Έχει το όνομα ενός από τους μεγαλύτερους ποταμούς του πλανήτη, κάτι που αποκαλύπτει το μέγεθος της φιλοδοξίας της. Σε ό,τι αφορά όμως την πρακτική της και τις εργασιακές σχέσεις, πιο ενδεικτικό είναι μάλλον το όνομα που σκόπευε αρχικά να δώσει στην επιχείρηση το αφεντικό της: relentless.com, δηλαδή "ανελέητη".
Πριν από είκοσι χρόνια, ο 30χρονος Τζεφ Μπέζος αποφάσισε να παρατήσει τη Γουόλ Στριτ για να στραφεί στο ηλεκτρονικό εμπόριο. Είχε εντυπωσιαστεί από μια μελέτη για το μέλλον του Ίντερνετ που προέβλεπε την ετήσια ανάπτυξη του κλάδου κατά 2.300% μέσα στα επόμενα χρόνια. Ο Μπέζος αποφάσισε ότι ένα ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο θα ήταν μια καλή αρχή. Και κάπως έτσι γεννήθηκε η Amazon με έδρα την Ουάσιγκτον.
Σήμερα τα βιβλία είναι απλώς μια υποκατηγορία των προϊόντων που διατίθενται από την Amazon.com και τις θυγατρικές της, το μεγαλύτερο πλέον "ηλεκτρονικό" πολυκατάστημα στον κόσμο. Από τη σελίδα της εταιρείας στο Ίντερνετ μπορεί να προμηθευτεί κανείς από ηλεκτρονικούς υπολογιστές μέχρι οικιακές συσκευές. Το 2012, ο τζίρος της επιχείρησης έφτασε τα 6,4 δισεκατομμύρια ευρώ.
Μιλάμε για τζίρο και όχι για κέρδη γιατί, όσο παράδοξο κι αν ακούγεται, η Amazon σπάνια καταγράφει κέρδη. Ο Μπέζος δαπανά τεράστια ποσά για να επεκτείνει διαρκώς την επιχείρησή του. Μολις πριν από λίγες ημέρες, η επιχείρηση άνοιξε δύο νέες αποθήκες στη Γερμανία, ανεβάζοντας έτσι τον συνολικό της "στόλο" σε 89. Η Γερμανία αποτελεί την κεντρική βάση της επιχείρησης στην Ευρώπη και ορμητήριό της για την επέκτασή της προς Ανατολάς. Τον επόμενο χρόνο θα είναι έτοιμες ακόμη δύο αποθήκες της στην Τσεχία και άλλες δύο στις "ειδικές οικονομικές ζώνες" της Πολωνίας.
Η λεοπάρδαλη και η γαζέλα
Πέρα από τη δυναμική επέκτασή της, η Amazon οφείλει την επιτυχία της και στις εξαιρετικά ανταγωνιστικές τιμές της, που πολλές φορές είναι ηθελημένα κάτω του κόστους προκειμένου να βουλιάξουν κάθε ανταγωνιστή. Σύμφωνα με τη γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, ο Μπέζος αποκαλεί "πρόγραμμα γαζέλα" την καταδίωξη μικρότερων εταιρειών τις οποίες κυνηγά "όπως η λεοπάρδαλη μια άρρωστη γαζέλα".
Καταδιώκει τους ανταγωνιστές όπως η λεοπάρδαλη, επιτηρεί τους εργαζόμενους όπως το γεράκι. Μόλις τον περασμένο μήνα, δημοσιογράφοι του BBC πραγματοποίησαν έρευνα με κρυμένη κάμερα σε κάποια από τις αποθήκες της επιχείρησης για να διαπιστώσουν ότι οι υπάλληλοι υποχρεώνονταν να διανύουν κάθε μέρα αποστάσεις που έφταναν και τα 17 χιλιόμετρα, σε βάρδιες που ξεπερνούσαν τις 10 ώρες.
Ο 23χρονος δημοσιογράφος Άνταμ Λίτλερ προσελήφθη ως "συλλέκτης", με αποστολή δηλαδή να ξεδιαλέγει με ένα σκάνερ τις παραγγελίες ανάμεσα σε 74.000 τετραγωνικά μέτρα της αχανούς αποθήκης. Μέσω ακουστικού, ο Λίτλερ λάμβανε το σήμα για το ποιο προϊόν έπρεπε να βάλει κάθε φορά στο καρότσι του. Είχε λίγα δευτερόλεπτα να το εντοπίσει πριν αρχίσει η αντίστροφη μέτρηση που κατέληγε σε έναν έντονο, χαρακτηριστικό ήχο. Game over... Εργαζόμενοι που συγκέντρωναν έτσι πολλούς πόντους "ποινής" αποβάλλονταν από το παιχνίδι.
"Ήμασταν μηχανές, ρομπότ. Συνδέαμε το σκάνερ μας και το κρατούσαμε πάνω μας, αλλά ήταν σαν να συνδεόμασταν εμείς οι ίδιοι" τονίζει ο Λίτλερ. "Δεν σκεφτόμασταν από μόνοι μας, ίσως δεν μας εμπιστεύονταν για να σκεφτόμαστε σαν ανθρώπινα όντα, δεν ξέρω" προσθέτει. Σύμφωνα με τον Μάικλ Μάρμοτ, ειδικό στο εργασιακό στρες, οι συνθήκες εργασίας στις αποθήκες της Amazon εγκυμονούν αυξημένους κινδύνους για πνευματικές και σωματικές ασθένειες. "Πάντα θα υπάρχουν χειρωνακτικές εργασίες, αλλά μπορούμε να τις κάνουμε καλύτερες ή χειρότερες. Εδώ φαίνεται ότι οι απαιτήσεις για αποτελεσματικότητα γίνονται εις βάρος της υγείας του ατόμου" σημειώνει.
Στη Βρετανία, η Amazon προσλαμβάνει τους υπαλλήλους της με τις αποκαλούμενες συμβάσεις "μηδενικών ωρών", δεν τους εξασφαλίζει δηλαδή συγκεκριμένο ωράριο, αλλά τους χρησιμοποιεί μόνο όταν τους χρειάζεται. Ακόμη πιο "ευέλικτη" είναι η γερμανική Amazon, που νοικιάζει εποχικούς εργαζόμενους ανάλογα με τις ανάγκες της. Άνεργοι από τη νότια και την ανατολική Ευρώπη προσελκύονται έτσι στη Γερμανία με παραπλανητικές υποσχέσεις και προσλαμβάνονται από μεσιτικές εταιρείες που στη συνέχεια τους υπενοικιάζουν στην Amazon.
Ενοικιαζόμενοι γκασταρμπάιτερ
Ο αριθμός των ενοικιαζόμενων εργαζομένων αυξάνεται δραστικά σε περιόδους αιχμής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του γερμανικού συνδικάτου Verdi, η Amazon απασχολούσε τις παραμονές των περσινών Χριστουγέννων 5.000 αλλοδαπούς. Όπως αποκάλυψε μάλιστα ντοκιμαντέρ του γερμανικού κρατικού καναλιού ΑRD, οι εργαζόμενοι αυτοί φτάνουν στη Γερμανία με υποσχέσεις για αξιοπρεπείς απολαβές, αλλά στη συνέχεια αναγκάζονται να δουλέψουν για αρκετά λιγότερα χρήματα.
Οι εποχικοί αυτοί εργάτες στεγάζονται σε "τουριστικά πάρκα" 30 χιλιόμετρα μακριά από τον χώρο εργασίας τους. Ακόμη όμως και τόσο μακριά από τον χώρο δουλειάς τους, οι σύγχρονοι γκασταρμπάιντερ δεν μπορούν να αποφύγουν την επιτήρηση τους. Βρίσκονται συνεχώς αντιμέτωποι με τους ακροδεξιούς φρουρούς της εταιρίας ασφάλειας με τον ενδεικτικό τίτλο HESS, που είναι παρόντες σε όλους τους κοινόχρηστους χώρους και εισβάλλουν αναίτια ακόμη και στο χώρο διαμονής τους.
Η διαδρομή από τις αποθήκες στους τόπους διαμονής γίνεται με ειδικά πούλμαν της εταιρείας. "Τα πούλμαν αργούν συχνά. Έχω δει τους εργαζόμενους να περιμένουν ώρες στο κρύο και στα χιόνια επειδή δεν υπήρχε λεωφορείο να τους μεταφέρει στον χώρο διαμονής τους. Τους έχω δει να κοιμούνται μετά το τέλος της βάρδιάς τους στα τραπέζια της καφετέριας. Δεν ξέρουν τη γλώσσα, φοβούνται μην τους διώξουν και γυρίσουν στις πατρίδες τους χωρίς ένα ευρώ. Οι εργαζόμενοι αυτοί δεν έχουν δικαιώματα", εξηγεί ο υπεύθυνος του συνδικάτου Verdi.
Το ντοκιμαντέρ της ARD χαρακτήριζε "σύγχρονη σκλαβιά" τις συνθήκες εργασίας στις αποθήκες της Amazon. Έπειτα από τον σχετικό θόρυβο που προκάλεσαν οι αποκαλύψεις, το γερμανικό συνδικάτο υποχρεώθηκε να σκληρύνει τη στάση του. Και όταν η επιχείρηση αρνήθηκε να διαπραγματευτεί μαζί του για την υπογραφή συλλογικής σύμβασης εργασίας, πραγματοποιήθηκε η πρώτη απεργία τον περασμένο Απρίλιο.
Στα τέλη Νοεμβρίου, το συνδικάτο κύρηξε νέα απεργία στις αποθήκες του Μπαντ Χέρσφελντ και της Λειψίας, απειλώντας με συνέχιση των κινητοποιήσεων μέσα στις γιορτές αν η επιχείρηση δεν υποχωρήσει. Με βάση τα όσα έχουν γίνει γνωστά, το Verdi ζητά κατώτατο ωρομίσθιο 11,69 ευρώ και ένα χριστουγεννιάτικο μπόνους τουλάχιστον 1.250 ευρώ. Η διαφορά με τα όσα προσφέρει η Amazon δεν είναι τόσο μεγάλη ώστε να δικαιολογήσει την κατάρρευση των διαπραγματεύσεων. Άλλωστε, για την "ανελέητη" Amazon, το γεγονός ότι οι διαπραγματεύσεις περιορίζονται σε μισθολογικά αιτήματα και εξαιρούν όλα τα άλλα αποτελεί από μόνο του μια νίκη.
