Εκ πρώτης όψεως, όλα παραπέμπουν στον Ψυχρό Πόλεμο. Με τη διαφορά ότι οι εχθροί είναι πολλοί περισσότεροι και οι ΗΠΑ δεν αισθάνονται πλέον την ανάγκη να υπερασπιστούν τον "Ελεύθερο Κόσμο". Ίσως να πρέπει να ανατρέξουμε ακόμη πιο βαθιά στο παρελθόν για να κατανοήσουμε το νέο αμυντικό δόγμα που παρουσίασε αυτή την εβδομάδα ο Αμερικανός Πρόεδρος,
"Είναι ο κόσμος του Ότο Φον Βίσμαρκ, που δήλωνε το 1862 ‘Τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας δεν καθορίζονται με ομιλίες και πλειοψηφικές αποφάσεις, αλλά με σίδηρο και αίμα’" σημειώνει ο Αμερικανός ιστορικός Άρθουρ Χέρμαν στη “Wall Street Journal”. Σε αυτή τη νέα εποχή, συνεχίζει ο ίδιος, "το δίκαιο είναι η ισχύς" και οι "μεγάλες δυνάμεις κυριαρχούν αναπόφευκτα πάνω στις μικρές".
Για τον συντηρητικό ιστορικό, το νέο αμυντικό δόγμα της Ουάσιγκτον σηματοδοτεί "μια σημαντική μετατόπιση σε έναν κόσμο πριν το 1917: μια άναρχη διεθνή σκηνή στην οποία κάθε κυρίαρχο κράτος, μεγάλο ή μικρό, θα πρέπει να στηριχθεί στις δικές του δυνάμεις" για την ασφάλειά του.
Την ουσία της νέας ατζέντας ασφάλειας είχε εκφράσει ακόμη καλύτερα την προηγούμενη εβδομάδα ένας από τους βασικούς διαμορφωτές της, ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας του Λευκού Οίκου Χ.Ρ. Μακμάστερ. "Η γεωπολιτική έχει επιστρέψει δυναμικά μετά τις διακοπές που πήραμε από την Ιστορία με την αποκαλούμενη μεταψυχροπολεμική περίοδο" τόνισε.
Η επιστροφή όμως από τις διακοπές δεν βρίσκει τις ΗΠΑ στο σημείο από το σημείο ξεκίνησαν. "Κατανοούμε ότι ο αμερικανικός τρόπος ζωής δεν μπορεί να επιβληθεί σε άλλους ούτε είναι η αναπόφευκτη κατάληξη της προόδου" σημειώνεται στη νέα Εθνική Στρατηγική Ασφάλειας που παρουσίασε ο Αμερικανός Πρόεδρος.
Ο τίτλος "Πρώτα η Αμερική" που επιλέχθηκε για το 55σέλιδο έγγραφο δεν είναι τυχαίος ούτε έχει στόχο μόνο να θυμίζει το κεντρικό σύνθημα της ομιλίας που εκφώνησε ο Τραμπ στην περσινή τελετή ορκωμοσίας του. "Το δόγμα Τραμπ συνοψίζεται ως εξής: η Αμερική και τα αμερικανικά συμφέροντα θα έρχονται πάντοτε πρώτα, η ατζέντα της παγκοσμιοποίησης δεύτερη" σημειώνει ο Χέρμαν.
Είναι η έμφαση που κάνει τη διαφορά, μια και η αμυντική στρατηγική κάθε αμερικανικής κυβέρνησης μέχρι σήμερα έβαζε, φυσικά, τα αμερικανικά συμφέροντα πάνω από όλα. Ακόμη και το 1992, όταν οι πανηγυρισμοί για την επικράτηση στον Ψυχρό Πόλεμο δεν είχαν ακόμη κοπάσει και η νέα εποχή μονοπολικής παγκοσμιοποίησης μόλις ανέτειλε, το αντίστοιχο έγγραφο της κυβέρνηση Κλίντον έθετε τον εξής στόχο: "Η στρατηγική μας θα πρέπει τώρα να επικεντρωθεί στο να αποκλειστεί η ανάδυση ενός πιθανού παγκόσμιου ανταγωνιστή".
Από μια άποψη, επομένως, ο Τραμπ ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα εκείνο που όλοι ήδη γνώριζαν. Η συγκεκριμένη στρατηγική απέτυχε και οι ανταγωνιστές προέκυψαν. Ο Αμερικανός Πρόεδρος δεν δίστασε άλλωστε να τους κατονομάσει. Είναι οι "αντίπαλοι" Κίνα και Ρωσία οι οποίοι αμφισβητούν πλέον ανοιχτά "την επιρροή, τις αξίες και τον πλούτο της Αμερικής". Πρόκειται για "εχθρικούς ανταγωνιστές" και "αναθεωρητικές δυνάμεις", οι οποίες αμφισβητούν το διεθνές status quo στην προσπάθειά τους να διαμορφώσουν έναν κόσμο "αντίθετο στις αμερικανικές αξίες και συμφέροντα".
Οι ανταγωνιστές αναγκάζουν πλέον τις ΗΠΑ "να επανασχεδιάσουν την πολιτική των δύο τελευταίων δεκαετιών -μια πολιτική βασισμένη στην υπόθεση ότι η συνεργασία με τους αντιπάλους και η ένταξή τους σε διεθνείς θεσμούς και το διεθνές εμπόριο θα τους μετέτρεπε σε καλόβουλους παράγοντες και αξιόπιστους εταίρους". Η Ουάσιγκτον δεν κατόρθωσε ούτε να τις απομονώσει ούτε να τις θέσει υπό έλεγχο, επομένως απαιτείται σήμερα μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση.
Τη θέση της παγκοσμιοποίησης παίρνουν ο μιλιταρισμός και η επιστροφή σε μια περίοδο ανελέητου ανταγωνισμού μεταξύ των "μεγάλων δυνάμεων", όπως εκείνη που προηγήθηκε του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Για το στρατιωτικό επιτελείο του Τραμπ, οι ΗΠΑ έδειξαν μετά τη δεκαετία του '90 έναν ανεξήγητο εφησυχασμό. "Αντί να ενισχύουν τις στρατιωτικές δυνατότητές τους την ώρα που οι απειλές στην εθνική ασφάλειά μας αυξάνονταν, μείωσαν δραστικά το μέγεθος του στρατού" τονίζεται στο έγγραφο, ενώ οι προηγούμενες κυβερνήσεις της χώρας καταγγέλλονται και για τις "περιορισμένες αγορές νέων οπλικών συστημάτων".
Το πρώτο που πρέπει να περιμένει κανείς, με βάση το έγγραφο, είναι η εκτίναξη των στρατιωτικών δαπανών και ενδεχομένως μια νέα κούρσα εξοπλισμών σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι σύμβουλοι εθνικής ασφάλειας του Τραμπ προτείνουν τη σημαντική ενίσχυση του αμερικανικού στρατού και του οπλοστασίου του. Όπως τονίζεται χαρακτηριστικά, το Πεντάγωνο οφείλει να πετύχει μια στρατηγική υπεροπλία που θα διασφαλίζει ότι οι Αμερικανοί στρατιώτες "δεν θα δώσουν ποτέ μια μάχη επί ίσοις όροις".
Ακόμη πιο ανησυχητική ακούγεται η αμφισβήτηση μιας άλλης από τις βασικές θέσεις της αμερικανικής στρατηγικής μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Χωρίς περιστροφές, οι στρατηγοί του Τραμπ απορρίπτουν την αντίληψη ότι "όλοι οι πόλεμοι θα πρέπει να δίνονται και να κερδίζονται γρήγορα, εξ αποστάσεως και με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες". Τέλος επομένως τόσο στις αεροπορικές εκστρατείες fast track όσο και στο ταμπού της κοινής γνώμης για τα φέρετρα που επιστρέφουν από μακρινούς τόπους σκεπασμένα με την αστερόεσσα.
Κι ενώ το έγγραφο υπογραμμίζει την ανάγκη ενίσχυσης του συμβατικού οπλισμού, δεν εξαιρεί τα πυρηνικά. Τονίζεται πως θα χρειαστούν "σημαντικές επενδύσεις" ώστε οι ΗΠΑ να διατηρήσουν και τις "επόμενες δεκαετίες" ένα αξιόπιστο πυρηνικό οπλοστάσιο, προτού το κείμενο καταλήξει σε μια μάλλον ανατριχιαστική προειδοποίηση: "Δεν θα επιτρέψουμε σε αντιπάλους να χρησιμοποιήσουν απειλές πυρηνικής κλιμάκωσης ή άλλων ανεύθυνων συμπεριφορών σχετικά με τα πυρηνικά για να εκφοβίσουν τις ΗΠΑ ή τους συμμάχους τους. Ο φόβος της κλιμάκωσης δεν θα εμποδίσει τις ΗΠΑ από το να υπερασπιστούν τα ζωτικά συμφέροντα των ίδιων ή των συμμάχων τους".
Εδώ ίσως και να βρίσκεται η βασικότερη διαφορά ανάμεσα στην αντίληψη του επιτελείου Τραμπ και σε προηγούμενες στρατηγικές αμερικανικών κυβερνήσεων: η χωρίς ενδοιασμούς απειλή ενός πυρηνικού πολέμου. Για να επιστρέψουμε επομένως στη ρήση του Βίσμαρκ και να την επικαιροποιήσουμε στο πνεύμα Τραμπ, τα μεγάλα ζητήματα της εποχής μας δεν καθορίζονται με ομιλίες και πλειοψηφικές αποφάσεις, αλλά με σίδηρο και φωτιά που ο κόσμος δεν έχει ξαναδεί.
