Το 2019 είναι η χρονιά του χοίρου. Οι Κινέζοι πιστεύουν ότι οι οιωνοί γι’ αυτή τη χρονιά είναι καλοί, ότι ο χοίρος φέρνει μαζί του ευημερία. Ωστόσο, αυτό που κυριαρχεί στη γηραιά ήπειρο στο κατώφλι της νέας χρονιάς είναι μάλλον ο φόβος για το τέλος της ευημερίας - όσων την έχουν ακόμη.
Αν και παντού στην Ευρώπη τα Χριστούγεννα γιορτάστηκαν με αρκετή λαμπρότητα και με τα συνήθη καταναλωτικά όργια, το κυρίαρχο -πολιτικό- συναίσθημα ενόψει Πρωτοχρονιάς δεν είναι η αισιοδοξία.
Μεταξύ άλλων, διότι οι ανερχόμενες δυνάμεις της νέας Δεξιάς ποντάρουν στον φόβο: Έρχονται οι ξένοι να μας φάνε, λένε, να μας πάρουν τις δουλειές, να μας αμφισβητήσουν την κουλτούρα μας και τον τρόπο ζωής μας. Κι όχι μόνο οι ξένοι, αλλά και οι... αλλιώτικοι, όλοι αυτοί που δεν ορκίζονται στο τρίπτυχο “πατρίς, θρησκεία, οικογένεια”.
Είναι πιο εύκολο -και πιο πιασάρικο- να βρίσκεις αποδιοπομπαίους τράγους, παρά να αναζητάς λύσεις για τα προβλήματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών: τη συνεχή αύξηση των ανισοτήτων, τις προκλήσεις της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που αλλάζει εκ βάθρων την εργασία, την υπεργήρανση του πληθυσμού, την κλιματική αλλαγή.
Υποτίθεται ότι στον δρόμο προς τις ευρωεκλογές του Μαΐου οι προοδευτικές δυνάμεις αναζητούν αυτές τις λύσεις -ομολογουμένως με πολύ μέτρια επιτυχία- όπως προσπαθούν να στήσουν αναχώματα στις ανέξοδες και αδιέξοδες επιθέσεις της νέας Δεξιάς και της Ακροδεξιάς.
Οι ευρωεκλογές
Η αλήθεια είναι ότι ποτέ πριν, στα 40 χρόνια που γίνονται ευρωεκλογές -αυτές θα είναι οι ένατες από ιδρύσεως ΕΟΚ-, δεν ήταν τόσο μεγάλη η ενασχόληση με τις ευρωκάλπες όσο τώρα. Ακόμη και το 2014, τη χρονιά που η ευρωκρίση ήταν στο ζενίθ, οι ευρωεκλογές είχαν έναν σχεδόν αποκλειστικά “εθνικό” χαρακτήρα, κυρίως ως τεστ για τις επόμενες εθνικές εκλογές σε κάθε κράτος - μέλος. Κι επειδή δεν έβγαζαν κυβέρνηση, η εκλογική συμμετοχή ήταν σε πολλές χώρες πολύ μικρή, ενώ τα εθνικά εκλογικά σώματα λειτουργούσαν πιο... χαλαρά, ψηφίζοντας ενίοτε και πειραματικά.
Η πόλωση
Το 2019, όμως, οι ευρωεκλογές φαίνεται ότι θα γίνουν σε κλίμα πανευρωπαϊκής πόλωσης. Από τη μια οι δυνάμεις που οραματίζονται ένα είδος “συντηρητικής επανάστασης”, που δηλώνουν “πρώτα η Αυστρία”, “πρώτα η Ουγγαρία”, “πρώτα η Γαλλία” -βάλτε τη χώρα της επιλογής σας-, που θέλουν κλειστά τα σύνορα για τους ανθρώπους κι ανοιχτά για τις μπίζνες.
Από την άλλη οι δυνάμεις της Σοσιαλδημοκρατίας, της Αριστεράς, των Πράσινων, που θέλουν μια Ευρώπη ανοιχτή, αλληλέγγυα και κοινωνικά δίκαιη. Ή τουλάχιστον έτσι λένε. Και τα δύο στρατόπεδα είναι κατακερματισμένα. Το πρώτο, διότι είναι δύσκολο να συμμαχήσουν μεταξύ τους αυτοί που θέλουν τη χώρα τους “πρώτη”. Το δεύτερο, διότι είναι δύσκολο, αφενός να τα βρουν μεταξύ τους στους ορισμούς και τις προτεραιότητες, αφετέρου να ξεπεράσουν το παρελθόν τους.
Το στοίχημα
Εν πάση περιπτώσει, το προγραμματισμένο, μεγάλο, πολιτικό στοίχημα του 2019 θα είναι οι ευρωεκλογές. (Απρογραμμάτιστα μπορεί να υπάρξουν και μεγαλύτερα μέχρι το Μάιο). Και το αποτέλεσμά τους θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό το προς τα πού θα οδεύσει η Ευρώπη και μετά το διαζύγιο με τη Βρετανία. Ή το πόσο στάσιμη θα μείνει - με χειροπιαστό τον κίνδυνο του ποδηλάτη που δεν κάνει πια πετάλι.
Η γη της Επαγγελίας
Όσο μεγάλες κι αν είναι οι προκλήσεις στην Ευρώπη το 2019, όσο σκληρή κι αν είναι η πόλωση, όσο πολλά κι αν είναι αυτά που παίζονται -και μπορεί να χαθούν -για τα 400 εκατομμύρια των κατοίκων της, η γηραιά ήπειρος εξακολουθεί να φαντάζει ως η γη της Επαγγελίας για όσους διώκονται και για όσους λιμοκτονούν στην ευρύτερη γειτονιά της. Το 2019 το ατενίζουν με ακόμη μεγαλύτερη απαισιοδοξία π.χ. οι άνθρωποι στη Συρία και το Αφγανιστάν των πολέμων χωρίς ημερομηνία λήξεως. Εκεί δεν φοβούνται το τέλος της ευημερίας τη χρονιά του χοίρου, φοβούνται κάθε μέρα για τη ζωή τους.
Όπως φοβούνται οι άνθρωποι στην Τουρκία, μήπως βρεθούν την επομένη στη φυλακή, είτε επειδή δεν κρύβουν τη διαφωνία τους με τον υπερπρόεδρο είτε γιατί κάποιος καλοθελητής θα το ισχυριστεί.
Στα χρόνια της μετάβασης και των “ισχυρών” ανδρών -των Τραμπ, των Πούτιν, των Μπολσονάρο, των Ερντογάν- η γηραιά ήπειρος, παρά την ενίσχυση των Όρμπαν και των Σαλβίνι, έχει ακόμη αντιστάσεις. Και θα δώσει μάχη το 2019 για να διατηρήσει κάτι από τη γοητεία της “ήρεμης δύναμης”...
