Η κλιματική αλλαγή ίσως πετύχει τελικά να φέρει σε “σύγκλιση” τον άνθρωπο με το ζωικό βασίλειο -στο οποίο άλλωστε ανήκει κι ίδιος- ενώνοντάς τους κάτω από μια κοινή μοίρα: την εξαφάνιση. Μπορεί να ακούγεται κάπως υπερβολικό αυτό, ή δραματικό, αλλά τελευταίες επιστημονικές μελέτες -που θα μπορούσαν βέβαια να αμφισβητηθούν κι αυτές όπως όλα στην εποχή μας- δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Κοινή μοίρα, λοιπόν, για τον “κυρίαρχο” της Φύσης και τους “υποτελείς” του, κι ένα σχήμα τραγικής ειρωνείας: οι πολικές αρκούδες θα εξαφανιστούν απ' το λιώσιμο των πάγων και το ανθρώπινο είδος από μια νέα εποχή παγετώνων!
Όμως, για την ώρα, η απειλή αφορά περισσότερο τις αρκούδες. Η Φύση είναι ένα σπίτι γι’ αυτές και το απόθεμα της τροφής τους, μακριά της ή δίχως αυτήν, πεθαίνουν. Η επινοητικότητα του ανθρώπινου είδους και οι γνωστικές ασυμφωνίες του τού δίνουν λίγο χρόνο ακόμα -τουλάχιστον αυτό πιστεύουν κοινωνίες και κυβερνήσεις.
Η έκταση των πάγων στον Αρκτικό Ωκεανό τον Σεπτέμβριο του 2014 αντιστοιχούσε στην έκτη κατά σειρά μικρότερη κάλυψη της επιφάνειας της θάλασσας απ’ τη χρονιά που άρχισαν οι δορυφορικές παρατηρήσεις, το 1979.
Από τότε η κατάσταση δείχνει ότι επιδεινώνεται. Σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ) οι θερμοκρασίες του αέρα στον Βόρειο Πόλο αυξάνονται με διπλάσιο ρυθμό συγκριτικά με τα χαμηλότερα γεωγραφική πλάτη και το αποτέλεσμα είναι γνωστό: η εκτεταμένη τήξη των πάγων.
Συνέπεια της παγκόσμιας υπερθέρμανσης στην Αλάσκα καταγράφονται σήμερα θερμοκρασίες σχεδόν 20 βαθμούς υψηλότερες από τον μέσο όρο του Ιανουαρίου! Οι επιστήμονες θεωρούν ως αιτία το συνεχιζόμενο ρεύμα θερμών αέριων μαζών από Νότο προς Βορράν, αλλά δεν μπορούν να εξηγήσουν τη διατήρησή του για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα.
Αρκτικός "καύσωνας"
Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα μετεωρολογικός σταθμός σε πλωτήρα κοντά στον Βόρειο Πόλο κατέγραψε θερμοκρασίες μόλις κοντά στο σημείο πήξης του νερού, στους 0 βαθμούς Κελσίου, δηλαδή δέκα βαθμούς πάνω από τον κανονικό μέσο όρο γι' αυτή την εποχή του χρόνου. Οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι για το αν πρόκειται για την αρχή μιας ακόμα περιόδου όπου η εξάπλωση του πάγου σταματά σ' ολόκληρο τον ωκεανό ή για μια φάση που αντιστρέφεται εντελώς η πορεία του φαινομένου, αρχίζει δηλαδή η συρρίκνωση.
Την ίδια ώρα που οι θερμοκρασίες στον Αρκτικό Ωκεανό κυμαίνονταν πολύ πάνω του μέσου όρου, εκείνες που καταγράφονταν σε ορισμένες μεγάλου ή μεσαίου γεωγραφικού πλάτους περιοχές του βόρειου ημισφαιρίου ήταν ασυνήθιστα πολύ χαμηλότερες γι' αυτήν την εποχή.
Όλα αυτά δεν αγγίζουν εμάς για την ώρα, αλλά βάζουν σε κίνδυνο τις πολικές αρκούδες. Για ένα ζώο - σύμβολο της υγείας του παγκόσμιου οικοσυστήματος, αντιπροσωπευτικό της δύναμης προσαρμογής της άγριας ζωής, που εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον σχηματισμό πάγου στην επιφάνεια της θάλασσας για να πιάσει το θήραμά του και να επιβιώσει, η ταχεία τήξη των στρωμάτων πάγου στον Αρκτικό Ωκεανό λόγω της παγκόσμιας υπερθέρμανσης αποτελεί αυτή τη στιγμή τη Νο 1 απειλή για την ύπαρξή του.
Περισσότερο απ' τα δύο τρίτα του παγκόσμιου πληθυσμού της πολικής αρκούδας θα έχουν εξαφανιστεί έως το 2050 -στην Αλάσκα μάλιστα εντελώς- λόγω της μείωσης του θαλάσσιου στρώματος του πάγου, προβλέπουν οι επιστήμονες. Δεν θα πεθάνουν μόνον από τον λιμό και τις παράπλευρες συνέπειές του, τις ασθένειες, την υπογονιμότητα, τη μείωση του προσδόκιμου ζωής. Πεινασμένα ζώα αναζητώντας απελπισμένα τροφή θα μπαίνουν στις πόλεις και τους οικισμούς ψάχνοντας τους κάδους των σκουπιδιών, για να πέσουν νεκρά από τους πυροβολισμούς των φοβισμένων κατοίκων.
Σε συνεργασία με τους αυτόχθονες πληθυσμούς της Αλάσκας, η αμερικανική Υπηρεσία Αλιείας και Άγριας Ζωής έθεσε σε εφαρμογή επείγον σχέδιό της για τη σωτηρία της πολικής αρκούδας. Το πιο σημαντικό πράγμα που πρέπει να γίνει για να διασωθεί το είδος δεν είναι άλλο από την αποφασιστική δράση σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο για να σταματήσει το λιώσιμο των πάγων στον Αρκτικό Ωκεανό που προκαλείται από τις ανθρώπινες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, επισημαίνουν οι ιθύνοντες του προγράμματος.
Για ευνόητους λόγους οι αξιωματούχοι της υπηρεσίας αποφεύγουν να κάνουν εικασίες για το αν ο νέος ένοικος του Λευκού Οίκου θα ακολουθήσει το σχέδιό τους, αλλά οι επιστήμονες εκφράζουν ανοιχτά τις αμφιβολίες τους για το κατά πόσον είναι εφικτή η επιβίωση των αρκούδων με έναν πρόεδρο αρνητή της κλιματικής αλλαγής.
Απορρύθμιση και κατάρρευση
Παρόμοια μοίρα περιμένει και το ανθρώπινο είδος αν τα πράγματα μείνουν ως έχουν. Τελευταία επιστημονική μελέτη του τμήματος Γεωλογίας και Γεωφυσικής του πανεπιστημίου του Γέιλ προβλέπει ότι το περίφημο Ρεύμα του Κόλπου, το θερμό θαλάσσιο ρεύμα του Ατλαντικού, που αποτελεί ένα σύστημα αέναης ρύθμισης του παγκόσμιου κλίματος και χάρις στο οποίο η Ευρώπη και η Βόρεια Αμερική έχουν ήπιες κλιματικές συνθήκες (που τους επέτρεψαν οικονομική, κοινωνική, τεχνολογική πρόοδο), δεν θα μπορέσει να αντέξει στην πίεση της παγκόσμιας υπερθέρμανσης και θα καταρρεύσει προκαλώντας μια νέα "εποχή παγετώνων" με μη προβλέψιμα, αυτή τη στιγμή, αποτελέσματα για το ανθρώπινο είδος!
Το Ρεύμα του Κόλπου, που δημιουργείται στον Κόλπο του Μεξικού και ακολουθώντας τις ανατολικές ακτές των ΗΠΑ και της Νέας Γης διασχίζει τον Ατλαντικό Ωκεανό, φέρνει ζεστό νερό από τους τροπικούς στο βόρειο ημισφαίριο, όπου η θερμότητα απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα συμβάλλοντας στη ρύθμιση του κλίματος και στη διαμόρφωση εύκρατων καιρικών συνθηκών.
Στο "ξεκίνημά" του στ' ανοιχτά της Φλόριντα το ρεύμα έχει πλάτος 80 - 150 χιλ. και βάθος 800 έως 1.200 μέτρα, η δε θερμοκρασία του νερού στην επιφάνειά του φτάνει τους 30 - 35°C. Διανύει μια απόσταση 100-200 χλμ. ανά 24ωρο μεταφέροντας μάζες νερού με έναν ιλιγγιώδη ρυθμό 85 εκατομμυρίων κυβικών μέτρων το δευτερόλεπτο! Καθώς τα νερά ψύχονται κατά τη διαδρομή τους προς τον βόρειο Ατλαντικό, γίνονται πυκνότερα και βυθίζονται επιστρέφοντας πάλι πίσω στους τροπικούς για να ξαναθερμανθούν και να αρχίσουν εκ νέου το κυκλικό ταξίδι τους.
Σύμφωνα με τη μελέτη του αμερικανικού πανεπιστημίου, αν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συνεχίσουν να αυξάνονται ανεβάζοντας τις θερμοκρασίες του αέρα στο βόρειο ημισφαίριο, τα θερμά νερά του ρεύματος δεν θα είναι δυνατόν να ψυχθούν, οπότε δεν θα μπορούν να βυθιστούν για να επιστρέψουν πίσω στους τροπικούς. Η απορρύθμιση θα οδηγούσε σε μια σταδιακή κατάρρευση όλου του συστήματος του ρεύματος προκαλώντας μια περίοδο "ακραίου ψύχους" στις εύκρατες περιοχές του βορείου ημισφαιρίου, η οποία, κατά τους επιστήμονες, θα είχε σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή με τη μορφή που την ξέρουμε σήμερα.
Ημέρα της κρίσης
Η μέση θερμοκρασία σε περιοχές της Ευρώπης και της Αμερικής θα μπορούσε να πέσει έως και 7 βαθμούς Κελσίου σ' ένα διάστημα 300 χρόνων μετά τον διπλασιασμό των συγκεντρώσεων CO2 στην ατμόσφαιρα σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, πράγμα που θα σήμαινε ακραίους πολικούς χειμώνες και διατάραξη κάθε βαθμίδας της ζωής και του συνόλου των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Αναλύσεις στοιχείων σε προηγούμενες μελέτες έχουν δείξει ότι η ταχύτητα του ρεύματος επιβραδύνεται καθώς η παγκόσμια υπερθέρμανση έχει αποδυναμώσει τη βύθιση παγωμένου νερού στη θάλασσα της Γροιλανδίας στο ένα τέταρτο, ή και λιγότερο, της προηγούμενης ποσότητάς του.
Ο Στέφαν Ράμστορφ, επικεφαλής του Συστήματος Ανάλυσης Γης του Ινστιτούτου Κλιματικής Έρευνας του Πότσδαμ, στη Γερμανία, ένας από τους κορυφαίους κλιματολόγους του κόσμου, αν και θεωρεί ότι δεν μπορεί να γίνει σύγκριση με τις ακραίες κλιματολογικές μεταβολές του παρελθόντος, τονίζει ότι το διάστημα των 300 χρόνων στο οποίο αναφέρεται η μελέτη του Γέιλ δεν είναι οριστικό. Κι αυτό διότι το μοντέλο των αναλύσεων που χρησιμοποίησαν οι επιστήμονες δεν συνυπολογίζει τον παράγοντα της τήξης των πάγων στη Γροιλανδία, κάτι που θα μπορούσε να επιταχύνει την κατάρρευση του Ρεύματος του Κόλπου.
"Αν πράγματι συμβεί αυτό, θα σημάνει μια τόσο δραματική αλλαγή ώστε μου είναι δύσκολο να κάνω οποιαδήποτε πρόβλεψη για τις ανθρώπινες κοινωνίες" τονίζει χαρακτηριστικά ο Γερμανός επιστήμονας. Και φυσικά, όπως και οι άλλοι συνάδελφοί του, θεωρεί ότι πρόκειται για μια ακόμα προειδοποίηση για τον κόσμο...
