Σε αντίθεση με την ψυχροπολεμική εποχή, η Ρωσία και η Κίνα συνδέθηκαν μετά το 1991 με σειρά κοινών συμφερόντων, τα οποία μπορούν εύκολα ν' ανιχνευτούν σήμερα στον οικονομικό, πολιτικό, πολιτισμικό και στρατιωτικό τομέα. Δύο περιπτώσεις από αυτές παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον και είναι αρκετά ουσιώδεις για την ανάλυση της θέσης της Κίνας στην ουκρανική κρίση και τις σχέσεις Πεκίνου - Μόσχας. Η πρώτη αφορά τη συνεργασία στα ενεργειακά ζητήματα και η δεύτερη στην εξωτερική πολιτική και διπλωματία, αφού οι δυο χώρες είναι μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και έχουν δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις του Οργανισμού.
Κοινά σημεία
Με στόχο τον περιορισμό της εξάρτησης της ρωσικής ενεργειακής βιομηχανίας από τις εξαγωγές αερίου αποκλειστικά προς τις δυτικές χώρες, σημαντικός αριθμός συμφωνιών έχουν υπογραφεί την τελευταία δεκαετία μεταξύ του Πεκίνου και των ρωσικών ενεργειακών κολοσσών Ρόσνιεφτ και Γκάζπρομ. Οι συμφωνίες αυτές προβλέπουν μεταξύ άλλων την κατασκευή αγωγών και τη μεταφορά τεράστιων ποσοτήτων φυσικού αερίου προς την Κίνα, από τα Ουράλια στα δυτικά σύνορα, αλλά και από την περιφέρεια της Σαχαλίνης και διά μέσου του Χαμπάροβσκ, στις ανατολικές περιοχές της Ρωσίας.
Τα τελευταία χρόνια επίσης το εμπόριο μεταξύ των δυο χωρών αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς, με τη Ρωσία να βρίσκεται στους 9 πιο σημαντικούς εμπορικούς εταίρους της Κίνας και το ύψος των εμπορικών συναλλαγών να ξεπερνάει τα 90 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως.
Τι συμβαίνει όμως στην εξωτερική πολιτική των δύο χωρών και στις πολιτικές τους για την αντιμετώπιση των διεθνών κρίσεων; Με δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας, Πεκίνο και Μόσχα αποτελούν κύριους παράγοντες ισορροπίας του διεθνούς συστήματος ασφαλείας. Ουκ ολίγες φόρες οι προσεγγίσεις των δυο χωρών σε καίρια διεθνή ζητήματα συμπίπτουν, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως οι πολιτικές τους ταυτίζονται. Σε γενικές γραμμές, ο κύριος άξονας της διπλωματίας της Κίνας βασίζεται στην πάγια θέση της περί μη επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών.
Διαφορετικές προσεγγίσεις
Οι σινο-ρωσικές σχέσεις δεν χαρακτηρίζονται όμως στη μεταψυχροπολεμική εποχή μόνο από κοινές προσεγγίσεις και συμφέροντα συνδεδεμένα με τις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις των δυο χωρών. Τα προηγούμενα χρόνια αναλυτές εστίαζαν την προσοχή τους στο δημογραφικό ζήτημα στη Ρωσία και συγκεκριμένα στις αραιοκατοικημένες περιοχές της Ανατολικής Ρωσίας. Σύμφωνα με τις αναλύσεις αυτές, ένα σενάριο μαζικής μετακίνησης Κινέζων πολιτών από τα σινο-ρωσικά σύνορα με σκοπό τη μόνιμη εγκατάσταση τους στις απομακρυσμένες περιοχές της Ρωσίας, θα μπορούσε να αποτελέσει σημαντική πρόκληση για το Κρεμλίνο στο μέλλον και στην προσπάθεια της Μόσχας να αναλάβει οικονομικές και άλλες πρωτοβουλίες στην περιοχή.
Πάντως, αναφορικά με τη θέση της Ρωσίας στην Ασία, δυτικοί αναλυτές εκφράζουν την δυσπιστία τους για τις δυνατότητες του Κρεμλίνου να παίξει ηγετικό ρόλο, θεωρώντας υπέρτερη την οικονομική ισχύ της Κίνας αλλά και άλλων κρατών της περιοχής, όπως της Ιαπωνίας. Εκτός από την οικονομική ισχύ, το δημογραφικό στοιχείο της γείτονος της Ρωσίας, με πληθυσμό δέκα φορές μεγαλύτερο από τον ρωσικό, αποτελεί εξίσου σημαντικό παράγοντα που θα μπορούσε να επηρεάσει τις σχέσεις των δυο χωρών. Το 2012 άλλωστε ο Ρώσος πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντγιέντεφ τόνισε την ανάγκη να προστατευτεί η περιοχή από μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών που θα προέρχονται από τις γύρω περιοχές.
Θα μπορούσαν όμως τα σενάρια αυτά να προκαλέσουν ρήξη στις σχέσεις Κρεμλίνου-Πεκίνου; Η απάντηση δεν μπορεί να είναι ξεκάθαρη ιδίως εάν λάβουμε υπόψη τα κοινά συμφέροντα αλλά και τους ανταγωνισμούς στο διεθνές στερέωμα. Πρώτα από όλα η Μόσχα, όπως διαφαίνεται και από τα γεγονότα στην Ουκρανία, δεν πρόκειται να επιτρέψει την περιθωριοποίηση της ως παγκόσμιας δύναμης, και σίγουρα οι προτεραιότητες της για την οικονομική ανάπτυξη των ανατολικών περιοχών της με επίκεντρο το Βλαδιβοστόκ, βρίσκονται πολύ υψηλά στην ατζέντα της.
Ενδεικτική των προθέσεων της Ρωσίας στην Ασία, είναι οι επισκέψεις του προέδρου Πούτιν τον Σεπτέμβριο του 2012 στο Βλαδιβοστόκ, με αφορμή τη διοργάνωση του Συνεδρίου του ΑΠΕΚ (Οικονομική συνεργασία χωρών Ασίας-Ειρηνικού) με τη Μόσχα να προσπαθεί σαφώς να αποκτήσει μια περισσότερο καθοριστική θέση στην Ανατολική Ασία. Κατά δεύτερον η Ρωσία παραμένει μια στρατιωτική υπερδύναμη, σ' ένα τομέα που η ρωσική πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό πετυχημένη διατηρώντας όχι μόνο την υπεροχή από το οπλοστάσιο της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και αναπτύσσοντας νέες στρατιωτικές τεχνολογίες.
Οι ΗΠΑ όμως από την πλευρά τους δεν είναι σίγουρο πως θα ένιωθαν ικανοποίηση από μια ενδυνάμωση της ρωσικής επιρροής στην Ασία. Ο Αμερικανός πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, δεν δέχθηκε να παραστεί στη Συνεδρίαση του ΑΠΕΚ στο Βλαδιβοστόκ το 2012, επικαλούμενος τις προεδρικές εκλογές στις ΗΠΑ. Εκείνη την περίοδο όμως οι ρωσο-αμερικανικές σχέσεις είχαν ήδη εισέλθει σε περίοδο ψυχρότητας. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό και με τους ανταγωνισμούς των ΗΠΑ με την Κίνα (κυρίως μέσω της Ιαπωνίας η γεωστρατηγική σημασία της οποίας έχει αναβαθμιστεί) θα μπορούσαν να φέρουν πιο κοντά τη Μόσχα και το Πεκίνο; Ήδη η Ουάσινγκτον με την περιβόητη «στροφή προς την Ασία» (βλέπε άρθρο Μ. Τρίκκα, Κυριακάτικη Αυγή 27.04.2014) σχεδιάζει τη μεταφορά ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων στην Άπω Ανατολή.
Η περίπτωση της Ουκρανίας
Πώς όμως επηρεάζονται οι σχέσεις των δυο χωρών με αφορμή την κρίση στην Ουκρανία; Ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Κίνας στον ΟΗΕ, Λιού Τζιέι σε σχετικές δηλώσεις του ανέφερε πως κύρια αιτία της κρίσης στην Ουκρανία υπήρξε η «εξωτερική επέμβαση». «Αυτό το γεγονός προκάλεσε σοβαρές ζημιές στη χώρα», είπε ο Κινέζος διπλωμάτης. Συνεχίζοντας, έδωσε έμφαση στην ανάγκη αναζήτησης μιας πολιτικής λύσης που θα εστιάζει σε συμφωνίες με τις μειονότητες των διαφόρων περιοχών της Ουκρανίας. Στο ίδιο μήκος κύματος, ο Κινέζος πρέσβης έκανε αναφορά στο προτεινόμενο σχέδιο της Κίνας για την αποκλιμάκωση της ουκρανικής κρίσης, βασικό σημείο του οποίου μεταξύ άλλων, είναι η αποχή από οποιεσδήποτε μονομερείς ενέργειες (βλέπε polit.ru και Ria Novosti).
Βέβαια, η Κίνα προτίμησε να απέχει στην ψηφοφορία που έγινε τον Μάρτιο στο Συμβούλιο Ασφαλείας για την Ουκρανία, αφήνοντας τη Ρωσία να ασκήσει μόνη της βέτο. Η απόφαση του Πεκίνου να μην κάνει χρήση του δικαιώματος αρνησικυρίας στο σχετικό ψήφισμα δεν μπορεί ωστόσο να ερμηνευτεί απαραίτητα ως ταύτιση με την πολιτική των ΗΠΑ και της Ε.Ε. σε αντίθεση με ό,τι θα ήθελαν να πιστεύουν ορισμένοι αναλυτές που έκαναν αναφορά για «απομόνωση» της Ρωσίας στη διεθνή σκηνή.
Ήδη από τα τέλη Μαρτίου, η Ουάσινγκτον επιχείρησε να στραφεί στο Πεκίνο για την επιβολή οικονομικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας, όμως έλαβε αρνητική απάντηση. Οι λόγοι της άρνησης αυτής πιθανόν να έχουν να κάνουν σε πρώτο βαθμό με τις στενές οικονομικές σινο-ρωσικές σχέσεις και σε δεύτερο βαθμό με τη δυσαρέσκεια του Πεκίνου για τη γενικότερη πολιτική στάση των ΗΠΑ στην Ανατολική Ασία.
Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν σχολιάζοντας τη στάση της Κίνας στην ουκρανική κρίση δήλωσε πως "οι σχέσεις μας αναπτύσσονται με απόλυτη επιτυχία" ενώ επισήμανε ότι "είμαστε γείτονες και σε ένα βαθμό, φυσικά και σύμμαχοι" (οικονομική εφημερίδα Βζγκλιάντ).
Μένει να φανεί πώς θα αντιδράσει το Πεκίνο μετά και τις τελευταίες εξελίξεις καθώς η θέση του οικονομικού γίγαντα της Ασίας υπέρ ή μη της στήριξης της Μόσχας, είναι βαρύνουσας σημασίας όχι μόνο για την ουκρανική κρίση αλλά και για την ισορροπία ισχύος σε Ασία και Ευρώπη.
