Απρόσμενες εξελίξεις, οι οποίες δημιουργούν εν δυνάμει συνθήκες άρσης του αδιεξόδου για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης άνοιξε η δήλωση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για ενδεχόμενη αποχώρηση του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα. Ταυτόχρονα, κορύφωσε τις ανησυχίες για μια σειρά από θέματα από τα οποία σημαντικότερο είναι ο παράγοντας χρόνος. Ανώτατο κυβερνητικό στέλεχος ανέφερε σχετικά στην “Αυγή” ότι “Υπάρχει κινητικότητα και εξετάζονται πολλές λύσεις, κάτι που είναι γενικά καλό”.
Ειδικότερα, κυβέρνηση αξιολογεί ως πάρα πολύ σημαντική τη δήλωση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών, που για πρώτη φορά παραδέχτηκε πως «Η Ευρωζώνη έχει τα εργαλεία να στηρίξει την Ελλάδα και χωρίς τη συμμετοχή του ΔΝΤ». Σύμφωνα με πληροφορίες της “Αυγής”, η κυβέρνηση λαμβάνει σήματα ότι το Ταμείο κινείται με όλο και μεγαλύτερη αποφασιστικότητα προς τη μερική απεμπλοκή του από την Ελλάδα ή και την Ευρώπη συνολικά. Επιπλέον, μια τέτοια ιδέα έχει ωριμάσει και σχεδόν στο σύνολο των ευρωπαϊκών χωρών και, όπως δείχνει και η δήλωση Σόιμπλε, φαίνεται πως αυτή την κατάσταση συνειδητοποιεί και η γερμανική πλευρά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε με τη δήλωση αυτή προετοιμάζει το έδαφος για την υποβάθμιση του ρόλου του ΔΝΤ σε τεχνικού συμβούλου και ταυτόχρονα την ενίσχυση του ρόλου του ESM.
Από την κυβέρνηση εκτιμούν, ακόμη, πως ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών δεν υπονόησε ότι, αν συμβεί κάτι τέτοιο, θα χρειαστεί ένα 4ο Μνημόνιο, αφού διευκρίνισε ότι μόνο «Αν αυτά (σ.σ.: τα έως τώρα συμφωνηθέντα) δεν γίνουν σεβαστά από άλλους, τότε το παρόν πρόγραμμα θα τερματιστεί και θα χρειαστούν νέες διαπραγματεύσεις». Επιπλέον, λίγες ώρες αργότερα, ο εκπρόσωπός του επιβεβαίωσε ότι οι δηλώσεις αυτές αφορούν το τρέχον 3ο πρόγραμμα και όχι ένα καινούργιο.
Ο παράγοντας χρόνος, η μεγαλύτερη ανησυχία
Πάντως, τίποτα δεν είναι οριστικό, με κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος της κυβέρνησης να επισημαίνει ότι “Ο διάβολος κρύβεται πάντα στις λεπτομέρειες”. Ακόμη κι αν αποφασιστεί όντως ο περιορισμός του ΔΝΤ σε ρόλο τεχνικού συμβούλου (ή με μικρότερο κεφάλαιο), η κυβέρνηση έχει τρεις μεγάλες ανησυχίες.
Μακράν η σημαντικότερη από αυτές είναι οι ενδεχόμενες καθυστερήσεις που μπορεί να υπάρξουν μέχρι να συνηγορήσουν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες στην αλλαγή των όρων του προγράμματος, αλλά και στον τρόπο της αναβάθμισης του ρόλου του ESM. Είναι άλλωστε γνωστό ότι χρειάστηκε πολύ χρόνος και κόπος για να συγκροτήσει η Ευρωζώνη πρώτα τον EFSF και μεταγενέστερα τον ESM με σκοπό να μετάσχουν στα διάφορα προγράμματα. Οποιεσδήποτε αλλαγές θα χρειαστεί να είναι συμβατές τόσο με τις ευρωπαϊκές συνθήκες όσο και με τις πολιτικές ισορροπίες των κρατών μελών. Με δεδομένο ότι τις επόμενες εβδομάδες εγκαινιάζεται η πυκνή εκλογική χρονιά στην Ευρώπη, αρχής γενομένης από την Ολλανδία, η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω.
Επίσης, ανησυχία υπάρχει και για το γεγονός ότι με το πέρασμα του ΔΝΤ σε δευτερεύοντα ρόλο θα μειωθούν οι πιέσεις προς τη Γερμανία για την όσο το δυνατό πιο γενναία και ταχεία απόφαση και εφαρμογή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος, τα οποία εκκρεμούν. Τέλος, φόβος, χωρίς όμως μέχρι τώρα να υπάρχουν τέτοιες ενδείξεις, υπάρχει και για το ενδεχόμενο η γερμανική πλευρά να ζητήσει ως αντιστάθμισμα για την αποχώρηση του ΔΝΤ επιπλέον μέτρα.
Πρωτοβουλίες για κλείσιμο της αξιολόγησης
Πάντως, η κυβέρνηση εκτιμά ότι με τη διαφαινόμενη υποχώρηση του ρόλου του ΔΝΤ ανοίγει ο δρόμος για τη γρήγορη ολοκλήρωση της αξιολόγησης.
Η κυβέρνηση προσανατολίζεται, εξάλλου, στο να αναλάβει πρωτοβουλίες για την επίσπευση της λύσης των τριών εναπομεινάντων ζητημάτων της αξιολόγησης: Το δημοσιονομικό κενό του 2018 (υπάρχει λιγότερο από 200 εκατ.), τα εργασιακά και τα θέματα ενέργειας. Χθες και σήμερα ήταν, εξάλλου, προγραμματισμένες κυβερνητικές συσκέψεις, στις οποίες θα γίνονταν ο απολογισμός των επαφών Τσακαλώτου με Μισέλ Σαπέν και Πιέρ Μοσκοβισί (σύμφωνα με πληροφορίες, ήταν αρκετά ενθαρρυντικές) και θα καθορίζονταν οι κινήσεις στο εξής.
Σε ό,τι αφορά τα ζητήματα που συνδέονται με το Μεσοπρόθεσμο 2017-2020, σύμφωνα με πληροφορίες, η γαλλική πλευρά συνεχίζει να προωθεί μια πρωτοβουλία που προσπαθεί να ικανοποιήσει όλες τις πλευρές. Σε αυτή περιλαμβάνεται η διατήρηση του πλεονάσματος του 3,5% για τρία χρόνια και η επέκταση του κόφτη έως το 2020, με ορισμένες από τις απαιτήσεις του ΔΝΤ να προστίθενται σε αυτόν (αλλά χωρίς να νομοθετηθούν ή να ποσοτικοποιηθούν) και να περιγραφούν τα μεσοπρόθεσμα μέτρα για το χρέος με περισσότερη σαφήνεια.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ακόμη κι αν περιοριστεί το ΔΝΤ σε ρόλο τεχνικού συμβούλου, θα παραμείνει (εν μέρει) η ανάγκη να ικανοποιηθούν κάποιες από τις γραμμές του προκειμένου να δίνει έστω και με επιφυλάξεις και διαφωνίες τη συγκατάθεσή του
Σημείο - κλειδί η ένταξη στο QE
Σε κάθε περίπτωση, στόχος της ελληνικής πλευράς δεν είναι απλά να κλείσει η αξιολόγηση, αλλά να διατηρηθεί η δυναμική ανάκαμψή της, να παραμείνει το πρόγραμμα εντός τροχιάς (εκπληρώνοντας δύσκολους δημοσιονομικούς στόχους) και τελικά να βγει η χώρα από τα Μνημόνια στο τέλος του προγράμματος, ήτοι στα μέσα του 2018.
Απαραίτητη προϋπόθεση για όλα αυτά είναι μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2017 (ή έστω λίγο αργότερα) να μπει η χώρα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, για να μπορέσει το Δημόσιο να ξαναβγεί στις αγορές και να μειωθεί το κόστος δανεισμού των ιδιωτικών επιχειρήσεων.
Ωστόσο, η ΕΚΤ, για να εντάξει τη χώρα μας στο QE, ζητάει όχι μόνο την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, αλλά και την ακριβέστερη περιγραφή των μεσοπρόθεσμων μέτρων ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους. Μόνο τυχαία δεν θεωρείται η προ ημερών σχετική παρέμβαση του μέλους του Δ.Σ. της ΕΚΤ Μπενουά Κερέ. Πάντως, από την κυβέρνηση θεωρούν πως με πολιτικές εγγυήσεις, δηλαδή με τη δέσμευση ότι θα γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις για τη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους (έστω μελλοντικά), η ΕΚΤ θα δεχτεί την ένταξη της Ελλάδας στο QE.
Πάντως, έχοντάς στο μυαλό και αυτή την εκκρεμότητα, η κυβέρνηση εμμένει ότι τίποτα δεν κλείνει αν δεν κλείσουν όλα μαζί.
Σκέψεις για χαμήλωμα των τόνων
Μεταξύ των στελεχών της κυβέρνησης, τέλος, υπάρχουν απόψεις οι οποίες τάσσονται υπέρ τού να χαμηλώσουν οι τόνοι εκ μέρους της Ελλάδας. Αυτό αφορά τόσο το να εκφράζεται η θέση για αποχώρηση του ΔΝΤ (κυρίως για να μην κατηγορηθεί η Ελλάδα ότι ήταν ο υπαίτιος και της ζητηθούν αντισταθμίσματα), αλλά και σε σχέση με τις πολεμικές δηλώσεις έναντι της Γερμανίας.
