Ήταν το 1609 όταν ο βασιλιάς Φίλιππος Γ’ της Ισπανίας και της Πορτογαλίας ανακηρύχθηκε μονάρχης και του βασιλείου της Γουατεμάλας. Το βασίλειο αυτό καταλύθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 1821 με την Πράξη Ανεξαρτησίας της Κεντρικής Αμερικής, η οποία σήμανε το τέλος της ισπανικής αποικιοκρατίας στην περιοχή. Στη θέση του βασιλείου συστάθηκε η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Κεντρικής Αμερικής, αποτελούμενη από πέντε πολιτείες, τη Γουατεμάλα, το Ελ Σαλβαδόρ, την Ονδούρα, τη Νικαράγουα και την Κόστα Ρίκα.
Στις 2 Φεβρουαρίου 1838 προστέθηκε και μία έκτη πολιτεία, με το όνομα Λος Άλτος, που θα πει «υψίπεδο», η οποία είχε αποσχιστεί από τη Γουατεμάλα περιλαμβάνοντας στα όριά της και περιοχές της σημερινής πολιτείας Τσιάπας του Μεξικού. Πρωτεύουσα της έκτης αυτής πολιτείας ήταν το Κετσαλτενάνγκο, έδρα προοδευτικών πολιτικών που βρίσκονταν ιδεολογικά αντίθετοι προς την υπερσυντηρητική κυβέρνηση της Γουατεμάλας.
Δύο χρόνια αργότερα ο στρατηγός Ραφαέλ Καρέρα, ο οποίος το 1854 θα ανακηρυσσόταν ισόβιος Πρόεδρος της Γουατεμάλας, μπήκε στο Κετσαλτενάνγκο και διέταξε την εκτέλεση των μελών της τοπικής κυβέρνησης και τη διάλυση της τοπικής εκκλησίας διώχνοντας τους κληρικούς από την πόλη. Το Λος Άλτος αποσχίστηκε δεύτερη φορά το 1848 για να επανενωθεί εκ νέου το 1849.
Ακόμη και σήμερα, όμως, η περιοχή γύρω από την πόλη Κετσαλτενάνγκο ονομάζεται Λος Άλτος, όπως και η περιοχή της μεξικανικής πολιτείας Τσιάπας που βρισκόταν στα όρια της έκτης πολιτείας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Κεντρικής Αμερικής ονομάζεται Λος Άλτος Ντε Τσιάπας.
Η πρωτεύουσα του Λος Άλτος, το Κετσαλτενάνγκο, είναι σήμερα η δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Γουατεμάλας, καθώς σε αυτήν, η οποία βρίσκεται σε ύψος άνω των 2.400 μέτρων, και στα προάστια που την περιβάλλουν ζουν σχεδόν 700.000 κάτοικοι. Οι ντόπιοι την αποκαλούν και Σέλα από την ονομασία της την εποχή κυριαρχίας στην περιοχή των Κισέ Μάγια, η οποία ήταν Σελαχού, που θα πει «Κάτω από Δέκα Βουνά» και πιστεύεται ότι ιδρύθηκε κάπου μεταξύ 12ου και 13ου αιώνα.
Το 1520 κατακτήθηκε από τους Ισπανούς κονκισταδόρες και, όπως λέγεται, όταν έγινε γνωστό ότι ο πρίγκιπας των Κισέ Μάγια, ο Τεκούν Ουμάν, πέθανε φορώντας ένα πράσινο ένδυμα φτιαγμένο από φτερά του πτηνού κετσάλ, η πόλη ονομάστηκε Κετσαλτενάνγκο, που θα πει «Κάτω από το τείχος του Κετσάλ». Οι Ισπανοί άφησαν πίσω τους, στους τρεις αιώνες που κυβέρνησαν, πολλά υπέροχα αποικιακού ρυθμού κτήρια, παρότι αρκετά από αυτά καταστράφηκαν, μαζί με μερικές φυτείες καφέ, στην έκρηξη του ηφαιστείου Σάντα Μαρία το 1902, που προκάλεσε έναν δυνατό σεισμό στην πόλη.
Πολυεθνική φοιτητούπολη
Τα αποικιακού χαρακτήρα κτήρια, το δροσερό κλίμα και η φύση ολόγυρα με βουνά, ηφαίστεια, κοιλάδες και ποτάμια αποτελούν πόλο έλξης δύο κατηγοριών ξένων επισκεπτών. Η μία είναι η πιο «τουριστική», που αποτελείται από ταξιδιώτες με πολιτιστικά, φυσιολατρικά, λαογραφικά και άλλα ενδιαφέροντα, και η άλλη από έναν σημαντικό αριθμό νέων ανθρώπων, οι οποίοι έρχονται για μάθουν την ισπανική γλώσσα. Η φυσική ομορφιά της περιοχής και η πολύ ιδιαίτερη αισθητική της πόλης λειτουργούν σαν μαγνήτης και για τις δύο αυτές κατηγορίες επισκεπτών.
Επισκεπτόμενοι την πόλη συναντούσαμε όλη την ημέρα σπουδαστές ισπανικών. Το San Pedro, το Celas Maya, το El Quetzal, η Asociación Pop Wuj, το Proyecto Lingüistico Quetzalteco de Español και οι σχολές Sisay, Sacribal, Ulew, La Democracia και ICA είναι τα πιο γνωστά κέντρα εκμάθησης της ισπανικής του Κετσαλτενάνγκο, με κάποια από αυτά να κατατάσσονται μεταξύ των κορυφαίων παγκοσμίως. Τα δε δίδακτρα ανέρχονται στις περισσότερες σχολές μεταξύ 150 και 250 ευρώ την εβδομάδα, με μια μικρή αύξηση αν ο σπουδαστής μείνει σε κάποιο σπίτι.
Πολλοί από όσους μαθαίνουν ισπανικά είναι φοιτητές της Ιατρικής που δουλεύουν ως εθελοντές σε συνεργασία με ΜΚΟ. Οι περισσότεροι ξένοι σπουδαστές πάντως δεν φαίνονται να κινούνται με χαλαρούς ρυθμούς, όπως θα περίμενε κάποιος σε μια «φοιτητούπολη».
Με το που τελειώνει το πεντάωρο μάθημα (όπου ο καθένας επιλέγει και τον καθηγητή του) σχεδόν όλοι σπεύδουν να συμμετάσχουν το απόγευμα σε κάποια από τις πολλές δραστηριότητες που προσφέρουν οι σχολές, είτε δωρεάν είτε με συμβολικό κόστος (μαθήματα τοπικής κουζίνας, εκδρομές σε γειτονικά χωριά, πεζοπορία στη φύση, μαθήματα λάτιν χορών κ.λπ.).
Έτσι, με το πέρας των μαθημάτων τα μεσημέρια και των δραστηριοτήτων το βράδυ, οι δρόμοι, τα καφέ και οι πλατείες είναι γεμάτα με νεολαία από διάφορες χώρες της (βορειο)αμερικανικής και της ευρωπαϊκής ηπείρου δίνοντας ακόμη περισσότερο χρώμα και ζωντάνια στην πόλη.
Η κουζίνα
Στην πόλη λειτουργούν πολλά εστιατόρια με κουζίνες από όλον τον κόσμο, από ινδική μέχρι ιταλική. Η εξοικείωση όμως με την τοπική κουλτούρα απαιτεί και μια επαφή με τις γαστριμαργικές συνήθειες της περιοχής. Από την τοπική κουζίνα ξεχωρίζουν οι καυτερές γεμιστές πιπεριές με ρύζι και κρέας ή λαχανικά, το δημοφιλές Πεπιάν, που είναι κοτόπουλο με κολοκύθι και καυτερά βότανα, καθώς και διάφορες καυτερές σούπες, και όλα αυτά σε αρκετά φθηνές τιμές ενώ κάποια εστιατόρια προσφέρουν και πρωινά με ντόπιες γεύσεις και καλές τιμές, όπως για παράδειγμα φασόλια, αυγά, τορτίγιας και καφέ έναντι 3 με 4 ευρώ.
Ανάβαση στο ηφαίστειο
Φύση και πολιτιστική κληρονομιά είναι οι δύο ισχυρότεροι "μαγνήτες" που προσελκύουν τους επισκέπτες. Στις πρώτες δε επιλογές των περισσοτέρων περιλαμβάνεται το ηφαίστειο Σάντα Μαρία ή Γασχανούλ, όπως ονομαζόταν πριν από την ισπανική αποικιοκρατία στη γλώσσα των Κισέ Μάγια.
Το ύψους 3.772 μέτρων ηφαίστειο εξερράγη το 1902 και η έκρηξη αυτή, μεγέθους 6 (η οποία χαρακτηρίζεται "κολοσσιαία") στην κλίμακα 1 - 8 της κλίμακας VEI, με την ηφαιστειακή τέφρα να απλώνεται ακόμη και στο Σαν Φρανσίσκο, σε απόσταση δηλαδή 4.000 χιλιομέτρων.
Μόλις 18 ηφαίστεια έχουν καταγράψει έκρηξη μεγέθους 6 έως 8, μεταξύ των οποίων και της Σαντορίνης περί το 1620 π.Χ., με πιο πρόσφατα του Σάντα Μαρία το 1902 και του Πινατούμπο το 1991, ενώ, σημειωτέον, η έκρηξη του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. ήταν χαμηλότερης κλίμακας (5). Από την έκρηξη και την ελονοσία, που ήταν εμμέσως αποτέλεσμά της, πέθαναν 6.000 άνθρωποι, καθιστώντας την ένατη πιο φονική στην ιστορία.
Η θέα που προσφέρει από ψηλά το ηφαίστειο είναι μαγευτική. Η πόλη, η κοιλάδα, οι βουνοκορφές και τα σύννεφα τα οποία ενώνονται με τον ορίζοντα αποζημιώνουν και με το παραπάνω τον ταξιδιώτη, ο οποίος θα αφιερώσει περί τις 4 με 5 ώρες ανάβασης σε μια κατάφυτη ανηφόρα. Μοναδική δε εμπειρία είναι να ξεκινήσει κάποιος την ανάβαση νύχτα, κάτι που αρκετοί συνηθίζουν (υπάρχουν και οι πιο ανθεκτικοί που περνάνε την νύχτα κοντά στην κορυφή παρά το κρύο που συνεπάγεται το υψόμετρο) για να δει την ανατολή του ήλιου.
Στη λίμνη
Δημοφιλής προορισμός των επισκεπτών είναι και η Τσικάμπαλ, η ιερή λίμνη των Μάγια, η οποία στην ουσία είναι ο κρατήρας του ομώνυμου ηφαιστείου, που είναι σκεπασμένος με νερά σε υψόμετρο 2.712 μέτρων. Το θέαμα είναι εντυπωσιακό, με την πυκνή βλάστηση ολόγυρα να καθρεφτίζεται στα νερά, στα οποία όμως απαγορεύεται το κολύμπι, καθώς η λίμνη, παρά τον εκχριστιανισμό των ντόπιων από τους Ισπανούς κατακτητές, θεωρείται ακόμη ιερή.
Το κέντρο της πόλης
Αναμφίβολα το πιο ενδιαφέρον μέρος της πόλης είναι το κέντρο της. Η εντυπωσιακή αρχιτεκτονική των καλοδιατηρημένων κτηρίων, το πλήθος ντόπιων, ξένων σπουδαστών και τουριστών, τα εστιατόρια με τις τοπικές σπεσιαλιτέ, τα καφέ, το μικρό συμπαθητικό πάρκο, τα καταστήματα με τα αναμνηστικά είδη για τους τουρίστες, ο καθεδρικός ναός, το δημοτικό μέγαρο, το μουσείο, τα αγάλματα, το πράσινο, οι υπαίθριοι διασκεδαστές, όλα αυτά συνθέτουν μια πολύ ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και μια αξέχαστη εμπειρία.
Ο καθεδρικός
Παρατηρώντας την κίνηση στην πόλη, εύκολα θα διαπιστώσει κάποιος ότι το πιο πολυφωτογραφημένο κτήριο από τους ταξιδιώτες είναι ο καθεδρικός ναός του Αγίου Πνεύματος, στο οποίο είναι αφιερωμένη η πόλη. Η μπαρόκ πρόσοψη του ναού είναι η αυθεντική, όμως πολλά μέρη του ναού έχουν ξαναχτιστεί τρεις φορές. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το ότι, αν δει κάποιος πρώτη φορά τον ναό από κάποια απόσταση, θα νομίσει πως πρόκειται για δύο διαφορετικές εκκλησίες, καθώς το συγκρότημα του ναού είναι τριπλό, με το αριστερό όπως εισέρχεται κάποιος κτήριο να είναι το εντυπωσιακό καμπαναριό.
Το εσωτερικό, με τις καμάρες και τις τοξωτές οροφές, είναι εξίσου εντυπωσιακό με το εξωτερικό του ναού, συν το ότι το πλήθος των κεριών και η αφοσίωση των πιστών δημιουργούν μια κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ αξιοπρόσεκτος είναι ο κύριος βωμός, ο οποίος, χωρίς να είναι υπερβολικά "φορτωμένος", όπως συχνά συμβαίνει με καθεδρικούς των καθολικών, είναι επιβλητικός.
Στα μουσεία
Η επίσκεψη στο μουσείο Ισκίκ, έναν παλιό σιδηροδρομικό σταθμό, αποτελεί μια καλή ευκαιρία να μάθει κάποιος τα απαραίτητα για τον πολιτισμό των Μάγια. Αν μάλιστα καταλαβαίνει και ισπανικά, θα έχει την ευκαιρία να ξεναγηθεί για περισσότερο από μία ώρα στις αίθουσες των εκθεμάτων και να πάρει περισσότερες πληροφορίες για τα εκθέματα, ακόμη και για το πώς μπορεί να ξεχωρίσει σε ποιες φυλές ανήκει το κάθε χρώμα και μοτίβο των παραδοσιακών ενδυμασιών ή το πώς κατασκευάζονται.
Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζει και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, στο οποίο εκτίθενται χειροτεχνήματα των Μάγια, μουσικά όργανα, παλιές φωτογραφίες και άλλα, αλλά και το μουσείο του σιδηροδρόμου, παρότι αυτό λειτούργησε μόλις για τρία χρόνια, τη δεκαετία του 1930 συνδέοντας την πόλη με την ακτή του Ειρηνικού.
Κάτι που κάνει εύκολη την περιήγηση στο Κετσαλτενάνγκο είναι (όπως συμβαίνει άλλωστε και σε πολλές ακόμη πόλεις της Λατινικής Αμερικής) η ονοματοδότηση των δρόμων. Ο δρόμος που "βλέπει" την κατεύθυνση Βορρά - Νότου ονομάζεται "αβενίδα" (ξεκινώντας από τα ανατολικά και κατευθυνόμενος προς τα δυτικά, μετρά κάποιος περπατώντας 1 Αβενίδα, 2 Αβενίδα, 3 Αβενίδα... κ.ο.κ.). Ο δρόμος που "βλέπει" την κατεύθυνση Ανατολής - Δύσης ονομάζεται "κάγιε". Ξεκινώντας έτσι κάποιος από το πάρκο στο κέντρο της πόλης μετρά κατευθυνόμενος βόρεια 1 Κάγιε (βόρειο), 2 Κάγιε, 3 Κάγιε... κ.ο.κ. Το ίδιο και όταν παίρνει κατεύθυνση που οδηγεί στα νότια της πόλης: 1 Κάγιε (Νότιο), 2 Κάγιε, 3 Κάγιε κ.ο.κ. Όσο δε για τις διαγώνιες οδούς, αυτές έχουν το όνομα "Διαγονάλ".
Τα πούλμαν από και προς την πρωτεύουσα της χώρας, τη Σιουδάδ Γουατεμάλα, αναχωρούν από τα ξημερώματα έως το απόγευμα σε μια διαδρομή τεσσάρων ωρών, η οποία προσφέρει πολλές ευκαιρίες για απόλαυση της θέας και φωτογραφίες από το παράθυρο.
