Σε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ υπολογίζεται η αξία των προϊόντων “μαϊμού” παγκοσμίως, που διακινούνται μέσα από πολύπλοκες διαδρομές, με πολλά ενδιάμεσα σημεία διέλευσης, από οργανωμένες εγκληματικές ομάδες, με κορυφαία παραγωγό την Κίνα, αλλά και σημαντικές χώρες παραγωγής, όπως η Τουρκία, που “τροφοδοτεί” άμεσα την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο που διογκώνεται διαρκώς σε έκταση και μέγεθος, καθώς βασίζεται ολοένα και περισσότερο στην καινοτομία και την τεχνολογία, με αρνητικές συνέπειες τόσο στην οικονομία όσο και την κοινωνία.
Πριν από λίγες ημέρες δημοσιοποιήθηκε η πρώτη έκθεση των ΟΟΣΑ (Οργανισμός Διεθνούς Συνεργασίας και Ανάπτυξης) και EUIPO (Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ε.Ε.) σχετικά με τη “Χαρτογράφηση των πραγματικών διαδρομών του εμπορίου των απομιμήσεων”.
Οι δύο οργανισμοί επισημαίνουν ότι το εμπόριο προϊόντων απομίμησης φτάνει στο 2,5% του παγκόσμιου εμπορίου, ενώ μόνο στην Ε.Ε. υπολογίζεται ότι ανέρχεται σε ποσοστό 5% επί των συνολικών εισαγωγών (στοιχεία 2013). Επίσης, βάσει στοιχείων της Ε.Ε., η αξία τέτοιων προϊόντων που κατασχέθηκαν το 2015 ξεπέρασε το μισό δισεκατομμύριο ευρώ.
Στην έκθεση χαρτογραφούνται οι διεθνείς εμπορικές διαδρομές σε δέκα βασικούς τομείς απομίμησης (τρόφιμα, φαρμακευτικά, αρώματα - καλλυντικά, δερμάτινα είδη - τσάντες, ρούχα - υφάσματα, παπούτσια, κοσμήματα, ηλεκτρονικός - ηλεκτρικός εξοπλισμός, οπτικές - φωτογραφικές και ιατρικές συσκευές και παιχνίδια), που εκτιμάται πως ξεπερνούν το ήμισυ του συνολικού παγκόσμιου εμπορίου απομιμήσεων - η αξία τους υπολογίζεται συνολικά σε 208 δισ. Ευρώ.
Εγκληματικές ομάδες
Οργανωμένες εγκληματικές ομάδες εμπλέκονται σε αυτή την παράνομη δραστηριότητα, ενώ διαπιστώνεται ότι κυκλώματα που εμπλέκονται στη διανομή των εμπορευμάτων παραποίησης / απομίμησης έχουν ως βάση την Ε.Ε., στηρίζονται, κυρίως, σε παραγωγούς / κατασκευαστές στο εξωτερικό, ενώ στη συνέχεια οργανώνουν την εισαγωγή, τη μεταφορά, την αποθήκευση και τη διανομή των πλαστών αγαθών εντός της Ε.Ε.
Τα στοιχεία αποκαλύπτουν μεγάλες διαφοροποιήσεις στη διακίνηση, μεταξύ των διαφόρων τομέων. Για παράδειγμα, τα τρόφιμα - “μαϊμού” αποστέλλονται κυρίως σε μικρά πακέτα, τα ηλεκτρονικά και τα καλλυντικά διακινούνται περισσότερο σε χώρες του ΟΟΣΑ, όπως η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ, ενώ φαρμακευτικά και τρόφιμα αποστέλλονται σε μεγάλες ποσότητες για ανάπτυξη σε υποσαχάριες οικονομίες.
Ωστόσο, αποκαλύπτονται σημαντικά στοιχεία για τη λειτουργία των παράνομων κυκλωμάτων ως προς την προέλευση και τη διακίνηση των προϊόντων - “μαϊμού”.
Η καταγωγή
Η Κίνα αποτελεί τον κορυφαίο παραγωγό απομιμήσεων σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες προϊόντων που εξετάζονται, ενώ αρκετές ασιατικές οικονομίες, περιλαμβανομένων των Ινδίας, Ταϋλάνδης, Τουρκίας, Μαλαισίας, Πακιστάν και Βιετνάμ, είναι σημαντικοί παραγωγοί σε πολλούς τομείς απομιμήσεων αν και ο ρόλος τους είναι αισθητά μικρότερος από αυτόν της Κίνας.
Παράλληλα, η Τουρκία εμφανίζεται ως σημαντικός παραγωγός σε ορισμένους τομείς απομιμήσεων όπως τα δερμάτινα είδη, τα τρόφιμα και τα καλλυντικά, τα οποία και αποστέλλει, συνήθως, οδικώς στην Ε.Ε.
“Δρόμοι” διακίνησης
Το Χονγκ Κονγκ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και η Σιγκαπούρη αποτελούν παγκόσμια κέντρα για τη διακίνηση απομιμήσεων και στις δέκα κατηγορίες που εξετάζονται στην έκθεση.
Τα πλαστά προϊόντα καταφθάνουν στις χώρες αυτές σε μεγάλες ποσότητες, σε κοντέινερς, και από εκεί γίνεται νέα αποστολή, σε μικρά πακέτα, μέσω ταχυδρομικών υπηρεσιών ή υπηρεσιών ταχυμεταφορών.
Συγχρόνως, υπάρχουν ορισμένα σημαντικά περιφερειακά σημεία διέλευσης. Πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής (όπως Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία και Υεμένη) αποτελούν το “πέρασμα” προς την Αφρική, ενώ ο Παναμάς προς τις ΗΠΑ.
Επιπρόσθετα στα παραπάνω παγκόσμια σημεία διέλευσης υπάρχουν τουλάχιστον τέσσερις χώρες που λειτουργούν αποκλειστικά ως διαμετακομιστικά σημεία για τις αποστολές πλαστών προϊόντων προς την Ε.Ε.: Το Μαρόκο (δερμάτινα είδη, παπούτσια και οπτικά), η Αλβανία (δερμάτινα είδη και αρώματα), η Αίγυπτος (δερμάτινα είδη και ηλεκτρονικά) και η Ουκρανία (κοσμήματα, αρώματα και καλλυντικά).
Τα σημεία διέλευσης / διαμετακόμισης χρησιμοποιούνται ευρέως για:
* Τη διευκόλυνση της παραποίησης εγγράφων με τρόπο που αποκρύπτει το πραγματικό σημείο αναχώρησης (χώρα προέλευσης).
* Τη δημιουργία κέντρων διανομής για τα προϊόντα - “μαϊμού”.
* Την ανασυσκευασία ή την εκ νέου τοποθέτηση ετικετών (re-label).
Επίσης, ενώ οι απευθείας εισαγωγές πλαστών προϊόντων, στις περισσότερες περιπτώσεις, αποτελούν το επίκεντρο των ερευνών των τοπικών αρχών, τα προϊόντα υπό διαμετακόμιση (transit) συχνά δεν περιλαμβάνονται στις έρευνές τους, οπότε είναι και πιο πιθανό να μην εντοπιστούν.
Σβήνοντας τα ίχνη...
Όπως και σε άλλες περιπτώσεις τελωνειακών παραβάσεων, οι επιτήδειοι προσπαθούν να εμπορευτούν τα πλαστά προϊόντα χρησιμοποιώντας κάθε δυνατό τρόπο για να αποφύγουν τον εντοπισμό τους.
Η τοποθέτηση των προϊόντων αυτών βαθιά στα κιβώτια, η ανάμειξή τους με νόμιμα προϊόντα ή η τοποθέτησή τους πίσω από νόμιμα προϊόντα αποτελούν κλασικούς και εύκολους τρόπους για την εξαπάτηση των τελωνείων.
Οι ψευδείς δηλώσεις εισαγωγών/εξαγωγών (π.χ. δηλώσεις “ανώνυμων” προϊόντων) είναι επίσης μια δημοφιλής μέθοδος, ενώ πλέον παρατηρούνται και νέοι τύποι “λειτουργίας” των κυκλωμάτων αυτών, όπως η αποστολή τμημάτων των απομιμήσεων ξεχωριστά προκειμένου να συναρμολογηθούν στις τελικές αγορές ή η αποστολή τελικών προϊόντων ξεχωριστά από τα λογότυπά τους, τις συσκευασίες και άλλο υλικό παραποίησης εμπορικού σήματος (ετικέτες, ολογράμματα κ.λπ.).
Τα στοιχεία καταδεικνύουν παράλληλα ότι οι μικρές αποστολές και τα πακέτα τείνουν να επικρατήσουν στους πολυάριθμους εμπορικούς δρόμους, αντανακλώντας τη συρρίκνωση του κόστους των ταχυδρομικών αποστολών και των ταχυμεταφορών και την αυξανόμενη σπουδαιότητα του Διαδικτύου και του ηλεκτρονικού εμπορίου στο διεθνές εμπόριο. Οι αποστολές με λιγότερα από δέκα τεμάχια αντιπροσωπεύουν περίπου το 43% επί του συνόλου των αποστολών κατά μέσο όρο.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της έκθεσης, προκύπτουν τρεις περιοχές ενδιαφέροντος που χρήζουν περαιτέρω προσοχής και διερεύνησης: α) ο ρόλος των Ζωνών Ελεύθερων Συναλλαγών (ΖΕΣ) στις μεταφορτώσεις, β) το πρόβλημα εντοπισμού που προκαλούν οι μικρές αποστολές, γ) τα οικονομικά χαρακτηριστικά των κρατών προέλευσης των απομιμήσεων.
