Χωρίς να έχει βρεθεί το ζητούμενο κοινό έδαφος μεταξύ των θεσμών και της ελληνικής πλευράς -τουλάχιστον μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές- έχουν φτάσει στο παρά πέντε του αυριανού Eurogroup οι διαπραγματεύσεις γύρω από το ελληνικό πρόγραμμα. Με δεδομένο, λοιπόν, τον ελάχιστο χρόνο που απομένει, καθώς και την προγραμματισμένη συνάντηση της καγκελαρίου της Γερμανίας Άνγκελα Μέρκελ τόσο με τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ όσο και με την Κριστίν Λαγκάρντ την προσεχή Τετάρτη, μοιάζει κάπως δύσκολο να προκύψει έως αύριο μια πολιτική συμφωνία η οποία να οδηγήσει σε επιστροφή των τεχνικών κλιμακίων στην Αθήνα. Παρ’ όλα αυτά, οι συνεχείς διεργασίες μεταξύ όλων των εμπλεκομένων μερών συνεχίζονται σε παρασκηνιακό επίπεδο, ενώ οι συναντήσεις κορυφής της Τετάρτης αναμένεται να αποβούν κρίσιμες για το μέλλον του ελληνικού προγράμματος.
Η ελληνική πλευρά εμφανίζεται, πάντως, ανυποχώρητη από τη γραμμή “ούτε ένα ευρώ περισσότερη λιτότητα”. Φέρεται, μάλιστα, να απέρριψε κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που πέρασε μια συμβιβαστική πρόταση του προέδρου του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ. Δεν είναι, όμως, σαφές αν και άλλες πλευρές είχαν προβλήματα με την πρόταση και το κατά πόσο ήταν μια πρόταση σε τελική μορφή ή έθετε απλά κάποιες κατευθύνσεις ή σενάρια.
Πώς διαβάζει η ελληνική πλευρά τις διαπραγματεύσεις
Αυτή η σκληρή ελληνική στάση μοιάζει να εδράζεται σε τρεις εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης, οι οποίες δημιουργούν την πεποίθηση ότι τελικά θα υπάρξει εκλογίκευση των απαιτήσεων των δανειστών.
Η πρώτη είναι πως η Ελλάδα έχει δίκιο σε σχέση με το ότι το πρόγραμμα πιάνει τους στόχους του και τα μέτρα λιτότητας που ζητάει το ΔΝΤ είναι οικονομικός παραλογισμός. Μάλιστα, τα τελευταία στοιχεία δείχνουν ότι δεν αποκλείεται το πρωτογενές πλεόνασμα να φτάσει για το 2016 τελικά το δυσθεώρητο 3% (έναντι στόχου 0,5% και 1,75% το 2017), ενώ και η αύξηση του ΑΕΠ καταγράφεται γύρω στο 0,3% (έναντι πρόβλεψης ύφεσης 0,3%).
Η δεύτερη εκτίμηση της ελληνικής κυβέρνησης είναι πως έχει πια ισχυρούς συμμάχους στο εξωτερικό. Άγνωστο είναι σε ποιο βαθμό προσδίδουν κάποια δυναμική στη διαπραγμάτευση οι πολιτικές (όπως με ορισμένες εκφάνσεις της Σοσιαλδημοκρατίας) και οι γεωστρατηγικές συμμαχίες της κυβέρνησης. Είναι, όμως, ολοφάνερο ότι τουλάχιστον στο θέμα των αριθμών η Κομισιόν εμφανίζεται να συμπαρίσταται σθεναρά στην Ελλάδα, με αρκετά δηκτικές δηλώσεις για νούμερα του ΔΝΤ διά στόματος μάλιστα του αρμόδιου επιτρόπου Οικονομικών Υποθέσεων Πιέρ Μοσκοβισί.
Η τρίτη εκτίμηση της ελληνικής πλευράς είναι πως έχει δημιουργηθεί τόσο πολύ μεγάλη αβεβαιότητα λόγω της εκλογής Τραμπ, αλλά και για άλλους λόγους (όπως το Brexit) στην Ευρώπη, ώστε κανείς δεν θα ήθελε να προστεθεί και μια δραματοποίηση γύρω από το ελληνικό ζήτημα.
Φαίνεται πως η κυβέρνηση (με βάση αυτές τις εκτιμήσεις) προβλέπει ότι το ΔΝΤ θα αναγκαστεί να προσαρμόσει -έστω εν μέρει- τις απαισιόδοξες προβλέψεις του ή θα καταλήξουν οι Ευρωπαίοι να το κρατήσουν σε ρόλο τεχνικού συμβούλου.
Παρ’ όλα αυτά, η ελληνική πλευρά δεν αιθεροβατεί ότι μπορεί να υπάρξει λύση χωρίς και δικές της υποχωρήσεις, ενώ είναι σαφές ότι στόχος παραμένει να ολοκληρωθεί όσο το δυνατόν γρηγορότερα η αξιολόγηση για να μην διεισδύσει περαιτέρω το ελληνικό ζήτημα στις ευρωπαϊκές εκλογικές αναμετρήσεις. Ενδεικτική είναι η δήλωση του υπουργού Εσωτερικών Πάνου Σκουρλέτη, ο οποίος τόνισε ότι δεν μπορεί να υπάρξει συμφωνία χωρίς πολιτικό κόστος, ενώ αξίζει να επισημανθούν αναφορές βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ ότι αν κάποιος συνάδελφος τους διαφωνεί με τη λύση την οποία θα επικυρώσει η Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος, θα πρέπει να παραδώσει την έδρα του, όπως έχει ήδη γίνει σε άλλες περιπτώσεις.
Σε αναζήτηση συνεννόησης Γερμανία και ΔΝΤ
Οι δημόσιες τοποθετήσεις της πλευράς των δανειστών φαίνεται να επιβεβαιώνουν προς ώρας τις εκτιμήσεις της ελληνικής κυβέρνησης.
Σε ό,τι αφορά τη Γερμανία, η προσπάθεια του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε να επαναφέρει κλίμα απειλών Grexit έχει συναντήσει αρκετά έντονες αντιδράσεις των σοασιαλδημοκρατών και της αντιπολίτευσης και δεν έχει βρει άλλους μιμητές ούτε στο εσωτερικό των Χριστιανοδημοκρατών. Επιπλέον, για πρώτη φορά εμφανίζονται δηλώσεις στη Γερμανία (όπως αυτή του αντιπροέδρου των χριστιανοκοινωνιστών Μάφρεντ Βέμπερ) ενάντια στη συνέχιση της συμμετοχής του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα στην περίπτωση που το Ταμείο συνεχίζει να ζητά κούρεμα χρέους.
Οι “πιέσεις” αυτές φαίνεται να αποδίδουν σε κάποιο βαθμό. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, ο επικεφαλής του ευρωπαϊκού τμήματος του ΔΝΤ άφησε για πρώτη φορά ανοιχτό το ενδεχόμενο το Ταμείο να αναθεωρήσει τις προβλέψεις του στο ελληνικό πρόγραμμα αν τα έως τώρα στοιχεία της Κομισιόν επιβεβαιωθούν. Ωστόσο, ο Πολ Τόμσεν έκανε λόγο για “επίσημα στοιχεία”, φράση που παραπέμπει στα στοιχεία που θα δημοσιοποιήσει το ΔΝΤ τον Απρίλιο.
Παράλληλα με τις πιέσεις προς το ΔΝΤ, αναπτύσσονται και πρωτοβουλίες του Βερολίνου για προσέγγιση του Ταμείου. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που πέρασε, κυκλοφόρησαν δημοσιεύματα που αναφέρονταν σε συμφωνία των δύο μερών για κοινή στάση έναντι της Ελλάδας. Ωστόσο, δεν ήταν σαφές αν όντως οι δύο μεγάλοι παίκτες είχαν καταλήξει. Γι’ αυτό και καταγράφονταν αντικρουόμενες πληροφορίες, όπως η συμμετοχή του ΔΝΤ με μόλις 5 δισ. ή η μετάθεση των τελικών αποφάσεών του για μετά τις γερμανικές εκλογές. Δεδομένου ότι τα σενάρια αυτά δεν επιβεβαιώνονταν, αλλά και με τη συνάντηση μεταξύ Μέρκελ - Λαγκάρντ προγραμματισμένη για την Τετάρτη, φαίνεται ότι οι Βερολίνο και Ουάσιγκτον δεν έχουν καταλήξει σε κοινή στάση, αλλά την αναζητούν.
Μέτρα “μηδενικού δημοσιονομικού αποτελέσματος”
Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο και τη διαδικασία της πολυπόθητης συμφωνίας, παραμένουν τέσσερις μεγάλες κατηγορίες εκκρεμοτήτων.
α) Το θέμα των δημοσιονομικών μέτρων για την περίοδο μετά τη λήξη του προγράμματος το 2018.
β) Το ύψος των δημοσιονομικών στόχων (πρωτογενών πλεονασμάτων) για την ίδια περίοδο.
γ) Τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους.
δ) Τα θέματα της κατεξοχήν αξιολόγησης: Εργασιακά, δημοσιονομικό 2018 και ενέργεια.
Η όποια απόφαση σε καθένα από τα τρία πρώτα θέματα επηρεάζει και τα υπόλοιπα, οπότε και η ελληνική πλευρά επιμένει ότι θα πρέπει να κλείσουν όλα μαζί ή τουλάχιστον να συμφωνηθεί ένα ενιαίο baseline senario για την ελληνική οικονομία. Διατηρώντας τη γραμμή αυτή, δεν ενέδωσε στις προσπάθειες ευρωπαϊκών αξιωματούχων να δημιουργήσουν κλίμα πιέσεων ως προς την ανάγκη να γυρίσουν στην Αθήνα τα τεχνικά κλιμάκια πριν υπάρξει συμφωνία σε πολιτικό επίπεδο.
Θα πρέπει πάντως να σημειωθεί το περιθώριο που αφήνουν στελέχη της κυβέρνησης, αλλά και ο ίδιος πρωθυπουργός, επανειλημμένα τις τελευταίες ημέρες στις δηλώσεις τους, ότι θα μπορούσαν να συζητηθούν μεταρρυθμίσεις που ζητάει το ΔΝΤ, αλλά με την προϋπόθεση ότι θα είχαν δημοσιονομικά μηδενικό αποτέλεσμα. Αυτές οι δηλώσεις μπορεί να είναι ένα σήμα προς το Ταμείο ή μπορεί να είναι και αφετηρία για μεγαλύτερες υποχωρήσεις. Ένα σενάριο τέτοιων δημοσιονομικά ουδέτερων μεταρρυθμίσεων θα ήταν να μειωθεί το αφορολόγητο και να υπάρξει μια ισόποση δημοσιονομικά μείωση του ΦΠΑ ή του ΦΠΑ στα τρόφιμα, ή στη φορολογία επιχειρήσεων, ή στον ΕΝΦΙΑ. Αντιθέτως, η ελληνική πλευρά είναι πολύ πιο δύσκαμπτη για μια μείωση της προσωπικής διαφοράς στις συντάξεις. Ωστόσο, και σε μια τέτοια περίπτωση θα ήταν δύσκολο να βρεθεί σημείο συμφωνίας, καθώς η νεοφιλελεύθερη προσέγγιση του ΔΝΤ θα ερχόταν σε σύγκρουση με τις προθέσεις της κυβέρνησης.
Βεβαίως, έχουν καταγραφεί και πολύ χειρότερες απαιτήσεις από πλευρές των δανειστών, όπως η νομοθέτηση δημοσιονομικών μέτρων 2%.
