Ο νέος νόμος για τα πνευματικά δικαιώματα από την προηγούμενη Πέμπτη το βράδυ είναι πλέον πραγματικότητα. Έχοντας διανύσει μια μακρά, πολυτάραχη διαδρομή ως νομοσχέδιο, πήγε και ήρθε από τη Βουλή, προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις, δημιούργησε αντιπαραθέσεις, έφερε ομάδες δημιουργών και πολιτικών αντιμέτωπες και σε κάποιες περιπτώσεις οδήγησε αρκετούς στα πρόθυρα νευρικής κρίσης. Ωστόσο, η κυβέρνηση, η πρώτη έπειτα από δεκαετίες πολιτικής απραξίας αλλά και εθελοτυφλίας απέναντι στη σκανδαλώδη διαδρομή της ΑΕΠΙ, επιχειρεί να θέσει ένα πλαίσιο στον ευαίσθητο χώρο των πνευματικών δικαιωμάτων έτσι όπως το ορίζει η Οδηγία της ευρωπαϊκής νομοθεσίας, που ενσωματώθηκε πλέον στην εθνική, και όπως επιβάλλει η ιδιόμορφη ελληνική περίπτωση.
"Ο νέος νόμος φέρνει τους δημιουργούς στο προσκήνιο" λέει ο Πάνος Σκουρολιάκος, βασικός εισηγητής του νομοσχεδίου για τα πνευματικά δικαιώματα κατά τη συζήτηση και στη συνέχεια ψήφισή του στη Βουλή και εξηγεί όσα επιχειρεί να ρυθμίσει, ακόμα και όσα παρακάμπτει ο νέος νόμος του κράτους. Παράλληλα, καυτηριάζει την αντιπολίτευση, Ν.Δ. και Δημοκρατική Συμπαράταξη, που "εμφανίστηκαν να αγνοούν παντελώς όλα τα ζητήματα που θίγει ο νόμος".
* Τι καινούργιο φέρνει ο νέος νόμος εκτός από την ενσωμάτωση της Οδηγίας του 2014 της Ε.Ε.;
Ως ένας απολύτως ανθρωποκεντρικός νόμος, φέρνει, ανάμεσα στα άλλα τους δημιουργούς στο προσκήνιο και τους δίνει όλα εκείνα τα εργαλεία που χρειάζονται για να γνωρίζουν τα πάντα γύρω από την οικονομική απολαβή που μπορούν να έχουν ως δικαιούχοι πνευματικών ή συγγενικών δικαιωμάτων και να έχουν λόγο για οτιδήποτε γύρω από αυτές τις οικονομικές απολαβές.
* Πώς γίνεται αυτό;
Με την καθιέρωση σε όλους τους οργανισμούς συλλογής και απόδοσης δικαιωμάτων της γενικής συνέλευσης των μελών - δικαιούχων. Η γενική συνέλευση γνωρίζει και αποφασίζει για τα πάντα και επιπρόσθετα εκλέγει τα μέλη του Εποπτικού Συμβουλίου, που είναι το αποφασιστικό όργανο για οτιδήποτε αφορά τα περιουσιακά στοιχεία του οργανισμού, τον τρόπο που τα διαθέτει και βέβαια ό,τι έχει να κάνει με τη συλλογή και απόδοση των δικαιωμάτων. Καθιερώνεται πλέον όλες οι συναλλαγές να γίνονται μέσω τραπέζης ή ηλεκτρονικά και επιβάλλεται η κατάθεση των χρημάτων που αφορούν τις πληρωμές των δικαιωμάτων των μελών σε ξεχωριστό λογαριασμό από εκείνον όπου υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία του οργανισμού συλλογής και διαχείρισης. Σημαντικό είναι ακόμη ότι καθορίζεται πως ο οργανισμός μπορεί να παρακρατεί για τα λειτουργικά του έξοδα μόνο 20% επί των εισπράξεων. Πολλοί όμως μικροί ΟΣΔ παραπονέθηκαν ότι το 20% είναι λίγο για την περίπτωσή τους. Νομοθετήσαμε λοιπόν πως όσοι έχουν τζίρο έως 500.000 ευρώ να παρακρατούν 25%. Μέχρι τώρα υπήρχαν οργανισμοί που παρακρατούσαν 30%, 37%, ακόμα και 50% επί των εισπράξεων.
Σε αυτόν τον τόνο κινείται το νομοσχέδιο, προστατεύοντας τους δημιουργούς, επιβάλλοντας σεβασμό στο έργο τους και αποδίδοντας δικαιοσύνη, επιτέλους, έπειτα από δεκαετίες επικράτησης ενός τοπίου ατασθαλιών και ζούγκλας. Δυστυχώς, το θέμα της ΑΕΠΙ μονοπώλησε το ενδιαφέρον γύρω από το νομοσχέδιο και όχι άδικα. Όλοι ήξεραν ότι αυτή η ιδιωτική εταιρεία, με τις ευλογίες των κυβερνήσεων των προηγούμενων δεκαετιών, ήταν ο απόλυτος άρχων στην είσπραξη των μουσικών δικαιωμάτων, κάνοντας ό,τι ήθελε και χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Το πόρισμα που παρήγγειλαν οι πρώην υπουργοί Αριστείδης Μπαλτάς και Νίκος Ξυδάκης στην Ernst & Young για την περίοδο 2000-2014 αποκάλυψε τη σκανδαλώδη δράση της εταιρείας και το θέμα βρίσκεται στον εισαγγελέα. Έκπληξη προκάλεσε η παντελής, όπως αποδείχτηκε στη Βουλή, άγνοια του θέματος εκ μέρους της αντιπολίτευσης όλων των ζητημάτων που θίγει ο νόμος. Περιορίστηκαν σε αντιπολιτευτικές κορώνες γενικού περιεχομένου, ήρθαν χωρίς προτάσεις και χωρίς απόψεις. Εμφανίστηκαν δηλαδή να αγνοούν παντελώς τα συμφέροντα χιλιάδων δημιουργών και εκτελεστών, δηλώνοντας, τόσο η Ν.Δ. όσο και η Δημοκρατική Συμπαράταξη, πως το νομοσχέδιο που δίνει για πρώτη φορά στους δημιουργούς λόγο και εξουσία για την περιουσία τους είναι ένα τερατούργημα.
* Με το δεδομένο της σκανδαλώδους δράσης της ΑΕΠΙ, ο νόμος αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο της δημιουργίας και μιας άλλης ΑΟΔ με δεσπόζουσα θέση στην αγορά, αντί να δείχνει τον δρόμο για τη μετεξέλιξη της σε ΟΣΔ. Γιατί;
Να δούμε πριν απ' όλα αν το σύνταγμα επιτρέπει και ποιες παρεμβάσεις σε ιδιωτικές εταιρείες. Ώστε οτιδήποτε κάνουμε δεν θα κινδυνεύει να εκπέσει. Σύμφωνα με τον καινούργιο νόμο, αν μια τέτοια ιδιωτική εταιρεία κατέχει δεσπόζουσα θέση, υπόκειται στους κανόνες των ΟΣΔ και εποπτεύεται από το υπουργείο Πολιτισμού. Το αν θα μείνουν οι δημιουργοί ή αν θα δημιουργήσουν έναν άλλο φορέα είναι δικό τους θέμα.
* Γιατί το Εποπτικό Συμβούλιο όλων των οργανισμών διορίζεται από τον υπουργό Πολιτισμού;
Διορίζεται σε ένα μεταβατικό διάστημα προκειμένου να συγκαλέσει τη γενική συνέλευση, η οποία στη συνέχεια, με δημοκρατικές διαδικασίες, θα εκλέξει το κανονικό Εποπτικό Συμβούλιο.
* Γιατί δεν προβλέπει το νομοσχέδιο την επόμενη ημέρα σε περίπτωση ανάκλησης άδειας ή πτώχευσης μιας Ανεξάρτητης Οντότητας Διαχείρισης με δεσπόζουσα θέση στην αγορά, όπως η ΑΕΠΙ;
Μπορεί άραγε να προβλέψει την επόμενη ημέρα μιας ιδιωτικής εταιρείας; Αυτό που κάνει το νομοσχέδιο είναι να βάζει κανόνες και να προβλέψει με την υπαγωγή της, εφόσον γίνει δεσπόζουσα, στις υποχρεώσεις των ΟΣΔ, να μην προβαίνει σε αδιαφανείς, παράνομες και οικονομικές αδικίες σε βάρος των δημιουργών και της πνευματικής περιουσίας τους. Από ’κεί και πέρα, οι δημιουργοί μπορούν να εκπροσωπηθούν από άλλον οργανισμό εάν υπάρχει ή να δημιουργήσουν έναν νέο, μια και οι συνεταιριστικοί οργανισμοί αυτού του είδους είναι η καλύτερη λύση.
* Με ποιο σκεπτικό ο νομοθέτης ορίζει τη συνδιοίκηση του προσωρινού επιτρόπου με τη διοίκηση της ΑΟΔ με δεσπόζουσα θέση, όταν μάλιστα αυτή ελέγχεται για κακουργηματικές πράξεις;
Η διαδικασία του προσωρινού επιτρόπου ήρθε με τροπολογία τον Μάρτιο του 2017 στη Βουλή λόγω των έκτακτων καταστάσεων, μετά τη δημοσίευση του πορίσματος της Ernst & Young, αφενός για να συνεχιστεί η λειτουργία της Εταιρείας και να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη με τους χρήστες ώστε να διασφαλιστεί η είσπραξη και απόδοση δικαιωμάτων στους δημιουργούς και αφετέρου να μην καθιστά το Ελληνικό Δημόσιο εγγυητή των χρεών της ΑΕΠΙ.
* Για τον επίτροπο τι προβλέπεται;
Ο νέος νόμος προβλέπει τον διορισμό επιτρόπου, ο οποίος, είτε στους Οργανισμούς Συλλογικής Διαχείρισης είτε στις Ανεξάρτητες Οντότητες Διαχείρισης, είτε στις Ανεξάρτητες Οντότητες Διαχείρισης με δεσπόζουσα θέση στην αγορά, έχει ως αρμοδιότητα την άσκηση διοίκησης εξ ολοκλήρου. Για τον διορισμό του έχουν λόγο και οι δημιουργοί μέσω των Εποπτικών Συμβουλίων ή των γενικών συνελεύσεων.
* Ως προς το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων στα ζητήματα διδασκαλίας τι ακριβώς συνέβη;
Έγινε η απαραίτητη διαβούλευση όλων των ενδιαφερόμενων φορέων και του υπουργείου και διαμορφώθηκε το πλαίσιο απόδοσης πνευματικών δικαιωμάτων που αφορούν τα επιστημονικά συγγράμματα και τον δημόσιο δανεισμό σε σχολικές και ακαδημαϊκές βιβλίοθήκες.
* Σε αυτήν την περίπτωση, είχαμε τα θετικά αποτελέσματα της διαβούλευσης μεταξύ των μερών. Γιατί αυτά τα αποτελέσματα δεν επιδιώχθηκαν γενικά για το νομοσχέδιο και επιλέχθηκε τελικά η ψήφισή του με τη διαδικασία του επείγοντος;
Υπήρχαν πολλοί λόγοι. Το θέμα είχε ωριμάσει έπειτα από δύο χρόνια διαβούλευση και δυστυχώς η ΑΕΠΙ πάγωσε τις πληρωμές της προς τους δικαιούχους. Το προηγούμενο εξάμηνο είχε εισπράξει 22 εκατ. ευρώ από δικαιώματα και η επίτροπος που διορίστηκε τον Μάιο βρήκε στα ταμεία μόνο 3 εκατ. Το συμφέρον λοιπόν των δημιουργών απαιτούσε την άμεση ψήφιση του νομοσχεδίου ώστε να ομαλοποιηθεί το τοπίο στον χώρο της είσπραξης και διανομής των πνευματικών δικαιωμάτων. Το θέμα του επείγοντος ήταν το μοναδικό που ανέδειξε η αντιπολίτευση επειδή ακριβώς δεν είχε άποψη για το ίδιο το νομοσχέδιο και ποσώς ενδιαφερόταν για την κάλυψη των εκκρεμοτήτων που υπήρχαν σε βάρος των δημιουργών.
* Τι ακριβώς συνέβη με το άρθρο 67 που αφορούσε την Υπουργική Απόφαση κατόπιν γνωμοδότησης από το ΚΑΣ, για υλοποίηση έργων σε αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και ιστορικούς τόπους στο πλαίσιο προγραμματικών συμβάσεων στις οποίες συμμετέχει ως συμβαλλόμενο μέρος το υπουργείο Πολιτισμού και ορθώς αποσύρθηκε;
Αποσύρθηκε διότι θεωρήσαμε ότι κυρίως το θέμα αλλά και η διατύπωσή του χρήζουν περεταίρω διαλόγου. Ήταν ένα άρθρο που συμπεριλαμβανόταν στις λοιπές διατάξεις και δεν ήταν ένα άρθρο του κυρίως νομοσχεδίου το οποίο επεξεργαζόμασταν όλο αυτό το διάστημα.
* Το άρθρο 61, το οποίο αφορά στο Αρχείο Πολιτιστικών Ταινιών, γιατί αποσύρθηκε;
Ως λοιπή διάταξη, και αυτό θεωρήθηκε από τους συναρμόδιους υπουργούς Πολιτισμού και Ψηφιακής Πολιτικής ότι χρήζει μεγαλύτερου διαλόγου και προετοιμασίας.
* Γιατί αποσύρθηκε η "εύλογη αμοιβή" επί των smartphone;
Γιατί υπάρχει δικαστική διένεξη μεταξύ των οργανισμών Συλλογικής Διαχείρισης και των εταιρειών κινητής τηλεφωνίας και, επειδή δεν μπορούσαμε να καθορίσουμε το ύψος της αμοιβής πριν από την απόφαση του δικαστηρίου, καταλήξαμε να περιμένουμε την οριστική δικαστική απόφαση, που θα καθορίσει και το ύψος της αμοιβής. Ωστόσο, για όλα τα άλλα θέματα ορίστηκε η αύξηση από 1% σε 2% επί της τιμής των μέσων αναπαραγωγής και εκτυπώσεων των υλικών της πνευματικής ιδιοκτησίας.
* Ως τελικό συμπέρασμα τι κρατάτε;
Πέρα από τις επιμέρους διατάξεις του νομοσχεδίου, θέλω να καταθέσω πως σε όλο το διάστημα της προετοιμασίας του είχαμε την αμέριστη συμπαράσταση και βοήθεια όλων των εμπλεκομένων δημιουργών. Στάθηκαν δίπλα μας, ήταν αυστηροί μαζί μας και απαιτητικοί, γιατί ξέρουν πολύ καλά ότι μόνο η Αριστερά είναι διατεθειμένη, σ' αυτό το ασφυκτικό τοπίο που ζούμε, οικονομικά και κοινωνικά, να παλέψει ώστε να αποκατασταθεί μια στοιχειώδης δικαιοσύνη όσον αφορά τον μόχθο, την εργασία και την αμοιβή τους. Δεν τελειώσαμε μ' αυτό το νομοσχέδιο. Μας περιμένουν ακόμα πολλά σε ό,τι αφορά τον πολιτισμό και τις τέχνες και θα τα επιτύχουμε μαζί με όλους τους ανθρώπους αυτού του υπέροχου χώρου.
