Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
16 °C
11.2°C18.1°C
2 BF 63%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.6°C16.9°C
2 BF 67%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
10.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C16.4°C
2 BF 62%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
9 °C
8.9°C14.6°C
0 BF 81%
Στροφή σε καλλιέργειες και νέες παραγωγικές δραστηριότητες
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Στροφή σε καλλιέργειες και νέες παραγωγικές δραστηριότητες

Σε ώριμο στάδιο βρίσκονται οι διεργασίες για την εκπόνηση ενός στρατηγικού σχεδιασμού αποκατάστασης των λιγνιτικών πεδίων της Δυτικής Μακεδονίας, με περιβαλλοντική σημασία, αναπτυξιακή κατεύθυνση και υποστηρικτικούς μηχανισμούς για την ανασυγκρότηση και ενίσχυση της περιοχής και των τοπικών κοινωνιών, εν μέσω συνθηκών μείωσης της ηλεκτροπαραγωγής από λιγνίτη, αλλά και εν όψει της αποεπένδυσης κατά περίπου 40% του λιγνιτικού δυναμικού της ΔΕΗ.

Μέχρι πρότινος, η συζήτηση για την “ενεργειακή καρδιά” της χώρας, που χτυπά στον άξονα Κοζάνη-Πτολεμαΐδα-Αμύνταιο-Φλώρινα στη Δυτική Μακεδονία, αφορούσε τη λεγόμενη “μεταλιγνιτική εποχή” σε αυτό τον χώρο, όπου η δραστηριότητα στην εξόρυξη λιγνίτη και την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ αποκαλείται, σχηματικά, “μονοκαλλιέργεια”, αφού εν πολλοίς οι περιοχές αυτές είναι στενά δεμένες -αν όχι σε σχέση εξάρτησης- με τα λιγνιτωρυχεία και τις μονάδες ηλεκτροπαραγωγής.

Σημειώνεται ότι στο λιγνιτικό κέντρο Πτολεμαΐδας-Αμυνταίου λειτουργούν 4 λιγνιτωρυχεία και περισσότερα από τα μισά εκμεταλλεύσιμα κοιτάσματα λιγνίτη της χώρας βρίσκονται στις περιοχές αυτές, με υπολογισμένο απόθεμα 1,8 δισ. τόνους, ενώ από τις συνολικά 14 υφιστάμενες λιγνιτικές μονάδες της ΔΕΗ οι 12 βρίσκονται στη Δυτική Μακεδονία με καθαρή ισχύ 3.393 MW επί συνόλου 3.904 MW.

Οι εξελίξεις στην αγορά ενέργειας, ωστόσο, καταδεικνύουν ότι ήδη η εποχή “μειωμένου λιγνίτη” έχει ξεκινήσει λόγω του περιορισμού της ζήτησης-παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, της υποχώρησης του μεριδίου του λιγνίτη στο 30%-35% στο μείγμα των καυσίμων ηλεκτροπαραγωγής, αλλά και της σταδιακής απόσυρσης λιγνιτικών μονάδων εξαιτίας περιβαλλοντικών παραγόντων και παλαιότητας και η επόμενη μέρα για την περιοχή είναι πλέον πολύ κοντά.

Η συνεισφορά

Η Δυτική Μακεδονία έχει επί τουλάχιστον πέντε δεκαετίες στηριχτεί σε ένα μονοδιάστατο παραγωγικό μοντέλο με βάση τον λιγνίτη και η οικονομία της σε ποσοστό άνω του 25% στη λιγνιτική ζώνη βασίζεται στη συγκεκριμένη πηγή εισοδήματος.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, για κάθε θέση μόνιμου προσωπικού στα ορυχεία και στους σταθμούς παραγωγής, δημιουργούνται και συντηρούνται 3,28 θέσεις στην τοπική αγορά εργασίας. Για κάθε 1 ευρώ που δαπανά η ΔΕΗ σε μισθούς και εργολαβίες, προκύπτουν επαγωγικά περισσότερα από 3 ευρώ στον κύκλο της τοπικής οικονομίας. Επί συνόλου 6.882 μόνιμων και έκτακτων υπαλλήλων της ΔΕΗ στην περιοχή, συντηρούνται συνολικά 22.573 θέσεις εργασίας σε επίπεδο Δυτικής Μακεδονίας.

Περισσότερο από το 25% του περιφερειακού ΑΕΠ προκύπτει μονοσήμαντα από τις παραγωγικές δραστηριότητες της βιομηχανίας λιγνίτη. Για κάθε τόνο λιγνίτη που εξορύσσεται στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, η τοπική οικονομία κερδίζει σωρευτικά 23,81 ευρώ, ενώ για κάθε 1.000 τόνους λιγνίτη, συντηρούνται 0,45 θέσεις εργασίας.

Παράλληλα, σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, το σύνολο των λιγνιτών που εξορύχθηκαν από το 1960 μέχρι το 2009 στην περιοχή μετατράπηκε σε ηλεκτρική ενέργεια ίση με 562.000 γιγαβατώρες, απέτρεψε την εισαγωγή 154 εκατομμυρίων τόνων ισοδύναμου πετρελαίου και πρόσφερε στην εθνική οικονομία εξοικονόμηση συναλλάγματος 49,7 δισ. δολαρίων, ενώ συνέβαλε σωρευτικά στο ΑΕΠ με 125 δισ. ευρώ.

Βέβαια, συγχρόνως η εξόρυξη λιγνίτη έχει τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις στα εδάφη και στην ατμόσφαιρα της περιοχής, με παρεμβάσεις στην επιφάνεια της γης, στον υδροφόρο ορίζοντα, αλλά και τις αναγκαστικές απαλλοτριώσεις εδαφών και μετεγκαταστάσεις οικισμών.

Σημειώνεται επίσης ότι στη Δυτική Μακεδονία λειτουργούν δίκτυα τηλεθέρμανσης που αξιοποιούν την απορριπτόμενη θερμότητα από την καύση λιγνίτη στους ατμοηλεκτρικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής της ΔΕΗ για να καλύψουν τις ανάγκες θέρμανσης στην Κοζάνη, την Πτολεμαΐδα και την ευρύτερη περιοχή Αμυνταίου.

Αλλαγή σκηνικού

Με την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και τη Συμφωνία του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή, με στόχο τη μετάβαση σε παραγωγή ενέργειας χαμηλών ρύπων, η Δυτική Μακεδονία και ειδικότερα ο ενεργειακός άξονας Κοζάνη – Πτολεμαΐδα – Αμύνταιο - Φλώρινα, εισέρχεται σε μια νέα περίοδο μείωσης των δραστηριοτήτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με βάση τον λιγνίτη, με αναμενόμενες επιπτώσεις στην απασχόληση, την τοπική οικονομία και κοινωνία.

Πανελλαδικά, μέχρι σήμερα έχουν ήδη αποσυρθεί παλιές συμβατικές μονάδες της ΔΕΗ συνολικής εγκατεστημένης ισχύος 2.000 MW περίπου, εκ των οποίων 900 MW περίπου παλιών λιγνιτικών μονάδων (Πτολεμαΐδα 1-4, ΛΙΠΤΟΛ 1-2, Μεγαλόπολη 1-2). Έως το 2026 αναμένεται να αποσυρθούν σταδιακά κι άλλες 7 λιγνιτικές μονάδες που αντιστοιχούν σε 1.800-1.900 MW, για λόγους περιβαλλοντικούς και παλαιότητας. Εξ αυτών, οι 6 μονάδες που θα “σβήσουν” βρίσκονται στη Δυτική Μακεδονία (Αμύνταιο 1 και 2, Καρδιά 1, 2, 3 και 4) και αντιστοιχούν σε καθαρή συνολική ισχύ 1.648 MW.

Εκτιμάται πως η απόσυρση 300 MW λιγνιτικής ισχύος της περιοχής θα στερήσει από την τοπική οικονομία 83 εκατ. ευρώ ετησίως και θα προκαλέσει απώλεια 1.559 θέσεων εργασίας - κυρίως εκτός της ΔΕΗ.

Υπολογίζεται δε ότι η Δυτική Μακεδονία μέχρι το 2030 θα χάσει έως και 12.000 θέσεις εργασίας λόγω παύσης λειτουργίας λιγνιτικών μονάδων.

Αποκατάσταση και ανάπτυξη

Υπό τις συνθήκες αυτές, ζητούμενο πλέον είναι η μετάβαση της Δυτικής Μακεδονίας σε συνθήκες χαμηλής λιγνιτικής εξάρτησης σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα απόσυρσης λιγνιτικών μονάδων και τις αλλαγές στη ΔΕΗ, καθώς και τις εναλλακτικές, δυνητικές συμπληρωματικές δυνατότητες στο πλαίσιο ενός νέου παραγωγικού μοντέλου για την περιοχή που θα αποτυπωθεί σε ένα στρατηγικό σχέδιο για την Περιφέρεια.

Ρόλο-κλειδί αναμένεται να διαδραματίσουν οι περιβαλλοντικές αποκαταστάσεις των λιγνιτικών πεδίων (εδαφών), οι οποίες, πέραν της προφανούς αναγκαιότητας για τη φυσική ζωή και την υγεία των πολιτών, δίνουν ουσιαστικές δυνατότητες για μια νέα ανάπτυξη. Υπάρχει ήδη μια έντονη συζήτηση (βουλευτών, Τοπικής Αυτοδιοίκησης, φορέων κ.τ.λ.) η ανάπλαση και η κατά το δυνατό επαναφορά των εδαφών να σημάνει ταυτόχρονα και τη δυνατότητα αξιοποίησης των χώρων αυτών μέσω πολλών και διαφορετικών χρήσεων γης. Βασικό στοιχείο αποτελεί η απόδοση των αποκατεστημένων γαιών στην τοπική κοινωνία και ο καθορισμός ενός οδικού χάρτη για τα επόμενα χρόνια. Οι δυνατότητες αξιοποίησης εκτείνονται από καλλιέργειες αγροτικών προϊόντων αλλά και ενεργειακών φυτών που θα μπορούσαν να τροφοδοτούν μονάδες βιομάζας μέχρι νέες παραγωγικές δραστηριότητες μικρού ή μεγαλύτερου μεγέθους του δευτερογενούς ή τριτογενούς τομέα (π.χ. μεταποίηση, τουρισμός, εκπαίδευση κ.τ.λ.).

Η στρατηγική περιβαλλοντικής αποκατάστασης των λιγνιτικών πεδίων προτείνεται να συνοδευτεί από τη δημιουργία ενός ειδικού φορέα που θα υποστηρίξει χρηματοδοτικά και οργανωτικά (π.χ. υπό μορφή ενός ειδικού ταμείου) τα έργα σε βάθος χρόνου. Μπορεί να αντλήσει πόρους από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, τα διαρθρωτικά ταμεία, την πιθανή διασφάλιση δωρεάν δικαιωμάτων CO2 και την απαλλαγή από το ειδικό λιγνιτικό τέλος, αλλά και από την επικείμενη μεταβίβαση λιγνιτικού δυναμικού.

Το πλεονέκτημα του λιγνίτη

Ο σχεδιασμός περιλαμβάνει και την αξιοποίηση της δυναμικής του λιγνίτη, αλλά και της ΔΕΗ όπως μετασχηματίζονται στις νέες συνθήκες στην εγχώρια και ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού.

Καταλυτικό ρόλο αναμένεται να διαδραματίσει η υλοποίηση της μνημονιακής δέσμευσης για την προσαρμογή της χώρας στην καταδικαστική απόφαση του Ευρωδικαστηρίου, που προβλέπει πρόσβαση και των ιδιωτών στους λιγνίτες, με την επικείμενη αποπεπένδυση του λιγνιτικού δυναμικού της ΔΕΗ κατά 40% περίπου, που συνεπάγεται πώληση μονάδων.

Οι επιλογές των λιγνιτικών πεδίων που θα διατεθούν θα πρέπει να συνοδεύονται από τη διασφάλιση του δημοσίου συμφέροντος και χώρου με αντίστοιχο θεσμικό πλαίσιο, ενώ σημαντική είναι η δυνατότητα συμπράξεων των ιδιωτών με φορείς του Δημοσίου και της Αυτοδιοίκησης.

Επιπλέον, θεωρείται πως υπάρχει έλλειμμα στρατηγικής για την ανάπτυξη επενδύσεων με βάση τον λιγνίτη, αλλά στο πλαίσιο του νέου ανταγωνισμού και των περιβαλλοντικών απαιτήσεων, με δράσεις όπως π.χ. η ηλεκτροκίνηση, η αποδοχή σταθμών συμπαραγωγής για τηλεθέρμανση, με όρους ΣΗΘΥΑ (συμπαραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και θερμότητας υψηλής απόδοσης), η εισαγωγή νέων τεχνολογιών και καινοτομίας, η αξιοποίηση των νερών με τη δημιουργία υδροπονικών θερμοκηπίων κ.τ.λ.

Μέσα στήριξης

Καρπούς φαίνεται να αποδίδει για τη Δυτική Μακεδονία η συνεργασία των ενεργειακών Δήμων Κοζάνης και Εορδαίας με ερευνητικά ιδρύματα, τεχνολογικούς και αναπτυξιακούς φορείς, καθώς μπορεί πλέον να διεκδικήσει πόρους από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης που θα θεσπιστεί από την Ε.Ε. και μεταφράζεται σε πόρους ύψους 8 δισ. ευρώ για τη δεκαετία 2021-2030. Με την κινητοποίηση αυτή, η περιοχή θα συμπεριληφθεί, και μάλιστα ως περιφέρεια υψηλής προτεραιότητας, στο υπό σχηματισμό Δίκτυο Υποστήριξης των Ευρωπαϊκών Περιφερειών των οποίων η οικονομία βασίζεται στη λιγνιτική βιομηχανία. Πριν από μερικές ημέρες οι δήμαρχοι των δύο περιοχών και εκπρόσωποι φορέων συζήτησαν το θέμα στη Γενική Διεύθυνση Ενέργειας της Κομισιόν και πλέον αναμένεται το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου η έλευση στην περιοχή υπηρεσιακών στελεχών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ομάδας τεχνοκρατών προκειμένου να δρομολογηθούν οι διαδικασίες, να εξειδικευτούν οι στόχοι και να διαμορφωθούν από κοινού τα σχέδια δράσης.

Σημασία αποκτά και η έλευση του φυσικού αερίου στη Δυτική Μακεδονία μέσω του υπό κατασκευή αγωγού ΤΑΡ μετά την αλλαγή στους όρους της διακρατικής συμφωνίας και τη δημιουργία δύο εξόδων -σταθμών απομάστευσης- στην Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας που δεν περιλαμβανόταν στον αρχικό σχεδιασμό.

Έτσι, εξασφαλίζεται η πρόσβαση στο αέριο των πόλεων της Καστοριάς και του Άργους Ορεστικού, ενώ ενισχυτικά θα υπάρξει πρόσβαση και για τη σταθεροποίηση του συστήματος τηλεθέρμανσης σε Αμύνταιο, Φλώρινα, Πτολεμαΐδα και Κοζάνη.

Φθηνότερο ρεύμα για προσέλκυση επενδύσεων

Ως ένα ιδιαίτερης -ουσιαστικής αλλά και συμβολικής- βαρύτητας μέτρο θεωρείται η αναμενόμενη θέσπιση ειδικού τιμολογίου για φθηνότερο ρεύμα στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας. Στόχος είναι να επιστραφεί έμμεσα στην τοπική κοινωνία το συγκριτικό πλεονέκτημα της ηλεκτροπαραγωγικής δραστηριότητας, αλλά και να αποτελέσει κίνητρο για την προσέλκυση επενδύσεων, δεδομένου ότι η μείωση του ενεργειακού κόστους αποτελεί πάγιο αίτημα της “βαριάς” βιομηχανίας και όχι μόνο.

Η εφαρμογή του μέτρου θεωρείται εφικτή και η συζήτηση φαίνεται πως εστιάζεται σε κλιμάκωση της έκπτωσης στο ρεύμα έως 50%-60% σε σχέση και με το ύψος της κατανάλωσης. Σύμφωνα με πληροφορίες, μεταξύ των προτάσεων που εξετάζονται είναι η παροχή φθηνότερης ηλεκτρικής ενέργειας κατά 20% για τα νοικοκυριά, 40% για τους επαγγελματίες και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και 60% για τη βιομηχανία.

Η μεγάλη έκπτωση που προτείνεται για τη βιομηχανική δραστηριότητα επιδιώκεται να μετατρέψει την παροχή φθηνής ηλεκτρικής ενέργειας σε κίνητρο για επενδύσεις στην περιοχή, “επιστρέφοντας” πολλαπλά οφέλη στην κοινωνία και την οικονομία (απασχόληση, δημόσια έσοδα κ.τ.λ.).

Υπενθυμίζεται ότι η δημιουργία ειδικού τιμολογίου έχει στην ουσία προαναγγελθεί μετά τη συνάντηση που είχε ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας με τον περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας Θ. Καρυπίδη, στα τέλη Μαΐου, και δεν αποκλείεται να ανακοινωθεί επίσημα στο συνέδριο για την Παραγωγική Ανασυγκρότηση στη Δυτική Μακεδονία, που πραγματοποιείται αυτή την εβδομάδα, 11-12 Ιουλίου, παρουσία του πρωθυπουργού.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL