Όταν η Novartis γιόρταζε τα δέκατά της γενέθλια ως κορυφαίου βιοτεχνολογικού και φαρμακευτικού ομίλου, που προέκυψε από την τότε συγχώνευση του αιώνα μεταξύ της Ciba - Geigy και της Sandoz, αναδείχθηκε ως η εταιρεία με την καλύτερη φήμη στο είδος της στην Ευρώπη από τους ειδικούς δημοσκόπους της αγοράς της Rating Research. Μόνο που, όπως αποκάλυψε εκείνες τις μέρες του όχι και τόσο μακρινού 2006 ο ελβετικός Τύπος, την έρευνα την είχε πληρώσει η ίδια.
Στα δέκα χρόνια που ακολούθησαν η Novartis αναδείχθηκε στο νούμερο ένα όμιλο στον κόσμο, αλλά και σε πρωταγωνίστρια σε ένα ατέλειωτο σίριαλ σκανδάλων. Τώρα απασχολεί και την ελληνική Δικαιοσύνη, αφού απασχόλησε πρώτα τις διωκτικές αρχές πολλών άλλων χωρών, καθώς ο όμιλος «Νέες Τέχνες» (από το λατινικό novae artes) κατηγορήθηκε για κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης -στη λογική «τιμολογώ όσο θέλω το μοναδικό φάρμακο μου»- για «λάδωμα» γιατρών και κρατικών λειτουργών της Υγείας, για αμφισβητήσιμες μεθόδους στις δοκιμές νέων φαρμάκων κ.λπ.
Αυτή τη στιγμή ο όμιλος εμπλέκεται σε 22 υποθέσεις με τον διευθύνοντα σύμβουλο Τζο Χιμένες να δηλώνει πως θα κάνει ό,τι μπορεί για να αποτρέψει τα στελέχη της Novartis, να προκαλέσουν νέα σκάνδαλα: «Τους λέμε ότι δεν χρειάζεται να φέρετε αποτελέσματα με κάθε κόστος. Θέλουμε αποτελέσματα, αλλά με τον σωστό τρόπο».
Προφανώς... δεν τα καταφέρνει. Οι πιο φρέσικες καταδίκες της Novartis καταγράφησαν στην Ιαπωνία και την Κίνα, ενώ το πιο φρέσκο σκάνδαλο είναι αυτό που ερευνούν εδώ και καιρό οι αμερικανικές αρχές για “λάδωμα” γιατρών μέσω πολυτελών “συνεδρίων” και ακριβών ταξιδιών, ώστε να προτιμούν τα σκευάσματα της συγκεκριμένης εταιρείας ακόμη κι αν υπάρχουν εξίσου καλά ή και καλύτερα που είναι φθηνότερα.
Στο πλαίσιο αυτής της έρευνας του FBI έσκασε και η υπόθεση στην Ελλάδα, η οποία φαίνεται να έχει διαστάσεις που ξεπερνούν κατά πολύ το σύνηθες “χάιδεμα” των γιατρών, στην οποία ενδέχεται να υπάρχει εμπλοκή πολιτικών προσώπων, ενώ δεν αποκλείεται να αποτέλεσε όχημα για την υπερτιμολόγηση των φαρμάκων του ομίλου και σε άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο νομικός καυγάς με την Ινδία
Στη νομική ιστορία του κόσμου, όμως, η Novartis δεν πέρασε με τα σκάνδαλά της -είναι πολλές οι εταιρείες μικρές, μεγάλες και κολοσσοί, που εμπλέκονται σε σκάνδαλα και ενίοτε λογοδοτούν. Πέρασε με τον επταετή καυγά της με την Ινδία για τις πατέντες και τα γενόσημα. Και την απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Ινδίας το 2013 που αποφάνθηκε ότι η Novartis δεν δικαιούται την πατέντα για το σκεύασμα για τον καρκίνο Glivec, καθώς είναι απλώς μια ελαφρά παραλλαγή παλαιότερου σκευάσματος (ένα “Evergreening”, όπως συνηθίζεται στη γλώσσα της φαρμακοβιομηχανίας).
Με την απόφαση αυτή -που προκάλεσε ευφορία στους φτωχούς καρκινοπαθείς της πολυπληθούς χώρας και αποτέλεσε βαρύ πλήγμα για το σύνολο της φαρμακοβιομηχανίας- η Ινδία μπορεί να συνεχίσει να παρασκευάζει ανάλογα γενόσημα αντικαρκινικά φάρμακα, καθώς οι περισσότεροι ασθενείς της δεν είναι σε θέση να πληρώσουν τα πρωτότυπα. Να σημειωθεί ότι η θεραπεία με Glivec στις Ηνωμένες Πολιτείες στοιχίζει περί τα 2.600 δολάρια τον μήνα, ενώ η αντίστοιχη με τα ινδικά γενόσημα μόλις 175. Γι’ αυτό και τα χρησιμοποιούν ευρέως ασθενείς σε πολλές άλλες αναπτυσσόμενες χώρες.
Από το LSD στη Femara
Αν και η Novartis μόλις συμπλήρωσε είκοσι χρόνια ζωής με αυτή την επωνυμία, η εταιρεία έχει τις ρίζες της πολύ πίσω, στα μέσα του 19ου αιώνα, στην ελβετική Βασιλεία. Το 1857 ο Γιόχαν Γιάκομπ Γκέιγκι - Μεριάν ίδρυσε το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής χρωμάτων στις όχθες του Ρήνου, για να συνεχίσει στην πορεία να κατασκευάζει συνθετικά και φυτοφάρμακα.
Στα εργαστήρια της Geigy ανακαλύφθηκε το DDT, στα εργαστήρια της Ciba παρασκευάστηκαν τα χρώματα ανιλίνης, στα εργαστήρια της Sandoz η ζαχαρίνη και το LSD. Στον διάβα του 20ού αιώνα οι τρεις εταιρείες, που το 1996 έγιναν μία, συνέδεσαν το όνομά τους -μέσω των προϊόντων τους ή αυτών που αγόρασαν από τρίτους- μεταξύ άλλων με την Οβομαλτίνη και τις παιδικές τροφές Gerber.
Στον αιώνα μας η Novartis επικέντρωσε το ενδιαφέρον της στο φάρμακο και το 2015 έκανε τζίρο σχεδόν 50 δισεκατομμύρια δολάρια -και είχε καθαρό κέρδος 10 δισ.- πρωτίστως με ογκολογικά σκευάσματα (π.χ. Femara, Glivec), με σκευάσματα για την πίεση, την οστεοπόρωση, τη σκλήρυνση κατά πλάκας, το άσθμα, τη νευροδερματίτιδα, το Αλτσχάιμερ, αλλά και με σκευάσματα που υπάρχουν σε κάθε σπίτι, από το Fenistil μέχρι το Voltaren.
