Η πλήρης απομόνωση των ΗΠΑ στο θέμα της κλιματικής αλλαγής αποτελεί ακόμα μια σύγκρουση του Λευκού Οίκου με την επιστήμη και την κοινή λογική, επισημαίνει η Νατάσσα Ρωμανού, καθηγήτρια - ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και NASΑ - Goddard Institute for Space Studies, Νέα Υόρκη, σε συνέντευξή της στην “Αυγή”. Υπό πίεση, η κυβέρνηση Τραμπ έδωσε τελικά στη δημοσιότητα τη σχετική αμερικανική έκθεση, στη συγγραφή της οποίας συμμετείχε και η Ελληνίδα ερευνήτρια, που εκτιμά ότι όποια χώρα ηγηθεί της μάχης ενάντια στην κλιματική αλλαγή θα είναι η επόμενη παγκόσμια υπερδύναμη.
* Ποια είναι η σημασία της έκθεσης αυτής για τις ΗΠΑ και για τον πλανήτη;
Το 2016 είχα την ευκαιρία να συμμετάσχω στην 30μελή επιστημονική επιτροπή συγγραφής της Εθνικής Έκθεσης για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στις ΗΠΑ (https://science2017.globalchange.gov/). Η έκθεση αυτή ανατέθηκε από την κυβέρνηση Ομπάμα και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο 2017 υπό την κυβέρνηση Τραμπ. Περιέχει τα πιο πρόσφατα επιστημονικά συμπεράσματα για την υπερθέρμανση της ατμόσφαιρας και των ωκεανών και του καθοριστικού ρόλου των ανθρωπογενών εκλύσεων αερίων θερμοκηπίου, καθώς και τις αλλαγές στον υδρολογικό κύκλο, στη στάθμη της θάλασσας, την τήξη των πάγων, στους τυφώνες και τις
πυρκαγιές.
Ενώ είθισται η έκθεση αυτή, που συντάσσεται κάθε 4 χρόνια, να δίνεται άμεσα στη δημοσιότητα, φέτος υποβλήθηκε σε κρατικό έλεγχο που καθυστέρησε για περίπου 5 μήνες. Δεδομένης της άρνησης της κυβέρνησης ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, αλλά και της απόφασης, τον Ιούνιο του 2017 να αποσυρθούν οι ΗΠΑ από τη Συνθήκη του Παρισιού του 2015, υπήρχε μεγάλος φόβος ότι η Έκθεση είτε δεν θα δινόταν ποτέ στη δημοσιότητα ή θα υφίστατο εκτεταμένη λογοκρισία. Κανένα από τα δύο δεν συνέβη. Προσωπικά, θεωρώ ότι υπάρχουν συγκεκριμένοι λόγοι για αυτό:
1) Αμέσως μετά την ανακοίνωση της καθυστέρησης έκδοσης της έκθεσης, κινητοποιήθηκαν πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις, ακτιβιστές και πολίτες και απείλησαν να διεκδικήσουν δικαστικώς τη δημοσιοποίησή της.
2) Η κυβέρνηση αδιαφορεί για την επιστήμη και επικεντρώνει μόνο στην αποτροπή ελέγχων και περιορισμού των εξορύξεων, π.χ. από την Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος. Γιατί εντέλει αυτή είναι πιο επικίνδυνη από τους επιστήμονες για τα λόμπι ορυκτών καυσίμων που στηρίζουν την κυβέρνηση.
3) Λίγες μόνο μέρες πριν τη Διάσκεψη για το Κλίμα στη Βόννη, τις τοπικές (δημοτικές και πολιτειακές) εκλογές στις ΗΠΑ, και εν όψει και της μεγάλης συζήτησης για τη φορολογική μεταρρύθμιση, ίσως η κυβερνηση να μην ήθελε να ανοίξει ένα ακόμα μέτωπο με την κοινή γνώμη (και την κοινή λογική, βεβαίως).
* Μήπως τελικά η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Διεθνή Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα ωθεί τους υπόλοιπους να κάνουν πιο αποφασιστικά βήματα; Ποια είναι τα μηνύματα από τη διάσκεψη της Βόννης;
Οι ΗΠΑ είναι η μόνη χώρα πλέον που δεν στηρίζει τη Συμφωνία του Παρισιού του 2015, ενώ έχει τις περισσότερες κατά κεφαλήν εκπομπές αερίων θερμοκηπίου και την ισχυρότερη οικονομία για να πρωτοστατήσει στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Ο μεγάλος φόβος ήταν
ότι πολλές άλλες χώρες θα έβρισκαν την ευκαιρία να αποχωρήσουν. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να έγινε στη Βόννη. Και ο λόγος είναι ότι η Κίνα και κατά δεύτερο λόγο οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν πάρει τη πρωτοβουλία να αναπληρώσουν το κενό ηγεσίας που δημιουργήθηκε με την αποχώρηση της Αμερικής.
Να τονίσουμε εδώ ότι, παρ’ όλη τη δημαγωγία, ήδη ο Πρόεδρος μιλά για «επαναδιαπραγμάτευση» και όχι έξοδο από τη Συνθήκη. Ταυτόχρονα, οι συνολικές εκπομπές των ΗΠΑ είναι οι χαμηλότερες τα τελευταία 24 χρόνια και θα συνεχίσουν να μειώνονται χάρη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις ισχυρές κλιματικές πολιτικές σε πολιτείες όπως η Καλιφόρνια, Νέα Υόρκη, Ουάσινγκτον και αλλού.
Το ζητούμενο στη Βόννη είναι να γίνει κατανοητό ότι:
1) Απομένουν μόνο λίγα χρόνια για την αποτροπή της καταστροφικής κλιματικής αλλαγής.
2) Πρέπει να συμφωνηθεί ο τρόπος με τον οποίο θα κρατηθεί η υπερθέρμανση κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, πώς κάθε χώρα θα επιτύχει τους στόχους της, να υπάρξουν διεθνή στάνταρ για τη μέτρηση των εκπομπών, την απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα και την υποστήριξη των οικονομικά αδύναμων χωρών.
3) Όποια χώρα ηγηθεί της μάχης ενάντια στην κλιματική αλλαγή, θα είναι η επόμενη παγκόσμια υπερδύναμη.
* Τι άλλαξε στις ΗΠΑ, ένα χρόνο μετά τη νίκη του Τραμπ; Οι δείκτες στο χρηματιστήριο της Ν.Υ. ανεβαίνουν αλλά ποιο το όφελος για την "ξεχασμένη" Αμερική;
Η κυβέρνηση Τράμπ εκλέχθηκε με μια πολύ ακραία ατζέντα ανατροπής πολιτικών και πρακτικών πολλών δεκαετιών, σε θέματα που αφορούν τους μετανάστες, την περίθαλψη, την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, την εξωτερική πολιτική. Ο Πρόεδρος Τραμπ παντού εμφανίζεται αρχικά ανατρεπτικός αλλά σιγά - σιγά, όταν αντιμετωπίζει τη σθεναρή αντίσταση ακόμα και μέσα στο ίδιο το κόμμα του αναγκάζεται να μετριάζει όλο και περισσότερο τη δημαγωγία. Έτσι ούτε κατάργησε ακόμα το Obamacare, το σύστημα υγείας και περίθαλψης, ούτε το τείχος στα σύνορα με το Μεξικό έφτιαξε ακόμα, και η αποχώρηση από τη Συνθήκη του Παρισιού έγινε «επαναδιαπραγμάτευση». Από την άλλη πλευρά, οι μαζικές απελάσεις είναι μια τραγική πραγματικότητα, όπως και οι έλεγχοι στα σύνορα, οι νομοθετικές (απο)ρυθμίσεις της προστασίας του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων, της αντισύλληψης, των τρανσέξουαλ κ.λπ. Βέβαια υπάρχουν κάποιοι δείκτες της οικονομίας που εμφανίζουν θετική τάση, π.χ. το χρηματιστήριο, ο δείκτης ανεργίας κ.λπ., αλλά είναι νωρίς να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για συστηματική ανάκαμψη. Άλλωστε οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται είναι χαμηλόμισθες και ευκαιριακές, επιπλέον δε σε τομείς που θα εξαφανιστούν σε λίγα χρόνια (π.χ. στην εξορυκτική βιομηχανία λιγνίτη). Και σίγουρα δεν φαίνεται να αλλάζουν πολλά για τη λεγόμενη “rust belt” στις βόρειες - κεντρικές ΗΠΑ και τη λευκή μεσαία τάξη που τον εξέλεξε.
* Θα μπορούσε ένας μπίζνεσμαν-πρόεδρος να προκαλέσει μια νέα πολεμική περιπέτεια π.χ στην Κορέα ή στο Ιράν;
Κατά τη γνώμη μου, όχι τόσο εύκολα όσο φοβόμαστε αλλά ίσως όχι τόσο δύσκολα όσο θά ’πρεπε. Το κύριο μέλημα του Τράμπ, πάλι κατά τη γνώμη μου, είναι “μπίζνες”. Απορρίπτει το σχέση με το Ιράν για να πουλήσει όπλα στη Σαουδική Αραβία. Τρομοκρατεί τη Β. Κορέα για να βρει αγορές στη Ν. Κορέα και την Ιαπωνία. Υπάρχουν άλλωστε ασφαλιστικές δικλίδες στο Κογκρέσο και στη Γερουσία, ακόμα και στον ίδιο τον στρατό και στο στενό οικογενειακό περιβάλλον του Προέδρου, που δεν θα άφηναν ένα τέτοιο πόλεμο να γίνει. Παρ’ όλα αυτά η πολεμική ρητορεία μπορεί να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη ανά πάσα στιγμή.
* Υπάρχει συγκροτημένη αντιπολίτευση στον Τραμπ; Οι Δημοκρατικοί παρουσιάζουν εικόνα διάλυσης, την ώρα που φουντώνουν οι δικαστικές περιπέτειες συνεργατών του Τραμπ και οι ανακριτικές πλησιάζουν στον ίδιο τον Πρόεδρο.
Κατά τους πρώτους μήνες μετά την ήττα, τον Νοέμβριο του 2016, οι Δημοκρατικοί όντως έδειχναν να μη γνωρίζουν τι στάση να κρατήσουν. Να υποστηρίξουν κάποιες από τις επιλογές του Τραμπ και να φανούν ενωτικοί; Ή να κάνουν κατά μέτωπο επίθεση; Οι Δημοκρατικοί γερουσιαστές είναι
μάλλον οι περισσότερο αποδιοργανωμένοι, ενώ εκείνοι στο Κογκρέσο φαίνεται να κινούνται περισσότερο δυναμικά. Ίσως γιατί στις ερχόμενες εκλογές, του 2018, το Κογκρέσο μπορεί πιο εύκολα να περάσει στα χέρια των Δημοκρατικών. Η Γερουσία αναλώνεται στις κατηγορίες για συμπαιγνία
Τραμπ - Πούτιν, κάτι το οποίο όμως δεν έχει αποδειχθεί. Αντίθετα, στις εκλογές της 7ης Νοεμβρίου 2017 για την ανάδειξη δημάρχων και πολιτειακής ηγεσίας, έγιναν μερικές μεγάλες ανατροπές υπέρ των Δημοκρατικών, π.χ. στο Νιου Τζέρσεϊ και τη Βιρτζίνια, με την εκλογή μειονοτήτων (μαύρων, τρανσέξουαλ κ.λ.π) και άλλων προοδευτικών υποψηφίων (π.χ. στη Μιννεάπολη, τη Νέα Υόρκη, τη Βιρτζίνια, την Πενσυλβάνια, το Μέιν) από τους σοσιαλιστές του Μπέρνι Σάντερς. Όμως, όπως και στην Ελλάδα, οι δημοτικές εκλογές είναι πολλές φορές εκλογές έκφραση μερικής αντίδρασης και είχαν μεγάλη αποχή. Μένει να δούμε αν το αντι-Τραμπ ρεύμα θα φουσκώσει στο μέλλον. Θα κατορθώσουν οι Ρεπουμπλικανοί να διαφοροποιηθούν από τον Τράμπ αρκετά ώστε να μη χάσουν το Κογκρέσο; Θα βρουν οι Δημοκρατικοί τον κατάλληλο υποψήφιο για να ηγηθεί του κόμματος; Τα βλέμματα λοιπόν στρέφονται στις κρίσιμες εκλογές του 2018 για το Κογκρέσο και (λιγότερο) για τη Γερουσία. Μέχρι τότε... καλή δύναμη!
Η διάσκεψη για το Κλίμα στη Βόννη
Πολλά λόγια, λίγα έργα
Αν ρίξει κανείς μια ματιά στον παγκόσμιο χάρτη θα δει ότι από την αρχή της εβδομάδας υπάρχει πλέον μόνο μια χώρα που δεν συμμετέχει στη Συμφωνία των Παρισίων για το Κλίμα, η οποία με πολύ κόπο και μετά από μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις επιτεύχθηκε πέρσι τον Απρίλιο. Πρόκειται για τις Ηνωμένες Πολιτείες, που είχαν πρωταγωνιστήσει στη σύναψη της Συμφωνίας, αλλά έσπευσαν να την εγκαταλείψουν μόλις ανέλαβε Πρόεδρος ο Ντόναλντ Τραμπ. Αντιθέτως, με την έναρξη της φετινής διάσκεψης για το κλίμα στη Βόννη οι δύο χώρες που είχαν παραμείνει... αποσυνάγωγες, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία, η Συρία και η Νικαράγουα, αποφάσισαν να επικυρώσουν τη Συμφωνία, αφήνοντας τους Αμερικανούς εντελώς μόνους. Κάτι που δεν φαίνεται να πτοεί καθόλου τον Αμερικανό Πρόεδρο, ο οποίος αφενός φλερτάρει με τις θεωρίες ότι δεν υφίσταται κλιματική αλλαγή, αφετέρου έχει ξεκαθαρίσει ότι η στάση των ΗΠΑ έναντι της Συμφωνίας θα εξαρτηθεί από τις πιθανές... βελτιώσεις προς όφελος της αμερικανικής οικονομίας και των Αμερικανών εργαζομένων. Να σημειωθεί, πάντως, ότι το 2017 τα ακραία καιρικά φαινόμενα -πιθανότατα απόρροια της κλιματικής αλλαγής- έπληξαν βαρύτατα τις ΗΠΑ.
Αυτά για τους απόντες. Για τους παρόντες τα πράγματα δεν είναι πολύ καλύτερα, αφού οι αντιστάσεις -κατά κανόνα με μορφή καθυστέρησης- στην εφαρμογή των δεσμεύσεων του Παρισιού είναι μεγάλες. Για να επιτευχθεί ο στόχος του περιβόητου “2” - να περιοριστεί, δηλαδή, κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου η αύξηση της θερμοκρασίας στον πλανήτη-, θα πρέπει οι χώρες να κάνουν τα μαθήματά τους, να περιορίσουν, για παράδειγμα, τη χρήση του κάρβουνου και των υδρογονανθράκων με ταχύτερους ρυθμούς απ’ όσο κάνουν σήμερα. Κι αυτό στοιχίζει και σε θέσεις εργασίας -που προκαλεί πονοκεφάλους στους πολιτικούς- και στην κερδοφορία πολλών εταιρειών στον τομέα της ενέργειας. Οπότε ο προεδρεύων αυτής της διάσκεψης, ο πρωθυπουργός των νησιών Φίτζι στον Ειρηνικό, έχει κάθε λόγο να αγωνιά. Όσο καθυστερεί η παγκόσμια κοινότητα να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, τόσο θα απειλείται η χώρα του από την άνοδο της στάθμης του ωκεανού. Η διάσκεψη της Βόννης θα συνεχιστεί και την επόμενη εβδομάδα με τη συμμετοχή και ηγετών από πολλές χώρες.
