Πριν από οκτώ χρόνια η κατάσταση ήταν εντελώς διαφορετική. Ένας μαύρος ετοιμαζόταν να μπει στον Λευκό Οίκο και υπήρχε μια αίσθηση ικανοποίησης, ευχάριστης αναμονής και φυσικά μεγάλων προσδοκιών. Η Αμερική έδειχνε ότι είχε γυρίσει σελίδα κάνοντας μια επιλογή που “τόνιζε” τις προοδευτικές καταβολές της και καλύπτοντας το σκοτεινό της πρόσωπο. Σήμερα τα πράγματα είναι περίπου αντίστροφα. Ένας μεγιστάνας, νεοφώτιστος της πολιτικής αρένας, που έχει εστιάσει στη ρητορική παρά στην ίδια την πολιτική, μια αμφιλεγόμενη περσόνα που αρέσκεται στο να χαϊδεύει τα αυτιά των ακροατών του και να ποστάρει ατάκες στο Twitter, και μια κυβέρνηση στα σκαριά που απαρτίζεται από ισχυρούς εκπροσώπους του κατεστημένου του χρήματος, ετοιμάζονται για την εξουσία δημιουργώντας ατμόσφαιρα αμφιθυμίας...
Και αυτό, γιατί ενώ όλοι φοβούνται τον επιθετικό λόγο του εκλεγμένου προέδρου και την τάση του για καυγάδες -πρόσφατο παράδειγμα οι δηλητηριώδεις αιχμές του κατά των Κινέζων- απ' την άλλη, το πρόγραμμά του στα της οικονομίας, ή τουλάχιστον αυτά που έχει διακηρύξει μέχρι στιγμής, καλλιεργούν ελπίδες, ίσως περισσότερες από το αναμενόμενο, που αγγίζουν φυσικά και τον πολύ κόσμο όχι μόνον τους οπαδούς του και τους φίλους του επιχειρηματίες.
Αυτή η αμφιθυμία αντανακλάται βεβαίως και στις δημοσκοπήσεις. Ο Τραμπ παραμένει ο πιο αντιδημοφιλής εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες, ακόμα και παρά τη σχετική βελτίωση της εικόνας του μετά τις εκλογές της 8ης Νοεμβρίου. Ο ιστότοπος Real Clear Politics υπολόγισε τον μέσο όρο των πρόσφατων δημοσκοπήσεων δημοφιλίας του εκλεγμένου προέδρου και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι περίπου το 50% των Αμερικανών έχουν αρνητική άποψη γι' αυτόν, έναντι του 45% που τον βλέπουν θετικά. Ποσοστό πάνω από το 30% φοβούνται ότι θα είναι ένας κακός πρόεδρος. Ενδεικτικά, για τον Ομπάμα το ποσοστό αυτό τον Δεκέμβριο του 2008 ήταν μόλις 7%, ενώ ακόμα και για τον Μπους τον νεότερο, δεν ξεπερνούσε το 14%. Ακόμα χειρότερα, ο Τραμπ σπάει όλα τα ρεκόρ αντιδημοφιλίας, και μάλιστα με μεγάλη διαφορά, σε ό,τι έχει να κάνει με τον τρόπο που σχηματίζει το επιτελείο του και προετοιμάζεται για την εξουσία. Το 48% των Αμερικανών δεν εγκρίνει τις ενέργειές του -αν και το 48% τις επιδοκιμάζει. Συγκριτικά, ο Ομπάμα σε αυτόν τον τομέα συγκέντρωνε τις προτιμήσεις των τριών τετάρτων των Αμερικανών ενώ ο Μπιλ Κλίντον, των δύο τρίτων.
Μεγάλες προσδοκίες
Ωστόσο, όλα αυτά δεν είναι παρά μερικοί αριθμοί. Η ουσία είναι ότι ένα σημαντικό μέρος μικρών και μεγάλων παικτών της μπάλας του χρήματος έχει “επενδύσει” στο “χαρτί Τραμπ”. Και όλα τριγύρω ενισχύουν την πίστη τους σ' αυτόν. Ο ίδιος άλλωστε στη διάρκεια της προεκλογικής κούρσας- εκτός απ' την υπόσχεση ότι “θα ξανακάνουμε μεγάλη την Αμερική”- έταζε στους ψηφοφόρους του ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 4%. Απ' τη νίκη του κι έπειτα, επίσης, δεν παύει να μιλά για δημιουργία θέσεων εργασίας.
Τα υψηλότερο επιτόκια, λοιπόν, βρίσκονται καθ' οδόν, η Fed έκανε την -αναμενόμενη ούτως ή άλλως- κίνησή της την περασμένη εβδομάδα, ενώ η ατζέντα του Ρεπουμπλικανού κτηματομεσίτη μεγιστάνα για μεγάλο ψαλίδι στους εταιρικούς φόρους και επενδύσεις στις υποδομές και την άμυνα δείχνει να συντονίζεται με τις γενικότερες προσδοκίες για μια εποχή υψηλών επιτοκίων. Η (σχετική) ζημιά σε βάρος του ευρώ, το οποίο αποδυναμώνεται, μαρτυρά ενδεχομένως ότι ο κόσμος ξαναγυρίζει στο δολάριο, και αυτό θα μπορούσε επίσης να το καρπωθεί ως επίτευγμα η προεδρία Τραμπ. Όμως, είναι πολύ νωρίς ακόμα για επαίνους και για να καλλιεργούνται μεγάλες ελπίδες. Όσοι έχουν ποντάρει στον νεόκοπο πρόεδρο ίσως προσγειωθούν ανώμαλα σύντομα και οι προσδοκίες τους αποδειχθούν όνειρα θερινής νύχτας.
“Θα φέρει η περίοδος Τραμπ υψηλότερα επιτόκια; Μη βασίζεστε σ' αυτό” έγραψε χαρακτηριστικά ο Νιλ Ίρβιν στους “New York Times” την περασμένη εβδομάδα. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς αναλυτές, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι επιδιωκόμενοι στόχοι του εκλεγμένου προέδρου στην οικονομία συνεπάγονται και υψηλότερα επιτόκια σε δύο χρόνια από σήμερα. Αλλά ταυτόχρονα οι άμεσα ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να έχουμε υπ' όψιν τους ότι οποιαδήποτε πολιτική δημοσιονομικής μεγέθυνσης από την νέα κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανών, θα μπορούσε κάλλιστα να αντιμετωπιστεί με ίση και αντίθετη “δράση” εκ μέρους της Fed, με αυστηρότερη νομισματική πολιτική και ταχύτερες αυξήσεις επιτοκίων. Θεωρείται δεδομένο ότι η ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα θα επιδιώξει να αποτρέψει μια μεγάλη άνοδο του πληθωρισμού η οποία θα έπληττε άσχημα μια οικονομία που θεωρείται ότι βρίσκεται κοντά στο σημείο του απόλυτου δυναμικού της. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι το πακέτο τόνωσης που κομίζει ο μίστερ Τραμπ ίσως βρεθεί αντιμέτωπο με το “αντι-πακέτο” νομισματικής πολιτικής της σιδηράς κυρίας της Fed Τζάνετ Γιέλεν - ή του όποιου διαδόχου της.
Τράβα χειρόφρενο...
Όπως προειδοποιεί απ' την πλευρά του o Μπένιαμιν Απελμπάουμ, επίσης στους NYT, “οι επενδυτές στις αγορές και όσοι προβλέπουν ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη εντός του 2017, καλά θα κάνουν να θυμηθούν τη διάσημη ρήση του προέδρου της Fed, το 1955, William McChesney Martin Jr: δουλειά της Fed είναι να παίρνει από το τραπέζι το μπολ με το παντς ακριβώς εν μέσω του πάρτι”, (παντς, το δημοφιλές “κοκτέιλ” της αμερικανικής επαρχίας που φτιάχνεται σε μεγάλα μπολ από χυμούς φρούτων, σόδα, καρυκεύματα και αλκοόλ και σερβίρεται σε πάρτι). Οι υποσχέσεις του Τραμπ για μειώσεις φόρων, απορρύθμιση και γενικά αύξηση των δημόσιων δαπανών, έχουν πείσει πολλούς ότι η ενεργοποίηση του τούρμπο θα “ανεβάσει” στροφές στην αμερικανική οικονομία στο εγγύς μέλλον. Ωστόσο, οι άνθρωποι της Fed βλέπουν τα πράγματα με καθαρά τεχνοκρατική ματιά και επισημαίνουν ότι η οικονομία συνεχίζει να μεγεθύνεται πλησιάζοντας το σημείο του μέγιστου βιώσιμου ρυθμού ανάπτυξης, πράγμα που σημαίνει ότι μια ταχύτερη ανάκαμψη θα οδηγούσε τον πληθωρισμό σε ανεπιθύμητα επίπεδα.
Για να αποφευχθεί η “υπερθέρμανση” του κινητήρα και ό,τι αυτή θα μπορούσε να προκαλέσει στη σταθερότητα του αμερικανικού οικοδομήματος, η Fed πρέπει να τραβήξει “χειρόφρενο”. Ο τρόπος γι' αυτό, είναι μια αύξηση των επιτοκίων σε μικρότερα χρονικά διαστήματα. Όσο πιο πολύ πατάει γκάζι ο Τραμπ, τόσο πιο γρήγορα θα αυξάνει τα ποσοστά των επιτοκίων η κεντρική τράπεζα.
“Νομίζω ότι οι άνθρωποι έχουν ξεπεράσει λίγο τους εαυτούς όσον αφορά τις προσδοκίες τους για την προεδρία του Τραμπ”, δηλώνει ο Λίους Αλεξάντερ. κορυφαίος Αμερικανός οικονομολόγος στην ιαπωνική επενδυτική τράπεζα Nomura. “Αν υπάρξει ένα μεγάλο πακέτο τόνωσης της οικονομίας, το λογικό για τη Fed θα είναι να αυξήσει γρηγορότερα τα επιτόκια. Απ' πολλές απόψεις, δεν είναι απολύτως καλό να αφήσουμε την οικονομία να κινηθεί κάτω από τέτοιες συνθήκες. Υπάρχει ένα μεγάλο ερώτημα για το αν η υποσχόμενη δημοσιονομική τόνωση του Τραμπ θα οδηγήσει ακριβώς σε υψηλότερα επιτόκια” επισημαίνει ο Αμερικανός αναλυτής.
Πολλοί οικονομολόγοι θεωρούν άλλωστε την υπόσχεση του Τραμπ για “ανάπτυξη 4%” απλώς έναν ευφάνταστο στόχο που δεν έχει... καμιά ελπίδα. Και εξηγούν: η αμερικανική οικονομία είναι βυθισμένη σε μια παρατεταμένη περίοδο ασθενικής ανάπτυξης και τα αίτια της κατάστασης αυτής, συμπεριλαμβανομένης της γήρανσης του πληθυσμού και της γενικότερης έλλειψης καινοτομίας, είναι απίθανο να διαφοροποιηθούν σύντομα. Ορισμένοι μάλιστα πιστεύουν ότι είναι πιο πιθανό ο Τραμπ να σπρώξει την οικονομία σε μια ύφεση παρά να αποτελέσει τον καταλύτη μιας νέας άνθησής της. Καλείται ο Ντόναλντ να διαψεύσει τις Κασσάνδρες...
