Μια φωτογραφία θα μείνει χαραγμένη στη μνήμη των κατοίκων της Βοστώνης, των πολιτών των Ηνωμένων Πολιτειών, των ενοίκων του διαπλανητικού χωριού μας από τη ματωμένη Δευτέρα 15 Απριλίου 2013. Η φωτογραφία ενός οκτάχρονου αγοριού, ενός κουτσοδόντη πιτσιρικά που κοιτά με εμπιστοσύνη τον φακό και κρατά ένα πλακάτ κακογραμμένο: «Σταματήστε να κάνετε κακό στους ανθρώπους. Ειρήνη». Ο οκτάχρονος Μάρτιν Ρίτσαρντ σκοτώθηκε τη Δευτέρα στην τρομοκρατική επίθεση στον μαραθώνιο της Βοστώνης από μια από τις δυο βόμβες μέσα σε χύτρες ταχύτητας, με καρφιά και ρουλεμάν, για να προκαλέσουν όσο γίνεται περισσότερο κακό. Σκοτώθηκε ενώ χειροκροτούσε τους μαραθωνοδρόμους. Η μητέρα του χαροπαλεύει στο νοσοκομείο, η μικρή του αδερφή ακρωτηριάστηκε.
Το νεκρό αγόρι είναι το σύμβολο της νέας τραγωδίας που χτύπησε τις Ηνωμένες Πολιτείες, με έναν παράξενο τριπλό τρόπο, την εβδομάδα που πέρασε, πάνω που ο φόβος των τυφλών τρομοκρατικών χτυπημάτων είχε αρχίσει να ξεθωριάζει στη χώρα της 11ης Σεπτεμβρίου. Η διπλή βομβιστική επίθεση στη γραμμή τερματισμού του θρυλικού μαραθωνίου της Βοστώνης σκότωσε τρεις ανθρώπους, τραυμάτισε 184 και σήμανε την επιστροφή του φόβου. Συνοδευόμενη από δύο ακόμη περιστατικά μέσα σε τέσσερις μέρες, ένα απειλητικό κι ένα εξίσου δραματικό. Την αποστολή επιστολών με την τοξική ουσία ρικίνη στον πρόεδρο Μπάρακ Ομπάμα και στον γερουσιαστή Ρότζερ Ουίκερ της πολιτείας του Μισισιπή και τη φονική έκρηξη σε εργοστάσιο λιπασμάτων στο Τέξας, με δεκάδες νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες. Προφανώς έχει μεγάλη σημασία το αν οι βόμβες της Βοστώνης, η έκρηξη στο Τέξας και οι δηλητηριασμένες επιστολές αποτελούν ψηφίδες της ίδιας φονικής συνωμοσίας. Προφανώς έχει μεγάλη σημασία ποιοι είναι σε κάθε περίπτωση οι δράστες. Αλλά ακόμη κι αν η έκρηξη ήταν τελικά ένα τραγικό δυστύχημα και οι επιστολές το έργο ενός μεμονωμένου εγκληματία -ήδη έχει συλληφθεί ένας ύποπτος-, το σχεδόν ταυτόχρονο των συμβάντων βυθίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες σε ένα κλίμα ανασφάλειας, που μπορεί να υποτροπιάσει σε τρομοϋστερία.
«Οι καλοί άνθρωποι της Βοστώνης»
Για την ώρα, πάντως, η Βοστώνη βιώνει ένα απίστευτο κύμα αλληλεγγύης, η πόλη εμφανίζεται αποφασισμένη να μην αφήσει την ψυχή της να δηλητηριαστεί από τον τρόμο. Προσπαθεί να κρατηθεί από τις εικόνες των εξαντλημένων μαραθωνοδρόμων που έσπευσαν στα νοσοκομεία να δώσουν αίμα. Από τις εικόνες των θεατών που όρμησαν στον κουρνιαχτό που προκάλεσαν οι εκρήξεις για να βοηθήσουν τους τραυματίες. Προσπαθούν να κρατηθούν από το κουτσοδόντικο χαμόγελο του νεκρού Μάρτιν. Θέλουν να είναι «οι καλοί άνθρωποι της Βοστώνης», όπως είπε ο Ομπάμα το απόγευμα μετά τις βομβιστικές επιθέσεις, στο διάγγελμά του από τον Λευκό Οίκο. «Εάν αυτοί οι δειλοί πιστεύουν ότι μπορούν να βυθίσουν την πόλη μας στον τρόμο, διάλεξαν τη λάθος πόλη», δήλωνε ο Βοστωνέζος μπλόγκερ Ντέιβιντ Γκέργκεν, ενώ μια γειτόνισσα της οικογένειας του Μάρτιν συγκρατούσε τα δάκρυά της, λέγοντας, «τώρα δεν είναι η ώρα να κλαίμε, είμαστε δυνατοί, είμαστε Βοστωνέζοι». Και ο δήμαρχος της πόλης, Τόμας Μενίνο δήλωνε με πείσμα ότι «δεν θα υποχωρήσουμε, δεν θα φοβηθούμε, θα διοργανώσουμε του χρόνου τον καλύτερο μαραθώνιο».
Ομπάμα: «Θα τρέξετε ξανά»
Την Πέμπτη, οι Βοστωνέζοι τίμησαν τους νεκρούς τους, προσευχήθηκαν για τους τραυματίες τους, με μια οικουμενική λειτουργία στον καθεδρικό της πόλης. Στην τελετή συμμετείχε ένας εμφανώς συγκινημένος και θυμωμένος Μπάρακ Ομπάμα: «Ο αμερικανικός λαός είναι στο πλευρό σας. Θα σηκωθούμε πάλι στα πόδια μας, θα τρέξετε ξανά», ήταν το μήνυμά του και η απειλή του προς τους δράστες: «Θα σας βρούμε και θα λογοδοτήσετε». Ο Ομπάμα, που σπούδασε στο πανεπιστήμιο Χάρβαρντ της Βοστώνης, δήλωσε ότι «πολλοί από μας αυτό που συνέβη τη Δευτέρα το παίρνουμε προσωπικά», ενώ υπογράμμισε ότι «θα υπερασπιστούμε όλοι το πνεύμα της ανοιχτής κοινωνίας». Κι ο ορθόδοξος μητροπολίτης Μεθόδιος, στο δικό του κήρυγμα κατέληξε: «Οι βόμβες μπορούν να τραυματίσουν, μπορούν να σκοτώσουν, αλλά δεν μπορούν να καταστρέψουν το αμερικανικό πνεύμα».
Μέχρι τώρα ψυχραιμία, αλλά...
Οι πρώτες αντιδράσεις της αμερικανικής ηγεσίας στο τρομοκρατικό χτύπημα της Βοστώνης θύμιζαν περισσότερο την ψυχραιμία και την αξιοπρέπεια του Νορβηγού πρωθυπουργού μετά τη μαζική δολοφονία νεαρών κατασκηνωτών στο νησί Οτόγια από τον νεοναζί Μπρέιβνικ πρόπερσι το καλοκαίρι, παρά την εκδικητική μανία του Τζορτζ Μπους τζούνιορ μετά το τρομοκρατικό χτύπημα στους δίδυμους πύργους της Νέας Υόρκης την 11η Σεπτεμβρίου του 2001. Ο Ομπάμα δεν είναι Μπους και το απέδειξε τις πρώτες μέρες μετά το αιματοκύλισμα του μαραθωνίου. Ωστόσο, το κλίμα στην Ουάσιγκτον μπορεί πολύ γρήγορα να κυλίσει και πάλι στην τρομοϋστερία, που μόλις άρχισε να υποχωρεί. Το έδαφος για περαιτέρω περιορισμούς της προσωπικής ελευθερίας, για περαιτέρω ενίσχυση του «μεγάλου αδελφού», που όλα τα παρακολουθεί, για νέους πολέμους, για νέα βασανιστήρια ,είναι πάντοτε εύφορο στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακόμη κι αν αυτό που λένε «αμερικανική κοινή γνώμη» ενίοτε είναι πολύ πιο φιλειρηνική και πιο υποψιασμένη από αυτό που νομίζουν οι πολιτικοί.
Αυτό δείχνουν δύο δημοσκοπήσεις που έγιναν τις τελευταίες μέρες, η πρώτη πριν από τις βομβιστικές επιθέσεις, η δεύτερη μετά. Η πρώτη έδειξε ότι η συντριπτική πλειονότητα των Αμερικανών, σχεδόν 90%, είναι υπέρ ενός αυστηρότερου νόμου για τον έλεγχο της οπλοφορίας. Η δεύτερη, ότι η μεγαλύτερη απειλή για τη δημόσια ασφάλεια είναι οι πράξεις βίας από άλλους Αμερικανούς -τυχαίες τύπου αμόκ (56%) ή με πολιτικά ή θρησκευτικά κίνητρα (13%)- παρά τρομοκρατικές επιθέσεις από ξένους.
Κι όμως, παρά το γεγονός ότι η αμερικανική κοινωνία φοβάται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τα αμόκ ενόπλων Αμερικανών, που μπορούν να αγοράζουν οπλοπολυβόλα περίπου στο σούπερ μάρκετ, ο Ομπάμα δεν κατάφερε την Τετάρτη να περάσει από τη Γερουσία ούτε καν έναν απίστευτα νερωμένο νόμο, ο οποίος τουλάχιστον θα καθιστούσε υποχρεωτικούς τους ελέγχους του ιστορικού όσων θέλουν να αγοράσουν όπλα, ενώ θα απαγόρευσε την απλή πώληση γεμιστήρων με περισσότερες από δέκα σφαίρες. (Αν είναι εννιά, ο επόμενος βαρεμένος δεν θα καταφέρει να σκοτώσει πάνω από εννιά παιδάκια, στο επόμενο δημοτικό που θα χτυπήσει. Ο προηγούμενος δράστης, στο Νιούταουν του Κονέκτικατ κατάφερε να σκοτώσει 20 εξάχρονα).
Ο Ομπάμα έχασε την ψηφοφορία στο σώμα που οι Δημοκρατικοί έχουν την πλειοψηφία, καθώς βρέθηκαν και τέσσερις δικοί του γερουσιαστές, που προτίμησαν την επανεκλογή τους με τη στήριξη του πανίσχυρου λόμπι όπλων από το να νομοθετήσουν ώστε «να σωθεί η ζωή έστω ενός παιδιού», όπως είπε έξαλλος ο ηττημένος πρόεδρος. Ο Ομπάμα είχε πλάι του τους γονείς των αδικοχαμένων παιδιών από το Νιούταουν κι αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι «αυτή είναι μια μέρα ντροπής για την Ουάσιγκτον».
Το όνειρο του σύγχρονου μαραθωνοδρόμου
Οι βόμβες της Δευτέρας μαζί με τα ζωντανά κορμιά χτύπησαν κι ένα αθλητικό σύμβολο, τον πιο αγαπητό μαραθώνιο μετά την κλασική διαδρομή του Μαραθώνα, την πιο παλιά διοργάνωση και την πιο επιτυχημένη.
Εμπνευσμένοι από τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες της νεώτερης εποχής στην Αθήνα, έναν χρόνο αργότερα, το 1897, ξεκίνησαν 15 άνδρες να τρέξουν μια απόσταση τότε 39,4 χιλιομέτρων από το Άσλαντ στη Βοστώνη. Έτσι γεννήθηκε ο πρώτος λαϊκός μαραθώνιος, όχι μόνο για αθλητές, αλλά και για τους κοινούς θνητούς που αντέχουν να τρέξουν με μια αξιοπρεπή επίδοση αυτή την «κλασική» απόσταση.
Για πολλά χρόνια ο μαραθώνιος της Βοστώνης ήταν και ο μοναδικός εκτός Ολυμπιακών Αγώνων. Έπρεπε να φτάσει η δεκαετία του 1960 για να θεσπιστεί ο μαραθώνιος του Βερολίνου, του 1970 για να οργανωθεί ο πρώτος μαραθώνιος της Νέας Υόρκης, του 1980 για να ξεκινήσει ο μαραθώνιος του Λονδίνου. Για τους δρομείς μεγάλων αποστάσεων σε όλον τον κόσμο, ερασιτέχνες και επαγγελματίες η συμμετοχή στον αγώνα της Βοστώνης είναι το όνειρό τους. Και οι βομβιστές κατάφεραν να το κάνουν εφιάλτη. «Το τρέξιμο φέρνει τους ανθρώπους κοντά. Αυτό που έγινε στη Βοστώνη είναι φρικιαστικό». Αυτή ήταν η πρώτη αντίδραση του θρυλικού μαραθωνοδρόμου Χαϊλέ Γκεμπρεσελασιέ από την Αιθιοπία, ενός ανθρώπου που ξέρει από τρέξιμο και ξέρει κι από φρίκη.
Στα 117 χρόνια που πέρασαν από την πρώτη διοργάνωση, ο αριθμός των συμμετεχόντων στη Βοστώνη εκτινάχθηκε από τους 15 στους 26.000 δρομείς την περασμένη ματωμένη Δευτέρα. Μάλιστα, στην 100η επέτειο του μαραθωνίου της Βοστώνης στήθηκαν στην αφετηρία 38.700 δρομείς, μεταξύ των οποίων και πάρα πολλές γυναίκες, αφού η Βοστώνη πρώτη άνοιξε το δρόμο στη συμμετοχή των γυναικών στα 42 χιλιόμετρα το 1972, δώδεκα ολόκληρα χρόνια πριν ενταχθεί ο μαραθώνιος γυναικών στους επίσημους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το «ντόμινο» του φόβου
Οι βομβιστικές επιθέσεις κοντά στη γραμμή τερματισμού στον μαραθώνιο της Βοστώνης είχαν ήδη τις πρώτες επιπτώσεις στην προετοιμασία των μεγάλων αθλητικών γεγονότων. Οι οργανωτές του σημερινού μαραθωνίου του Λονδίνου, για παράδειγμα, όπου δήλωσαν συμμετοχή πάνω από 35.000 αθλητές, αποφάσισαν μεν να μην ακυρώσουν τη διοργάνωση, αλλά αύξησαν τα μέτρα ασφαλείας, με τη Σκότλαντ Γιαρντ να ενισχύει και τις βάρδιες των αστυνομικών και την ηλεκτρονική παρακολούθηση.
Η τοπική κυβέρνηση της επαρχίας του Ρίο ντε Τζανέιρο στη Βραζιλία, όπου αναμένονται χιλιάδες αθλητές και εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες τόσο το 2014, για το Μουντιάλ, όσο και το 2016, για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, ανήγγειλε ότι θα σχεδιάσει από την αρχή τα μέτρα ασφαλείας, καθώς αυτά αποτελούν την «απόλυτη προτεραιότητα». Προφανώς, η βιομηχανία ασφαλείας στον κόσμο των μεγάλων αθλητικών γεγονότων θα έχει μεγαλύτερο τζίρο, μετά το δράμα της Βοστώνης.
Ανασχεδιασμό των μέτρων ασφαλείας και περισσότερους ελέγχους για το κοινό στα στάδια και τα γυμναστήρια ανήγγειλαν και οι διοργανωτές του Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Στίβου στη Μόσχα, τον Αύγουστο που μας έρχεται, καθώς και οι διοργανωτές των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2014, στο ρωσικό Σότσι, στη Μαύρη Θάλασσα.
Αυξημένα μέτρα ασφαλείας σχεδιάζουν και οι διοργανωτές του μαραθωνίου του Βερολίνου τον Σεπτέμβριο, αν και παραδέχονται ότι είναι αδύνατον να φυλαχτούν και τα 42 χιλιόμετρα της διαδρομής.
