Live τώρα    
16°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
16 °C
13.4°C17.6°C
3 BF 66%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
14 °C
10.9°C15.9°C
1 BF 64%
ΠΑΤΡΑ
Σποραδικές νεφώσεις
15 °C
9.0°C15.5°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
14 °C
13.8°C14.7°C
2 BF 77%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
15 °C
13.0°C14.5°C
1 BF 75%
Η Μοσούλη και το μέλλον του Ιράκ
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η Μοσούλη και το μέλλον του Ιράκ

«Πείτε μου τι θέλετε» ρώτησε ο Γάλλος πρωθυπουργός Κλεμανσώ τον Βρετανό ομόλογό του Λόυντ Τζωρτζ στις διαπραγματεύσεις των δύο Μεγάλων Δυνάμεων για τον διαμελισμό της ηττημένης στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. «Την Μοσούλη» ήταν ή άμεση απάντηση του Βρετανού ηγέτη. «Και τι άλλο;» ξαναρώτησε ο Κλεμανσώ και η βρετανική απάντηση ήταν «την Ιερουσαλήμ». Η προτίμηση του Λόυντ Τζωρτζ σχετιζόταν με τα πετρελαϊκά κοιτάσματα της περιοχής αλλά όχι μόνο. Η Μοσούλη βρίσκεται σε μια νευραλγική θέση, γιατί αποτελεί την καρδιά της Μεσοποταμίας, τους τόπους της Νινευή και της Βαβυλώνας, το πέρασμα από την Δυτική Ασία και το Ιράν στις συριακές ακτές και από τη Ρωσία και τον Καύκασο στον Περσικό Κόλπο.

Ο έλεγχος λοιπόν της Μοσούλης είναι κρίσιμης σημασίας για όλους τους παίκτες εγχώριους, περιφερειακούς και διεθνείς. Η επιχείρηση για την ανακατάληψη της Μοσούλης ανέδειξε με τον εναργέστερο τρόπο τα βαθιά προβλήματα ενότητας και κυριαρχίας στο Ιράκ. Κατά βάση πρόκειται για μια χώρα που δεν πληροί τη βασική προϋπόθεση του ορισμού του κράτους, δεν κατέχει δηλαδή το μονοπώλιο της νόμιμης βίας. Αντιθέτως εκτός από τον ιρακινό στρατό και τις υπηρεσίες ασφαλείας είναι εξίσου νομιμοποιημένες οι ισχυρές πολιτοφυλακές των σιιτών μουσουλμάνων του νότιου Ιράκ και της Βαγδάτης και τα επίσης ισχυρά σώματα των Κούρδων πεσμεργκά. Εκτός αυτών έμμεσα νομιμοποιημένες είναι οι πολιτοφυλακές των διαφόρων εθνο-θρησκευτικών ομάδων, των Χριστιανών Ασσύριων, των Γεζίντι, των Τουρκμένων και βέβαια οι πολιτοφυλακές των σουνιτών μουσουλμάνων που μάχονται κατά του «Ισλαμικού Χαλιφάτου» στην περιοχή της Μοσούλης. Είναι χαρακτηριστικό ότι όλες αυτές οι πολιτοφυλακές και ο ιρακινός στρατός εμπλέκονται στη μάχη της Μοσούλης.

Οι σουνίτες και η Άγκυρα

Η εμπλοκή τους αυτή ορίζεται με πολύπλοκες εξισορροπητικές συμφωνίες που σκοπό έχουν να αποτρέψουν έναν νέο σκληρότερο εμφύλιο πάνω στα ερείπια της απελευθερωμένης Μοσούλης. Απαγορεύτηκε, για παράδειγμα, η είσοδος των σιιτικών πολιτοφυλακών στην πόλη της Μοσούλης ώστε να μην επαναληφθούν σκηνές αντεκδίκησης και λεηλασίας εναντίον των σουνιτών με το πρόσχημα της τιμωρίας των συνεργατών του «Χαλιφάτου», όπως συνέβη στην ανακατάληψη του Ραμάντι. Θα πρέπει εδώ να τονιστεί ότι το «Χαλιφάτο» παρά τη βαρβαρότητα του αποτέλεσε ένα είδος διοικητικής αρχής με πολύ λιγότερη διαφθορά από την κυβέρνηση της Βαγδάτης και αυτό είχε θετικό αντίκτυπο στα φτωχότερα στρώματα του σουνιτικού πληθυσμού της πόλης. Επίσης η πολιτική ηγεσία των σουνιτών της περιοχής της Μοσούλης μολονότι μάχεται κατά του «Χαλιφάτου» δεν κρύβει τα διόλου φιλικά αισθήματά της προς την ελεγχόμενη από τους σιίτες κυβέρνηση της Βαγδάτης. Αυτός είναι και ο λόγος που αυτή η σουντική ηγεσία έχει κατά καιρούς ζητήσει την προστασία της Άγκυρας.

Την ίδια στιγμή ούτε οι Κούρδοι πεσμεργκά μπορούν να εισέλθουν στην πόλη ώστε να αποκλειστεί η αναθέρμανση των κουρδικών βλέψεων στην αμφισβητούμενη πλούσια περιοχή Μοσούλης - Κιρκούκ. Αυτές οι συμφωνίες δεν είναι πιθανό να τηρηθούν μέχρι κεραίας, παρά τη συνεχή επίβλεψη τους από τους Αμερικανούς που δρουν κυρίως από αέρος αλλά και με ειδικές δυνάμεις στο έδαφος. Αλλά ακόμη και αν εφαρμοστούν μπορούν να δημιουργήσουν άλλα προβλήματα. Για παράδειγμα αν οι σιιτικές πολιτοφυλακές προσπαθήσουν να πλαγιοκοπήσουν το «Χαλιφάτο» από τα δυτικά θα πρέπει να θέσουν υπό τον έλεγχό τους την τουρκμενική κατά πλειονότητα πόλη Ταλ Αφάρ. Η Τουρκία όμως έχει δηλώσει ότι κάτι τέτοιο θα ήταν αιτία στρατιωτικής επιχείρησης εντός του Ιράκ για τη διάσωση του τουρκμενικού πληθυσμού.

Η Τουρκία προσπαθεί να παρουσιάσει τον εαυτό της ως προστάτιδα δύναμη των σουνιτών και βέβαια των Τουρκμένων στο Ιράκ. Επίσης αποτελεί τον άτυπο υποστηρικτή της Κυβέρνησης του Ιρακινού Κουρδιστάν και του ηγέτη του, Μασούντ Μπαρζανί. Οι κακές σχέσεις του με τη Βαγδάτη και η εγκατάσταση ισχυρών βάσεων του ΡΚΚ και του PYD (Κούρδοι της Συρίας) στο δυτικό Ιρακινό Κουρδιστάν κάνουν τη θέση του επισφαλή και τον σπρώχνουν στην αγκαλιά της Άγκυρας.

Νεοθωμανικές βλέψεις

Η ερντογανική Τουρκία προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την κατάσταση με τρεις τρόπους. Πρώτον στο εσωτερικό ακροατήριο παρουσιάζοντας την τουρκική ισχύ ακμαία και την επιρροή της Άγκυρας μεγάλη στη Μέση Ανατολή μετά την κακή κατάληξη του δόγματος Νταβούτογλου. Δεύτερον, αναθερμαίνοντας τις νεοθωμανικές βλέψεις προς την Μοσούλη και το Κιρκούκ όχι με την έννοια της εδαφικής επέκτασης αλλά της εγκαθίδρυσης ενός είδους «επιτροπείας» επί των περιοχών αυτών που η ιρακινή κεντρική κυβέρνηση πρέπει να αποδεχτεί. Τρίτον, και ίσως σημαντικότερο, θα μπορεί να χρησιμοποιήσει την επιρροή της στο Ιράκ ως διαπραγματευτικό χαρτί απέναντι στις ΗΠΑ για το κουρδικό ζήτημα στη Συρία, δηλαδή για την αποτροπή της ίδρυσης ομόσπονδου κουρδικού κρατιδίου στη βόρεια και βορειοανατολική Συρία.

Η περιφερειακή δύναμη με τη μεγαλύτερη αλλά ταυτόχρονα την πιο αθόρυβη επιρροή στην έκβαση των εμφύλιων πολέμων στο Ιράκ και τη Συρία είναι χωρίς αμφιβολία το Ιράν. Χωρίς βαρύγδουπες δηλώσεις και πομφόλυγες η Τεχεράνη συνεχίζει να είναι ο βασικός υποστηρικτής των σιιτικών πολιτοφυλακών στο Ιράκ, την πιο πολυπληθούς και ίσως ισχυρής δύναμης στο εσωτερικό της χώρας. Επίσης οι Ιρανοί παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην διαμόρφωση των κεντρικών κυβερνήσεων της Βαγδάτης. Βασικός τους σκοπός δεν είναι βέβαια ο διαμελισμός του Ιράκ αλλά η συμμετοχή του ως ενιαίας χώρας σε μια στρατηγική συμμαχία με τη Συρία και την Χεζμπολλάχ στο Λίβανο υπό την επιρροή της Τεχεράνης. Δεν είναι όμως εύκολο να την πετύχει μιας και η συνεχής εμπλοκή του στις δύο συγκρούσεις σημαίνει μια συνεχή οικονομική και στρατιωτική αιμορραγία, η οποία δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί σε καιρούς χαμηλών τιμών πετρελαίου. Η έντονη παρουσία των Αμερικανών στη μάχη κατά του «Χαλιφάτου» θα δυσκολέψει ακόμη περισσότερο την άμεση επιρροή του Ιράν στις ιρακινές υποθέσεις.

Όσοι παρακολουθούν τη μάχη κατά του «Χαλιφάτου» στο Ιράκ συμφωνούν ότι πρόκειται πρωτίστως για μια αμερικανική επιχείρηση. Χωρίς τη συνεχή αμερικανική αεροπορική επίθεση εναντίον των τζιχαντιστών καμία από τις ανακαταλήψεις πόλεων, ούτε βεβαίως της Μοσούλης, δεν θα είχε επιτευχθεί. Οι Αμερικανοί κατανοούν ότι η γρήγορη και ολοκληρωτική αποχώρηση τους από το Ιράκ έδωσε την δυνατότητα στο Ιράν να «παίζει» μόνο του αφετέρου οδήγησε στην αποδυνάμωση και την απονομιμοποίηση της κυβέρνησης της Βαγδάτης με αποτέλεσμα φυγόκεντρες κινήσεις των Σουνιτών (σιωπηρή αποδοχή του «Χαλιφάτου») και του Ιρακινού Κουρδιστάν προς την Τουρκία. Οι Αμερικανοί δεν επανέκαμψαν στο Ιράκ για να φύγουν μετά την ανακατάληψη της Μοσούλης. Η αμερικανική παρουσία στη χώρα είναι πολύ πιθανό να πάρει μακροπρόθεσμο χαρακτήρα.

Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών www.cemmis.edu.gr

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL