Του Wolfgang Munchau
Ο φιλόσοφος Φρίντριχ Χέγκελ περιέγραψε την ιστορική εξέλιξη ως «θέση - αντίθεση - σύνθεση», όπου στην κρατούσα ιδέα εκφράζεται μια αντίθετη και ακολουθεί ο συμβιβασμός. Προς το παρόν η συζήτηση για το Brexit εξελίσσεται με την εγελιανή λογική.
Την ευρέως διαδεδομένη υπόθεση ότι η Βρετανία θα παρέμενε στην Ευρωπαϊκή Ένωση ακολούθησε, μετά το δημοψήφισμα, η αντίθεση: η προοπτική ενός «σκληρού» Brexit. Τώρα, χάρις στην ιαπωνική αυτοκινητοβιομηχανία Nissan, είδαμε την πιθανότητα της σύνθεσης: ένα ήπιο Brexit με το οποίο η Βρετανία θα παρέμενε πλήρες μέλος της κοινής αγοράς της Ε.Ε.
Την περασμένη εβδομάδα η εταιρεία ανακοίνωσε ότι θα κατασκευάσει την επόμενη γενιά δύο μοντέλων στο εργοστάσιό της στο Σάντερλαντ της βορειοανατολικής Αγγλίας. Δεν βλέπω πώς θα μπορούσε η Nissan να λάβει αυτή την απόφαση χωρίς γερές δεσμεύσεις από την πρωθυπουργό Τερέζα Μέι, η οποία συνάντησε τον Κάρλος Γκοσν, τον εκτελεστικό διευθυντή της Nissan, πριν από δύο εβδομάδες. Δεν θα είχε νόημα για την εταιρεία να κατασκευάσει αυτά τα αυτοκίνητα εάν δεν προέβλεπε ότι θα παραμείνει στην τελωνειακή ένωση και στην ενιαία αγορά.
Πιστεύω ότι η κ. Μέι στο τέλος θα καταλήξει στο συμπέρασμα ότι αυτή είναι η καλύτερη επιλογή για τη Βρετανία, αν δεν την οδηγήσουν εκεί τα γεγονότα. Ίσως να υπερεκτιμά τώρα τις επιλογές για το Brexit. Την περασμένη εβδομάδα έκανε νουθεσίες σε έναν βουλευτή του αντιπολιτευόμενου Εργατικού Κόμματος πως δεν κατανοεί ότι «ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεις την τελωνειακή ένωση δεν αποτελεί μια επιλογή ανάμεσα στο ένα ή στο άλλο». Ο βουλευτής έχει δίκιο. Εκείνη έχει άδικο.
Η Ε.Ε. δεν θα προσφέρει μια τελωνειακή ένωση για συγκεκριμένους τομείς. Δεν θα χωρίσει τις τέσσερεις ελευθερίες: μετακίνηση εργαζομένων, κεφαλαίων, αγαθών και υπηρεσιών. Ούτε θα επιτρέψει να υπάρξει κατακερματισμός κάποιας από τις τέσσερεις ελευθερίες. Η ελεύθερη μετακίνηση αυτοκινήτων, αλλά όχι ποδηλάτων δεν αποτελεί επιλογή.
Παρόμοια είναι η λογική για τις τελικές επιλογές του Brexit. Μπορεί να καταλήξεις μέσα στην ενιαία αγορά ή όχι - ή μέσα στην τελωνειακή ένωση ή όχι. Μέσα σημαίνει μέσα και έξω σημαίνει έξω. Η Ε.Ε. σίγουρα θα προσέφερε μια συμφωνία για την ενιαία αγορά εάν το ζητούσε η Βρετανία. Οι Γερμανοί και άλλοι ίσως να λένε στους Βρετανούς επισκέπτες ότι το Brexit θα είναι σκληρό, αλλά δεν λένε το ίδιο οι Γερμανοί μεταξύ τους. Η Γερμανία κατέγραψε πέρυσι ένα εμπορικό πλεόνασμα ύψους 56 δισεκατομμυρίων ευρώ έναντι της Βρετανίας. Πιστεύετε στα αλήθεια ότι θα το θυσίαζαν αυτό για μια υψηλή θέση αρχών; Πιστεύω τους Γερμανούς που λένε ότι δεν θα συμβιβαστούν στις τέσσερεις ελευθερίες, αλλά πιστεύω επίσης ότι θα ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν ένα ήπιο Brexit εφόσον το Ηνωμένο Βασίλειο ήθελε ένα ήπιο Brexit - γιατί αυτό θα ήταν ήπιο για τη Γερμανία.
Ας υποθέσουμε, θεωρητικά, ότι το Ηνωμένο Βασίλειο διαλέγει ένα σκληρό Brexit χωρίς μεταβατικό καθεστώς. Σε μια τέτοια περίπτωση η Nissan θα έπρεπε οπωσδήποτε να αντιστρέψει την απόφαση που έλαβε την περασμένη εβδομάδα. Σε αυτό το σενάριο δεν θα ήταν λογικό με όρους βιομηχανίας να επεκτείνει τη δυνατότητα παραγωγής αυτοκινήτων στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Άρα εφόσον θέλεις να διευρυνθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο η Nissan και άλλες βιομηχανικές εταιρείες, η μοναδική επιλογή είναι να παραμείνεις στην ενιαία αγορά - είτε ως τμήμα μιας μόνιμης συμφωνίας είτε ως τμήμα μιας προσωρινής με μια εκτεταμένη μεταβατική περίοδο. Στην περίπτωση μιας αυτοκινητοβιομηχανίας, αυτή η περίοδος θα πρέπει να φτάνει τον κύκλο ζωής ενός μοντέλου οχήματος, πέντε έως δέκα χρόνια. Η Ε.Ε. θα ζητήσει από το Ηνωμένο Βασίλειο να σεβαστεί την ελεύθερη μετακίνηση εργατικού δυναμικού και να συμμορφωθεί με τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια της μεταβατικής περιόδου, τόσο ηπιότερο θα είναι το Brexit. Ίσως να είναι αυτός ένας αξιοπρεπής συμβιβασμός: δέκα χρόνια πλήρους συμμετοχής στην ενιαία αγορά και στη συνέχεια ένα σκληρό Brexit ή μια συμφωνία σύνδεσης.
Μήπως όμως η υπόσχεση της κ. Μέι για έλεγχο της μετανάστευσης δεν αποκλείει μια συμφωνία τύπου ευρωπαϊκής οικονομικής ζώνης, όπου οι ευρωπαϊκές χώρες που δεν είναι μέλη της Ε.Ε. πληρώνουν για να γίνουν μέλη της ενιαίας αγοράς; Ναι, εφόσον επιμείνει σε αυτή την υπόσχεση με σχολαστική ακρίβεια. Αλλά υπάρχουν πολλά που θα μπορούσε να κάνει για να περιορίσει τη μετανάστευση μέσα στην ενιαία αγορά. Δεν επιτρέπεται στις χώρες μέλη της Ε.Ε. να κάνουν διακρίσεις σε βάρος άλλων πολιτών από χώρες της ένωσης με βάση την εθνικότητα, αλλά τους επιτρέπεται να κάνουν διακρίσεις με βάση τον τόπο κατοικίας - το οποίο είναι σχεδόν το ίδιο για πρακτικούς λόγους. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να επιβάλει έναν όρο για πενταετή, το λιγότερο, παραμονή στη χώρα ώστε να δίνεται πρόσβαση στο Εθνικό Σύστημα Υγείας, στα κοινωνικά επιδόματα, ακόμη και στις φοροαπαλλαγές. Αυτό θα ήταν αποτελεσματικό. Θα αποτελούσε μια μεγάλη περικοπή στο διαθέσιμο εισόδημα των χαμηλόμισθων μεταναστών.
Συμφωνώ ότι δεν έχει νόημα να φύγεις από την Ε.Ε. μόνο και μόνο για να πληρώσεις για τη συμμετοχή στην ενιαία αγορά ως μέλος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ζώνης. Αλλά το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη επιλέξει να φύγει από την Ε.Ε. Εδώ που βρισκόμαστε, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Ζώνη είναι η καλύτερη από τις επιλογές που μας έχουν απομείνει. Λειτουργεί για τη Nissan. Είναι λειτουργική για τη Σκωτία και για την Βόρεια Ιρλανδία. Και, το σημαντικότερο, θα είναι λειτουργική για την πρωθυπουργό. Δεδομένου ότι έχει βρεθεί σχεδόν ταυτόχρονα και από τις δύο πλευρές της διαμάχης για το Brexit, ενσωματώνει τη θέση και την αντίθεση. Ο Χέγκελ μας έχει διδάξει ποια είναι η κατάληξη.
