Τη Δευτέρα το βράδυ όλος ο κόσμος συγκλονίστηκε από την εν ψυχρώ δολοφονία του Ρώσου πρέσβη στην Άγκυρα. Η σημασία του τραγικού γεγονότος αναβαθμίστηκε από την ιδιότητα του δράστη και το τι υποστήριξε δημόσια, μέχρι την ώρα που έπεσε νεκρός από τα πυρά της αστυνομίας. Ένας αστυνομικός που είχε, κατ’ επανάληψη, συμμετάσχει στην προσωπική φύλαξη του ίδιου του Τούρκου προέδρου, επαναλάμβανε μετά τη δολοφονία ότι «ο Θεός είναι μεγάλος», προβαίνοντας σε αναφορές που σχετίζονταν με την ανακατάληψη του Χαλεπίου από τις συριακές
κυβερνητικές δυνάμεις και τους συμμάχους τους.
Η προγραμματισμένη μία ημέρα μετά σύνοδος των υπουργών Εξωτερικών Ρωσίας - Τουρκίας - Ιράν για το συριακό όχι μόνο δεν αναβλήθηκε αλλά απέκτησε ακόμα πιο βαρύνουσα σημασία. Όλες οι πλευρές έσπευσαν να καταδικάσουν το γεγονός, αλλά το μεγάλο παζάρι για την αναδιαμόρφωση των συμμαχιών που έχει αρχίσει εδώ και καιρό έπαιρνε νέα τροπή. Μέχρι την προηγούμενη της δολοφονίας, η τριεθνής συνάντηση φαινόταν να καταλήγει με επανάληψη των ήδη διαμορφωμένων
θέσεων της κάθε πλευράς. Οι πιο αισιόδοξοι περίμεναν τη συμβολή των τριών ΥΠΕΞ στην υπόθεση σωτηρίας και αρωγής των αμάχων. Άλλαξε κάτι μετά; Αυτό δεν μπορεί να γίνει ορατό, αν δεν αποτυπωθεί στα πεδία των μαχών και της διπλωματίας με νέες κατευθύνσεις και ίσως έναν νέο οδικό χάρτη.
Το σχέδιο της Τουρκίας για ανατροπή του Σύρου προέδρου Άσαντ όχι μόνο δεν έγινε πραγματικότητα, αλλά ο Άσαντ εμφανίζεται σήμερα πολύ πιο στέρεος στη θέση του από ό,τι δύο χρόνια πριν. Επίσης είναι πολύ σημαντικός για τις εξελίξεις, τουλάχιστον έως το τέλος του τραγικού εμφυλίου. Αυτό σημαίνει ότι η Τουρκία, αν θέλει να παίξει ρόλο στη μετεμφυλιακή Συρία, θα πρέπει να κάνει κινήσεις προσέγγισης με τη Δαμασκό. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρχει ταύτιση έστω κάποιων ελαχίστων συμφερόντων. Υπάρχουν;
Το ερώτημα απαντάται καταφατικά και ακούει στο όνομα «κουρδικό κράτος». Άγκυρα και Δαμασκός έχουν έναν κοινό φόβο που σχετίζεται με την αυτονόμηση του βόρειου (κουρδικού) στοιχείου της Συρίας. Άρα έχουν έναν τουλάχιστον κοινό στόχο. Το πρόβλημα όμως είναι ότι οι κουρδικές δυνάμεις πρωταγωνιστούν στην οριστική ήττα του ISIS, τουλάχιστον στο στρατιωτικό σκέλος. Γι’ αυτό και η Τουρκία θα ήθελε να βασιστεί στους δύο καλύτερους συμμάχους του Άσαντ: τη Ρωσία και το Ιράν. Μέσω αυτών θα μπορούσε να προσεγγίσει το συριακό καθεστώς, ώστε να αντιμετωπίσουν μαζί τον κοινό κίνδυνο. Αυτό όμως θα είχε μια άλλη συνέπεια: τον εναγκαλισμό των Κούρδων με τις ΗΠΑ, ώστε αυτές να προωθήσουν τον κουρδικό μη κρατικό δρώντα στον δρόμο της μελλοντικής αυτονόμησης -τουλάχιστον- από τις κυβερνητικές αποφάσεις στη Δαμασκό.
Δεν μπορούμε να απαντήσουμε για τις προθέσεις των ίδιων των ΗΠΑ σε αυτό το ζήτημα, μιας και περιμένουμε την 20ή Ιανουαρίου και την ανάληψη των καθηκόντων της νέας αμερικανικής ηγεσίας. Η τοποθέτηση όμως του συγκεκριμένου ΥΠΕΞ από τον Τραμπ ίσως κρύβει από κάτω αρκετό κουρδικό πετρέλαιο και αναδιαμόρφωση συνόρων.
Επίσης, μην ξεχνάμε το Ιράν. Η Τεχεράνη, η οποία προετοιμάζεται για το ενδεχόμενο μιας πιθανής προσπάθειας από τον Τραμπ ακύρωσης της συμφωνίας ΗΠΑ-Ιράν, φροντίζει να αυξήσει τους άσους της στο τραπέζι της περιφερειακής γεωπολιτικής. Έχοντας τη θέση του διαύλου μεταξύ Άγκυρας και Δαμασκού, υπό την υψηλή προστασία της Μόσχας, αναβαθμίζει τον ρόλο της στην κουβέντα Τραμπ-Πούτιν για το συριακό. Έτσι, φιλοδοξεί να ισορροπήσει την αντίρροπη πίεση που θα δεχτεί ο Λευκός Οίκος από το Τελ-Αβίβ για σπάσιμο της συνεργασίας και μέτρα ενάντια στο Ιράν.
Από όπου και να προέρχεται ο δολοφόνος του Ρώσου πρέσβη, κατάφερε να γυρίσει τη ρουλέτα των διαπραγματεύσεων προς την πλευρά που έδειχνε ότι, για να στραφεί προς τα εκεί, χρειαζόταν ένα γεγονός.
Νεκτάριος Μπουγδάνης, υποψήφιος διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης στο Πάντειο πανεπιστήμιο και μέλος της Γραμματείας του τμήματος Εξωτερικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ
