Ένα από τα τελευταία κεφάλαια των απροκάλυπτων επεμβάσεων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην Λατινική Αμερική, κατά έναν τρόπο η επιτομή όλης της ιστορικής περιόδου των "δημοκρατιών της μπανάνας" που στιγμάτισαν την εξέλιξη της λατινοαμερικανικού κόσμου, έκλεισε χθες με τον θάνατο του πρώην δικτάτορα του Παναμά και πράκτορα της CIA Μανουέλ Αντόνιο Νοριέγκα.
Ο 83χρονος πρώην στρατηγός πέθανε από εγκεφαλική αιμορραγία το βράδυ της Δευτέρας (τοπική ώρα) στο Νοσοκομείο Σάντο Τομάς της Πόλης του Παναμά όπου είχε υποβληθεί νωρίτερα σε χειρουργική επέμβαση στον εγκέφαλο. Τα τελευταία χρόνια αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας και λόγω αυτών οι παναμαϊκές αρχές είχαν διατάξει την αποφυλάκισή του στις αρχές του χρόνου.
Αναγγέλλοντας την είδηση στο Twitter, ο Πρόεδρος του Παναμά Χουάν Κάρλος Βαρέλα, έγραψε: "Ο θάνατος του Μανουέλ Νοριέγκα κλείνει ένα κεφάλαιο της Ιστορίας μας. Οι κόρες και οι συγγενείς του αξίζουν να του προσφέρουν μια ειρηνική κηδεία".
Πράγματι, η "εποχή Νοριέγκα" αποτελεί ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερο κεφάλαιο στην ταραγμένη Ιστορία της Λατινικής Αμερικής, που σίγουρα η ιστορική έρευνα θα μελετήσει ενδελεχώς στο μέλλον. Ξεγύμνωσε την αμερικανική εξωτερική πολιτική στην περιοχή φέρνοντας στο φως όλο το παρασκήνιο των ύπουλων, σκοτεινών και ωμών επεμβάσεων του αμερικανικού ιμπεριαλισμού σε έναν γεωγραφικό χώρο που οι ΗΠΑ θεωρούσαν ανέκαθεν "αυλή" τους.
Στο μεγαλύτερο μέρος της "σταδιοδρομίας" του, ο Νοριέγκα ήταν το αντιπροσωπευτικό δείγμα ενός συγκεκριμένου μοτίβου αμερικανικής ανάμειξης στη Λατινική Αμερική: ο ωμός και αδίστακτος δικτατορίσκος που εξέθρεψαν και στήριξαν οι ΗΠΑ για να αποτρέψει την εθνική και πολιτικοκοινωνική χειραφέτηση ενός λαού, αλλά και για να τον ανατρέψουν στη συνέχεια οι ίδιοι με μια απροκάλυπτη εισβολή στη χώρα του όταν θεώρησαν ότι δεν μπορούσαν να τον ελέγξουν ή όταν οι "υπηρεσίες" που τους προσέφερε δεν είχαν πια νόημα.
Πολλές ζωές
Ο Νοριέγκα έζησε πράγματι πολλές ζωές: από "εθελοντής" πληροφοριοδότης των Αμερικανών επί προεδρίας Αϊζενχάουερ, τους οποίους "ενημέρωνε" για τις δραστηριότητες των φοιτητών στον Παναμά, σε έμμισθο πράκτορα της CIA τη δεκαετία του '60, όπου μάλιστα έπαιζε διπλό παιχνίδι.
De facto ηγέτης του Παναμά από το 1983 ώς το 1989, ο εκπαιδευμένος στην Αμερική στρατηγός έπεσε σε δυσμένεια και ανατράπηκε το 1990 από τους Αμερικανούς πεζοναύτες και το 1992 καταδικάστηκε στο Μαϊάμι για "διακίνηση ναρκωτικών". Όταν το 1986 ξέσπασε το περιβότητο σκάνδαλο "Ιράν - Κόντρας", οι παράνομες πωλήσεις όπλων στο Ιράν από τις ΗΠΑ με τα έσοδα των οποίων χρηματοδοτούνταν οι δεξιοί αντάρτες Κόντρας στη Νικαράγουα, έγινε γνωστό ότι ο Νοριέγκα είχε προσφερθεί και ο ίδιος να διεξάγει επιδρομές κατά της κυβέρνησης των Σαντινίστας. Όπως είχε δηλώσει κάποτε η κόρη του Σάντρα, η βιογραφία του πατέρα της «δεν θα χωρούσε σε ένα βιβλίο»...
Γεννημένος στις 11 Φεβρουαρίου 1934 στον Παναμά από μια φτωχή οικογένεια Κολομβιανών, ο Νοριέγκα -μικρόσωμος και παχουλός με το πρόσωπό του γεμάτο από σημάδια εξαιτίας της ακμής, κάτι που του χάρισε το παρατσούκλι «πρόσωπο ανανά»- ήθελε να γίνει... ψυχίατρος. Αντί αυτού όμως, κατατάχτηκε στον στρατό.
Συμμετείχε στις 11 Οκτωβρίου 1968 στο πραξικόπημα εναντίον του Προέδρου Αρνούλφο Αρίας υπερασπιζόμενος τον νέο «ισχυρό άνδρα» και επικεφαλής του στρατού στρατηγό Ομάρ Τορίχος. Έναν χρόνο αργότερα, ο τελευταίος θα τον διορίσει επικεφαλής των διαβόητων υπηρεσιών Πληροφοριών G-2. Εκείνη την εποχή πιθανότατα τον στρατολόγησε και η CIA, που είχε ισχυρή παρουσία στον Παναμά για να εποπτεύει τη Διώρυγα. Μετά τον θάνατο του Τορίχος σε ένα μυστηριώδες αεροπορικό δυστύχημα το 1981, ο Νοριέγκα παίρνει τη σκυτάλη...
Άνοδος και ανατροπή
Το 1983, αφού προήχθη σε συνταγματάρχη, αναλαμβάνει την ηγεσία της εθνοφρουράς και ουσιαστικά κυβερνά τη χώρα. Ώς το 1989 βρέθηκε δίπλα σε έξι Προέδρους της Δημοκρατίας, οι οποίοι βεβαίως ήταν πολύ λιγότερο ισχυροί από εκείνον. Τον κατήγγειλαν ως «ψυχρό δικτάτορα» και «ψυχοπαθή», καθώς ασκούσε σκληρή καταστολή στο εσωτερικό του Παναμά, συσσωρεύοντας παράλληλα τεράστιο προσωπικό πλούτο. Ο Ιούνιος του 1987 αποτέλεσε μια καμπή: τεράστιες διαδηλώσεις κατά της διαφθοράς και υπέρ της δημοκρατίας πραγματοποιούνται σε όλη τη χώρα. Στις 30 Ιουνίου η αμερικανική κυβέρνηση τον εγκαταλείπει.
Τον Φεβρουάριο του 1988 κατηγορήθηκε για διακίνηση ναρκωτικών από τις ΗΠΑ. Ο Νοριέγκα, υιοθετώντας αντιαμερικανική ρητορική, παραμένει στην εξουσία και αψηφά την Ουάσιγκτον, η οποία επέβαλε οικονομικές κυρώσεις στον Παναμά. Στις 10 Μαΐου 1989 ακυρώνει την εκλογή του Γκιγέρμο Εντάρα στην προεδρία και την επομένη ο αμερικανικός στρατός ξεκινά ναυτικές ασκήσεις στα ανοιχτά του Παναμά προτού εισβάλει στη χώρα στις 20 Δεκεμβρίου. Ο Νοριέγκα κρύβεται για δύο εβδομάδες και στη συνέχεια παραδίδεται.
Οδηγείται στο Μαϊάμι, όπου καταδικάζεται σε 40 χρόνια κάθειρξη. Απελευθερώνεται έπειτα από 21 χρόνια χάρη στην "καλή διαγωγή" του και εκδίδεται στη Γαλλία, όπου καταδικάστηκε σε επτά χρόνια κάθειρξης για ξέπλυμα χρήματος και διακίνηση ναρκωτικών. Το 2011 εκδόθηκε από το Παρίσι στον Παναμά για να εκτίσει τρεις εικοσαετείς ποινές για τον ρόλο του στην εξαφάνιση αντιφρονούντων, κάτι που πάντα αρνούνταν. «Μα τω Θεώ, δεν έχω καμία σχέση με τον θάνατο κανενός. Υπάρχει μια συνεχής συνωμοσία εναντίον μου, όμως την αντιμετωπίζω χωρίς δειλία» είχε πει πριν από λίγο καιρό, ζητώντας τη μετατροπή της ποινής του σε κατ' οίκον περιορισμό.
