Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ο Ντέιβιντ Κινγκ, τότε επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης, προσκλήθηκε από τη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία να διαπιστώσει με τα ίδια του τα μάτια, ή καλύτερα με τα ίδια του τα πνευμόνια, πόσο “καθαρή” ήταν η νέα τεχνολογία ντίζελ. Αν και ασθματικός, ο Κινγκ μπορούσε να αναπνέει χωρίς προβλήματα στο εργαστήριο όπου 10 αυτοκίνητα έτρεχαν σε κυλιόμενες πλατφόρμες.
“Όλοι μας εξαπατηθήκαμε από τους αυτοκινητοβιομηχάνους” αναγνωρίζει σήμερα ο Βρετανός επιστήμονας στη "New York Times". Με ποιο τίμημα όμως. Το 2012, 72.000 Ευρωπαίοι πέθαναν πρόωρα εξαιτίας της ρύπανσης με διοξείδιο του αζώτου που οφείλεται κυρίως στους κινητήρες ντίζελ, συμπέραινε πέρσι έκθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000, μια σειρά επιστημονικές μελέτες είχαν μετατρέψει το διοξείδιο του αζώτου σε νέα πέτρα του σκανδάλου για την ατμοσφαιρική ρύπανση. Το αποτέλεσμα ήταν η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία, με τις γερμανικές επιχειρήσεις στην εμπροσθοφυλακή, να εξαπολύσει μια πρωτοφανή σε έκταση και εξαιρετικά δαπανηρή καμπάνια με στόχο να πείσει τις ρυθμιστικές αρχές σε όλο τον κόσμο ότι η νέα γενιά των κινητήρων ντίζελ έκανε πολύ καλύτερες καύσεις προκαλώντας σχεδόν ανεπαίσθητη ρύπανση. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ήταν το ισοδύναμο της εκστρατείας των πετρελαϊκών εταιρειών προκειμένου η παγκόσμια κοινή γνώμη να πειστεί ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου δεν είναι τελικά και τόσο επικίνδυνο.
Βασικό όχημα της εκστρατείας των αυτοκινητοβιομηχάνων ήταν ένα ινστιτούτο ερευνών με το εύηχο όνομα "Ευρωπαϊκός Όμιλος Έρευνας για το Περιβάλλον και την Υγεία στον Τομέα Μεταφορών" ( EUGT). Αποκλειστικός χρηματοδότης του οργανισμού ήταν οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες (Volkswagen, Daimler και BMW). Το EUGT δεν πραγματοποιούσε το ίδιο έρευνες αλλά προσλάμβανε επιστήμονες πρόθυμους να βάλουν την υπογραφή τους σε μελέτες οι οποίες θα απάλλασσαν τους κινητήρες ντίζελ από κάθε υποψία. Το συμπέρασμα που έπρεπε να αμφισβητηθεί ήταν εκείνο στο οποίο είχε καταλήξει το 2012 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας: τα καυσαέρια των κινητήρων ντίζελ είναι καρκινογόνα.
Μια σειρά νέες μελέτες άρχισαν, έτσι, να κάνουν την εμφάνιση τους κλονίζοντας ευρωπαϊκή κοινή γνώμη και κυβερνήσεις, μελέτες που διέψευδαν ότι η απαγόρευση των παλιών ντιζελοκίνητων αυτοκινήτων περιόριζε την ατμοσφαιρική ρύπανση ή αμφισβητούσαν προηγούμενες έρευνες που εμφάνιζαν τα επίπεδα ρύπανσης από διοξείδιο του αζώτου να ξεπερνούν τα επιτρεπόμενα όρια σε πολλές πόλεις. Και οι έρευνες βρήκαν σταδιακά τη θέση τους στις εκθέσεις ευυπόληπτων διεθνών οργανισμών όπως ο ΟΑΣΕ.
Η χειραγώγηση της επιστημονικής έρευνας από τις μεγάλες επιχειρήσεις και μια τόσο εκτεταμένη παραπλάνηση της κοινής γνώμης αποτελεί, φυσικά, σκάνδαλο από μόνο του. Εκείνο όμως που τελικά προσέλκυσε τα φώτα ήταν οι πρακτικές των επιστημόνων. Ίσως εξαιτίας του απίστευτου κυνισμού τους. Όπως αποκάλυψε πρώτη η “New York Times”, το EUGT χρηματοδότησε το 2014 πείραμα κατά το οποίο δέκα πίθηκοι εισέπνεαν καυσαέρια ντίζελ. Ο οργανισμός είχε το ελάχιστο τακτ να στήσει τους σύγχρονους "θαλάμους αερίων" στο Αλμπακέρκι των ΗΠΑ και όχι στην Πολωνία, αποφεύγοντας έτσι τους δυσάρεστους συνειρμούς.
Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι πίθηκοι είχαν κλειστεί σε αεροστεγή θάλαμο και παρακολουθούσαν κινούμενα σχέδια ενώ αναγκάζονταν να εισπνέουν καυσαέρια ενός "σκαραβαίου" της Volkswagen. Το πείραμα έδειξε ότι τα καυσαέρια των νέων κινητήρων ήταν τελικά πιο βλαβερά, με αποτέλεσμα τα συμπεράσματα να πεταχτούν στα σκουπίδια και η EUGT να... αρνηθεί να πληρώσει τον λογαριασμό.
Τις επόμενες μέρες, η σκυτάλη των αποκαλύψεων πέρασε στον γερμανικό Τύπο, που έγραψε ότι αντίστοιχα πειράματα διεξάγονταν την ίδια περίοδο και στη Γερμανία, με τη συμμετοχή αυτή τη φορά ανθρώπινων "πειραματόζωων". Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Stuttgarter Zeitung”, 25 άτομα εισέπνεεαν καυσαέρια από κινητήρες ντίζελ σε νοσοκομειακό ίδρυμα του Άαχεν στη δυτική Γερμανία, σε ακόμη ένα πείραμα υπό την εποπτεία της EUGT.
Για μία ακόμη φορά η γερμανική πολιτική ηγεσία συνελήφθη να πέφτει από τα σύννεφα. Ακόμη και αν, τρία χρόνια πριν, ολόκληρος ο κόσμος είχε βουίξει από το σκάνδαλο Dieselgate, την αποκάλυψη δηλαδή ότι οι Γερμανοί αυτοκινητοβιομήχανοι είχαν τοποθετήσει στα αυτοκίνητά τους ειδικό λογισμικό που επέτρεπε στους κινητήρες να κάνουν άλλες καύσεις όταν περνούσαν από ελέγχους για τις εκπομπές καυσαερίων και άλλες όταν τα αυτοκίνητα κινούνταν στην άσφαλτο. Η πρωτοφανής σε κλίμακα απάτη είχε στηθεί προκειμένου να κατακτηθεί η αμερικανική αγορά καθώς οι ΗΠΑ είχαν πολύ αυστηρότερα όρια για τη ρύπανση που προκαλούν οι συγκεκριμένοι κινητήρες.
"Η εμπιστοσύνη στην αυτοκινητοβιομηχανία έχει εκ νέου αμαυρωθεί" τόνισε την προηγούμενη εβδομάδα ο Γερμανός υπουργός Μεταφορών και Αγροτικής Ανάπτυξης Κρίστιαν Σμιντ ζητώντας "εξηγήσεις" από τις εταιρείες που χρηματοδοτούσαν το EUGT. "Αυτά τα πειράματα σε πιθήκους ή ακόμα και σε ανθρώπους δεν δικαιολογούνται υπό καμία ηθική έννοια και εγείρουν πολλά κρίσιμα ερωτήματα σχετικά με τα πρόσωπα που βρίσκονται πίσω από αυτά" επισήμανε, από την πλευρά του, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Στέφεν Ζάιμπερτ.
Ολα αυτά ακούγονται βέβαια εξαιρετικά υποκριτικά με δεδομένη την ασπίδα προστασίας που υψώνουν πάντοτε οι γερμανικές κυβερνήσεις για να προστατεύσουν τη βαριά βιομηχανία της χώρας. "Καλούμε την κυβέρνηση να πει ξεκάθαρα εάν γνώριζε για τις αμφιλεγόμενες μεθόδους της αυτοκινητοβιομηχανίας και σε ποιο εύρος αυτές χρηματοδοτήθηκαν με δημόσια χρήματα" σημείωσαν οι Πράσινοι, που θα φέρουν την υπόθεση στην Μπουντεστάνγκ. Το θέμα αναμένεται να συζητηθεί αυτή την εβδομάδα και στην ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου έπειτα από αίτημα της Ευρωομάδας της Αριστεράς.
Γνώριζε η γερμανική κυβέρνηση για όλα αυτά; Γιατί το EUGT διέκοψε τη λειτουργία του μόλις πέρσι, δύο δηλαδή ολόκληρα χρόνια μετά το ξέσπασμα του Dieselgate; Πού οφείλεται η απόλυτη ασυλία που απολαμβάνει η γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία; Ίσως στο γεγονός ότι τέτοια πράγματα συμβαίνουν μέσα στις οικογένειες.
Η περίπτωση του Τόμας Στεγκ, του διευθυντή Εξωτερικών Σχέσεων της Volkswagen, που απομακρύνθηκε από τη θέση του μετά το νέο σκάνδαλο είναι άλλωστε ενδεικτική. Προτού μεταπηδήσει στον κόσμο των επιχειρήσεων, είχε διατελέσει κυβερνητικός εκπρόσωπος τόσο της Άνγκελα Μέρκελ όσο και του προκατόχου της στη γερμανική καγκελαρία, Γκέρχαρντ Σρέντερ. Ποιος τελικά να ελέγξει ποιον;
