Live τώρα    
18°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
15.8°C19.3°C
1 BF 59%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
16 °C
11.6°C19.0°C
2 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Αραιές νεφώσεις
15 °C
12.0°C15.9°C
2 BF 67%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
16.8°C19.7°C
2 BF 63%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
11 °C
10.9°C15.7°C
0 BF 82%
Καλλιτέχνης ή επιστήμονας;
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Καλλιτέχνης ή επιστήμονας;

Ο Brian Greene είναι ένας από τους διασημότερους θεωρητικούς της Θεωρίας των Χορδών, καθηγητής Φυσικής και Μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και διευθυντής του Κέντρου Θεωρητικής Φυσικής του ίδιου πανεπιστημίου. Ταυτόχρονα, είναι ένας από τους διασημότερους εκλαϊκευτές, με βιβλία που έχουν κερδίσει βραβεία Πούλιτζερ και έχουν γίνει best-seller. Επιπλέον, είναι ένας από τους ιδρυτές του World Science Festival, του ετήσιου παγκόσμιου φεστιβάλ επιστήμης που έχει κλείσει περισσότερο από μια δεκαετία ζωής. Είναι, δηλαδή, αυτό που θα λέγαμε ένας super star της επιστήμης.

Μία από τις διασημότερες ρήσεις του, η οποία συχνά αναπαράγεται από τους φίλους και εκλαϊκευτές της επιστήμης, είναι η εξής: “When kids look up to great scientists the way they do to great musicians and actors, civilization will jump to the next level” (η οποία σε ελεύθερη μετάφραση μπορεί να αποδοθεί ως εξής: «Όταν τα παιδιά θα τρέφουν για τους μεγάλους επιστήμονες τον θαυμασμό που τρέφουν για τους μεγάλους μουσικούς και ηθοποιούς, ο πολιτισμός θα κάνει το άλμα στο επόμενο επίπεδο»).

Αν και η λογική αυτών των σλόγκαν δεν είναι η ανάλυσή τους, αλλά ο άμεσος αντίκτυπος που έχουν, αξίζει τον κόπο να τα αναλύει κανείς θέτοντας απλώς τα άμεσα ερωτήματα που προκύπτουν. Για παράδειγμα, ποιο είναι το επόμενο επίπεδο του πολιτισμού μας;

Λέγεται ότι το δυσκολότερο πράγμα να προβλέψει κανείς είναι το μέλλον, αλλά τις περισσότερες φορές οι επιστήμονες αποδέχονται την πρόκληση. Ωστόσο, το μέλλον δεν είναι ένα φυσικό σύστημα, δεν είναι σωματίδια σε κρούση ούτε μελανές οπές σε κατάρρευση. Όσο πολύπλοκο κι αν είναι ένα φυσικό σύστημα, παραμένει αμέτρητες φορές πιο προβλέψιμο από το μέλλον της ανθρωπότητας και του πολιτισμού. Και συχνά, στην προσπάθειά τους να τα προβλέψουν, πολλοί επιστήμονες οδηγούνται σε ακραίες ή / και αντιεπιστημονικές απόψεις.

Αυτό που συνήθως υπονοείται είναι ποιο θέλουμε να είναι το επόμενο επίπεδο του πολιτισμού μας. Είναι εύλογο, εμπνευσμένοι από τα θαύματα της επιστήμης και της τεχνολογίας, να θέλουμε ένα μέλλον με περισσότερη επιστήμη και τεχνολογία. Αυτές θα μας εξασφαλίσουν τις λύσεις απέναντι στις μεγάλες απειλές που αντιμετωπίζουμε. Ποιες είναι αυτές οι απειλές; Οι περιορισμοί που θέτει η φύση μας, οι κίνδυνοι που παραμονεύουν στον σύγχρονο πολιτισμό (κίνδυνοι που εμείς έχουμε προκαλέσει) και το γεγονός ότι ο κόσμος είναι πεπερασμένος και με βέβαιο τέλος. Η συζήτηση σχετικά με την επιστήμη ως υπέρτατη σωτηρία και απόλυτη λύση είναι μεγάλη για να γίνει εδώ, υπάρχουν ωστόσο πλούσια βιβλιογραφία και αρθρογραφία. Το ερώτημα που θα θέσουμε εδώ απλώς για προβληματισμό είναι το εξής: είμαστε βέβαιοι ότι όλες οι απειλές αντιμετωπίζονται μόνο με περισσότερη επιστήμη;

Στο σλόγκαν όμως τίθεται και το θέμα της σύγκρισης της αξίας των καλλιτεχνών και των επιστημόνων. Το ερώτημα καλλιτέχνης ή επιστήμονας θυμίζει ένα παλιό ελληνικό τραγούδι και τέτοιου είδους ερωτήματα τίθενται καθημερινά και στο πλαίσιο της επικοινωνίας της επιστήμης αλλά και στο πλαίσιο του σχολείου και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Η σύγκριση μεταξύ επιστήμης και τέχνης είναι άδικη. Μπορούμε πολύ εύκολα να συγκινηθούμε από ένα μουσικό κομμάτι ή μια ταινία και την ερμηνεία ενός καλλιτέχνη, αλλά πώς μπορούμε να εκτιμήσουμε και να συγκινηθούμε από το επιστημονικό έργο αν δεν είμαστε μυημένοι στην επιστημονική γλώσσα και στον τρόπο σκέψης (ή έστω εξοικειωμένοι μ’ αυτά); Συχνά θεωρούμε ότι η επιστήμη είναι σημαντικότερη διότι είναι μια πιο δύσκολη δραστηριότητα, άρα οι επιστήμονες θα πρέπει να είναι εξυπνότεροι, πιο αφοσιωμένοι στο έργο τους και χρησιμότεροι. Είναι όμως έτσι;

Χωρίς να θέλουμε να κάνουμε ισοπεδωτικές συγκρίσεις, ας πάρουμε το παράδειγμα της μουσικής. Ένας μεγάλος μουσικός έχει αφιερώσει αμέτρητες ώρες στην εκμάθηση των κανόνων της μουσικής και στην εξάσκηση, πιθανόν περισσότερες απ’ όσες έχει αφιερώσει ένας φοιτητής, π.χ., Φυσικής στην εκμάθηση των φυσικών νόμων και στην εφαρμογή τους σε πραγματικά ή μη προβλήματα και στην επίλυση ασκήσεων.

Το ποιοτικό αποτέλεσμα της εργασίας ενός καλλιτέχνη αλλά και ενός επιστήμονα είναι άμεση συνάρτηση της αφοσίωσης που έχουν επιδείξει κατά την εκπαίδευσή τους και συνεχίζουν να επιδεικνύουν κατά την επαγγελματική τους σταδιοδρομία. Η εργασία τους είναι κάτι που δεν περιορίζεται από τα στενά όρια ενός ωραρίου. Και οι δύο κινούνται σε έναν άκρως ανταγωνιστικό χώρο, στον οποίο το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι απλώς ένδειξη ή απόδειξη κάποιας επαγγελματικής αρτιότητας, αλλά αποκτά ένα ευρύτερο οντολογικό νόημα. Η εργασία και των δύο είναι ένας αγώνας ενάντια στον εαυτό, τον οποίο καλούνται συνεχώς να ξεπερνούν. Τόσο ένας καλλιτέχνης όσο και ένας ερευνητής είναι η δουλειά τους και πολλά από τα προσωπικά και εσωτερικά προβλήματα που καλούνται να διαχειριστούν προκύπτουν από τη δυσκολία της οριοθέτησης της προσωπικότητας, της εργασίας και της ζωής έξω από αυτή.

Τόσο οι καλλιτέχνες όσο και οι επιστήμονες βρίσκονται σε άμεση σύνδεση με τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις. Και είναι επίσης πολύ συχνά το ανακάτεμα της δημιουργικότητας των καλλιτεχνών με τη μέθοδο των επιστημόνων που οδηγεί σε ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Μεγάλοι μουσικοί έχουν υπάρξει επιστήμονες, όπως ο Brian May, ο Dexter Holland ή ο Greg Graffin, ενώ μεγάλοι επιστήμονες έχουν δηλώσει τον σημαντικό ρόλο της μουσικής και της τέχνης στη ζωή τους. Και πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς άλλωστε, αφού οι επιστήμονες είναι άνθρωποι όπως όλοι μας, με τις ίδιες ανάγκες για δημιουργική έκφραση.

Κλείνοντας, τελικά ποια ποιοτικά ανθρώπινα και επαγγελματικά χαρακτηριστικά αξίζει να θαυμάζει κανείς, αξίζει να διδάσκονται στα παιδιά; Μακριά από μεγαλεπήβολα οράματα και αμφίβολες προβλέψεις για το μέλλον, ίσως ο σεβασμός στις προσωπικότητες των άλλων και στα επαγγέλματά τους να είναι χρησιμότερα από το status ενός επιστήμονα ή κάποιον ελκυστικό τρόπο ζωής ενός καλλιτέχνη.

Γιάννης Κοντογιάννης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL