Ακολουθεί ένα χρονολόγιο των βασικών εξελίξεων μετά τη μονομερή απόσυρση πριν από ένα χρόνο των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν που υπεγράφη το 2015 μεταξύ της Τεχεράνης και των πέντε μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ (ΗΠΑ, Κίνα, Ρωσία, Βρετανία, Γαλλία) και τη Γερμανία.
Ο Τραμπ αποσύρεται από τη συμφωνία
Στις 8 Μαΐου 2018 ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την απόσυρση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία του 2015 και την επαναφορά των οικονομικών κυρώσεων εναντίον του Ιράν.
Η συμφωνία επέτρεψε την άρση ενός μέρους των κυρώσεων εναντίον της Τεχεράνης με αντάλλαγμα τη δέσμευση του Ιράν να μην αποκτήσει πυρηνικά όπλα.
Αποχωρώντας από τη συμφωνία η Ουάσινγκτον έδωσε περιθώριο 90 με 180 ημέρες στις ξένες εταιρείες που δραστηριοποιούνταν στους τομείς που αφορούσαν οι κυρώσεις να τερματίσουν τις δραστηριότητές τους στο Ιράν.
Παρίσι, Βερολίνο και Λονδίνο δήλωσαν «αποφασισμένα να διασφαλίσουν την εφαρμογή» της συμφωνίας «διατηρώντας τα οικονομικά οφέλη» για τον ιρανικό λαό.
Δώδεκα όροι
Ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί προειδοποίησε ότι η Τεχεράνη ενδέχεται να πάψει να εφαρμόζει τους περιορισμούς στους οποίους συμφώνησε και να επαναλάβει τον εμπλουτισμό ουρανίου, αν οι διαπραγματεύσεις με τους Ευρωπαίους, τους Ρώσους και τους Κινέζους δεν αποφέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Στις 21 Μαΐου 2018 ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο παρουσίασε δώδεκα όρους για τη σύναψη «νέας συμφωνίας», με πολύ πιο αυστηρούς όρους για το πυρηνικό και βαλλιστικό πρόγραμμα της Τεχεράνης, αλλά και αναφορικά με τον ρόλο του Ιράν στις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή. Απείλησε την Τεχεράνη με τις «πιο αυστηρές κυρώσεις στην Ιστορία».
Στις 2 Ιουλίου οι ΗΠΑ δήλωσαν αποφασισμένες να περιορίσουν στο «μηδέν» τις εξαγωγές ιρανικού πετρελαίου.
Στις 22 Ιουλίου ο Ιρανός πρόεδρος Χασάν Ροχανί προειδοποίησε τις ΗΠΑ «να μην παίζουν με την ουρά του λιονταριού», διαβεβαιώνοντας ότι μια σύγκρουση με την Τεχεράνη θα ήταν «η μητέρα όλων των πολέμων». Ο Τραμπ ζήτησε από το Ιράν «να μην απειλήσει ποτέ ξανά» τις ΗΠΑ υπό την απειλή «να υποστεί τις κυρώσεις».
Στις 7 Αυγούστου η Ουάσινγκτον επανέφερε μονομερώς σε ισχύ αυστηρές οικονομικές κυρώσεις εναντίον του Ιράν: μπλοκάρισμα των οικονομικών συναλλαγών και των εισαγωγών πρώτων υλών, τιμωρητικά μέτρα στις αγορές αυτοκινήτων και εμπορικών αεροσκαφών.
Η γερμανική εταιρεία Daimler, η μεγαλύτερη βιομηχανία πολυτελών αυτοκινήτων παγκοσμίως, σταμάτησε τις δραστηριότητές της στο Ιράν. Οι γαλλικές αυτοκινητοβιομηχανίες Renault και PSA επίσης σταμάτησαν τις δραστηριότητές τους στο Ιράν.
Στις 20 Αυγούστου η γαλλική πετρελαϊκή εταιρεία Total αποσύρεται από έργα αξίας πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ την ακολουθούν και άλλες ξένες εταιρείες.
Στις 5 Νοεμβρίου τίθενται σε εφαρμογή οι αμερικανικές κυρώσεις εναντίον του οικονομικού και πετρελαϊκού τομέα του Ιράν.
Μηχανισμός συναλλαγών
Στις 31 Ιανουαρίου 2019 Παρίσι, Βερολίνο και Λονδίνο ανακοίνωσαν τη δημιουργία ενός μηχανισμού συναλλαγών, του Instex, με στόχο οι επιχειρήσεις της ΕΕ να μπορούν να έχουν εμπορικές συναλλαγές με το Ιράν παρά τις αμερικανικές κυρώσεις.
Το Instex θα επιτρέψει στο Ιράν να πουλά πετρέλαιο και να εισάγει προϊόντα και υπηρεσίες απαραίτητες για την οικονομία του.
Βαλλιστικοί πύραυλοι
Στις 7 Μαρτίου η Ουάσινγκτον ζήτησε την επιβολή διεθνών κυρώσεων εναντίον του Ιράν, το όποιο κατηγόρησε ότι παραβίασε μέσω των δοκιμών πυραύλων που πραγματοποίησε την απόφαση του ΟΗΕ που επικύρωσε την πυρηνική συμφωνία και ότι αποσταθεροποιεί τη Μέση Ανατολή.
Στις 2 Απριλίου το Λονδίνο, το Παρίσι και το Βερολίνο ζητούν μια ολοκληρωμένη έκθεση του ΟΗΕ για τη δραστηριότητα του Ιράν στον τομέα των βαλλιστικών πυραύλων.
«Τρομοκρατική οργάνωση»
Στις 8 Απριλίου οι ΗΠΑ περιλαμβάνουν τους Φρουρούς της Επανάστασης στον κατάλογο με τις «ξένες τρομοκρατικές οργανώσεις», όπως και τη Δύναμη αλ Κοντς, που είναι αρμόδια για τις επιχειρήσεις στο εξωτερικό των Φρουρών.
Το Ιράν χαρακτηρίζει τις ΗΠΑ χώρα «που στηρίζει την τρομοκρατία» και ανακοινώνει ότι πλέον θεώρει τις αμερικανικές δυνάμεις που έχουν αναπτυχθεί στη Μέση Ανατολή, στο Κέρας της Αφρικής και στην Κεντρική Ασία «τρομοκρατικές ομάδες».
Τέλος των εξαιρέσεων
Στις 22 Απριλίου ο πρόεδρος Τραμπ αποφάσισε να τερματίσει από τις αρχές Μαΐου τις εξαιρέσεις που είχαν δοθεί σε οκτώ χώρες (Κίνα, Ινδία, Τουρκία, Ιαπωνία, Νότια Κορέα, Ταϊβάν, Ιταλία και Ελλάδα) να αγοράζουν πετρέλαιο από το Ιράν.
Στις 28 ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ ανακοίνωσε την αποχώρηση της χώρας του από τη Συμφωνία για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NΤP).
Αμερικανική στρατιωτική ανάπτυξη
Στις 5 Μαΐου ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Τζον Μπόλτον ανακοίνωσε την ανάπτυξη στον Κόλπο ενός αμερικανικού αεροπλανοφόρου και μιας πτέρυγας βομβαρδιστικών «για να απαντήσουμε με ξεκάθαρο τρόπο σε οποιαδήποτε επίθεση εναντίον των συμφερόντων των ΗΠΑ και των συμμάχων μας».
Στις 7 Μαΐου το Πεντάγωνο ανακοίνωσε ότι στέλνει πολλά βομβαρδιστικά Β-52 στον Κόλπο.
Απόφαση του Ιράν
Στις 8 Μαΐου το Ιράν ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει να εφαρμόζει «κάποιες από τις δεσμεύσεις του» βάσει της διεθνούς συμφωνίας για το πυρηνικό του πρόγραμμα: θα σταματήσει να περιορίζει τα αποθέματά του σε βαρύ ύδωρ και εμπλουτισμένο ουράνιο.
Εξάλλου έδωσε περιθώριο 60 ημερών στις χώρες που έχουν υπογράψει τη συμφωνία για να τηρήσουν τις δεσμεύσεις τους «κυρίως σε ό,τι αφορά τον πετρελαϊκό και τραπεζικό τομέα».
