Του Στέλιου Κούλογλου
Το τα εν οίκω μη εν δήμω ισχύει και ανάποδα: για να ξέρει κανείς τα μυστικά ενός σπιτικού πρέπει να ζει μέσα σε αυτό. Να γνωρίζει τα πρόσωπα και τις καταστάσεις από πρώτο χέρι. Ειδάλλως, κρυφακούγοντας από τα παράθυρα ή τις κλειδαρότρυπες, αυτά που θα μεταδώσει κατόπιν θα είναι φήμες. Ή και fake news.
Από το σκάνδαλο των LuxLeaks και τα Panama Papers μέχρι αυτό της Novartis που είχε βλάψει σοβαρά το σύστημα υγείας στην Ελλάδα, όσα ξέρουμε τα χρωστάμε στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος (whistleblowers). Ορισμένοι παρέμειναν ανώνυμοι, για να μην πάθουν αυτά που έπαθαν οι προηγούμενοι, όσοι δηλαδή τόλμησαν να «υπογράψουν» τις καταγγελίες τους. «Πιστεύω ακόμη και σήμερα ότι εγώ έκανα το σωστό και ότι όσοι έκαναν αυτές τις πράξεις έπρεπε να καταλήξουν στη φυλακή», μου είπε ο Ελληνοαμερικανός πρώην πράκτορας της CIA Τζον Κυριακού, τον οποίο είχα καλέσει πρόσφατα στις Βρυξέλλες. «Τελικά, ο μόνος που πήγε και έχασε τα πάντα ήμουν εγώ».
Ο Κυριακού βρέθηκε δύο χρόνια στη φυλακή, αφού είχε προηγουμένως κατηγορηθεί για κατασκοπεία, παράπτωμα που στις ΗΠΑ τιμωρείται με ισόβια. Πόσοι ακόμη Κυριακού θα είχαν βγάλει πράγματα στη φόρα, από βασανιστήρια και «στήσιμο» πολέμων μέχρι Paradise Papers, αν αντί να τους κυνηγάμε τους προστατεύαμε;
Σύμφωνοι, ούτε ο Τζον Κυριακού ούτε ίσως ο Έντ Σνόουντεν ή όσοι διέρρευσαν τα Panama και τα Paradise Papers είναι άγιοι. Οι whistleblowers δεν είδαν φως κι ανέβηκαν. Συμμετείχαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο ή ανέχθηκαν παρανομίες. Από την στιγμή όμως που θα δεχθούν να συνεργαστούν πλήρως με τις αρχές χωρίς να αποκρύψουν τίποτα θα πρέπει να προστατεύονται. Στα οικονομικά εγκλήματα πρέπει να αποζημιώνονται. Αν δεν είχαν μπει στο -αμερικανικό- πρόγραμμα προστασίας μαρτύρων οι τρεις whistleblowers της Novartis, δεν θα προχωρούσε η διαλεύκανση του σκανδάλου ούτε θα ξέραμε όσα γνωρίζουμε και πρόκειται να μάθουμε.
Η ζωή των περισσότερων καταστρέφεται μετά τις αποκαλύψεις. Ούτε σε αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες μπορούν να ξαναβρούν δουλειά ούτε σε ελβετικές φαρμακευτικές εταιρείες. Είναι δύσκολο και επικίνδυνο όχι μόνο για τη ζωή τους αλλά και για εκείνη των οικείων τους. Η δολοφονία της Μαλτέζας δημοσιογράφου Ντάφνι Καρουάνα Γκαλιζία έδειξε πως η αναθεώρηση του νομοθετικού πλαισίου για ενίσχυση της προστασίας τους είναι απαραίτητη και επιβεβλημένη. Θα πρέπει να τους παρέχεται από οικονομική μέχρι ψυχολογική υποστήριξη.
Στο Ευρωκοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα (ΕΛΚ), όπου ανήκει και η Νέα Δημοκρατία, αντιτάχθηκε σε μια σειρά από σχετικές ριζοσπαστικές ρυθμίσεις που πρότεινε η Αριστερά στην Εξεταστική Επιτροπή για τα Panama Papers. Αντίθετα, ζήτησε η δράση των whistleblowers να μην θίγει τα συμφέροντα ιδιωτικών εταιρειών. Με αυτή τη λογική δεν θα αποκαλυφθεί ποτέ ότι το Λουξεμβούργο είναι φορολογικός παράδεισος σε βάρος των υπόλοιπων κρατών - μελών της Ε.Ε.
Παρά τη σφοδρή αντίδραση του ΕΛΚ καταφέραμε, στην Εξεταστική, να περάσουμε σε συνεργασία με τους Πράσινους, Σοσιαλδημοκράτες και ανεξάρτητους βουλευτές, μια σειρά από πολύ θετικές ρυθμίσεις που τον Δεκέμβριο θα τεθούν προς έγκριση στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Εκεί θα φανεί τελικώς ποιοι πραγματικά υποστηρίζουν τη διαφάνεια, την αλήθεια και όσους την αποκαλύπτουν, κόντρα σε μεγάλα και ισχυρά συμφέροντα.
