Το «κόνσεπτ» της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων προκαλεί την ανησυχία και κάποιων μικρότερων χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Πρόκειται κυρίως γι’ αυτούς που βλέπουν την εν λόγω ιδέα ως τον Δούρειο Ίππο που θα φέρει στις Βρυξέλλες την αξίωση ορισμένων χωρών του «σκληρού πυρήνα» να μετατρέψουν την Ευρωζώνη σε ένα κλειστό «κλαμπ πλουσίων».
Στο επίκεντρο των ελληνικών διπλωματικών προσπαθειών βρίσκεται η ανάγκη να ξεκαθαριστεί πως το πρόσημο του εγχειρήματος θα είναι θετικό και δεν θα έχει στη βάση του τον αποκλεισμό ή την τιμωρία όσων δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες. Στόχος μάλιστα είναι να αξιοποιηθεί αυτή η ευκαιρία για να επανέλθει στην καρδιά του ευρωπαϊκού διαλόγου η κοινωνική Ευρώπη
Σε πέντε εβδομάδες από σήμερα, στις 25 Μαρτίου, οι αρχηγοί των κρατών και των κυβερνήσεων της Ε.Ε. θα κληθούν να ανανεώσουν τους «γαμήλιους όρκους» τους σε μια επετειακή σύνοδο κορυφής στη Ρώμη, η οποία θα σφραγίσει τα 60 χρόνια από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης.
Όμως, όσο κι αν ο στόχος είναι η λεγόμενη «Διακήρυξη της Ρώμης» (η οποία αναμένεται να υπογραφεί εκείνη την ημέρα) να προσδιορίσει το πολιτικό όραμα για την επόμενη δεκαετία και τη μετά Brexit εποχή, το εν λόγω εγχείρημα κινδυνεύει να αποδειχθεί περισσότερο διαιρετικό παρά ενωτικό για τα 27 εναπομείναντα μέλη της Ε.Ε.
Πλέον στις Βρυξέλλες η συζήτηση περί μιας Ευρώπης «πολλών ταχυτήτων» κάθε άλλο παρά ταμπού αποτελεί. Σύμφωνα με πληροφορίες της «Αυγής», το θέμα έβαλε στο τραπέζι κατά την τελευταία άτυπη σύνοδο κορυφής στη Μάλτα ο Ιταλός πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι, για να πάρει τη στήριξη και της Γερμανίδας καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ.
«Δεν θέλουν όλοι να προχωρήσουν στα ίδια βήματα ολοκλήρωσης» δήλωσε χαρακτηριστικά η Ά. Μέρκελ μετά το πέρας της συνόδου κορυφής υιοθετώντας ανοιχτά την ιδέα των «διαφορετικών ταχυτήτων».
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες, η Διακήρυξη της Ρώμης αναμένεται να αντανακλά αυτά τα διαφορετικά «επίπεδα φιλοδοξίας», ωστόσο στόχος είναι να γίνει με τέτοιον τρόπο ώστε να μην αναδίδει μια αίσθηση περαιτέρω διαίρεσης, δεδομένου ότι απέναντι σε πρωτεύουσες όπως η Ρώμη, οι Βρυξέλλες, το Λουξεμβούργο και το Βερολίνο «παραμονεύουν» η Βουδαπέστη και η Βαρσοβία, οι οποίες κάθε άλλο παρά συμμερίζονται την ανάγκη περαιτέρω ολοκλήρωσης.
Να επανέλθει η κοινωνική Ευρώπη
«Η ιδέα της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων έχει μακρά ιστορία και έως έναν βαθμό ισχύει ήδη, αν δει κανείς τη Σένγκεν, την Ευρωζώνη και άλλες παρόμοιες συμφωνίες» σημειώνει στην «Α» ο διευθυντής μελετών του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής (EPC) με έδρα τις Βρυξέλλες Γιάννης Εμμανουηλίδης. Ο ίδιος αναλύει πώς η εν λόγω ιδέα έχει πολλές φορές χρησιμοποιηθεί προκειμένου να ασκηθεί πίεση σε κάποιες χώρες που αρέσκονται να διαφοροποιούνται.
«Το μήνυμα είναι σαφές: Εάν δεν θέλετε, εμείς είμαστε έτοιμοι να προχωρήσουμε και δεν μας σταματάτε» εξηγεί ο κ. Εμμανουηλίδης σημειώνοντας επίσης ότι δεν είναι τυχαίες οι πρόσφατες επισκέψεις της Ά. Μέρκελ σε Ουγγαρία και Πολωνία.
Πέρα όμως από τα βήματα απομάκρυνσης από τις εθνικιστικές κυβερνήσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας, που προωθεί σαφώς σε συνέχεια και της προσφυγικής κρίσης, το «κόνσεπτ» της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων προκαλεί την ανησυχία και κάποιων μικρότερων χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Πρόκειται κυρίως γι’ αυτούς που βλέπουν την εν λόγω ιδέα ως τον Δούρειο Ίππο που θα φέρει στις Βρυξέλλες την αξίωση ορισμένων χωρών του «σκληρού πυρήνα» να μετατρέψουν την Ευρωζώνη σε ένα κλειστό «κλαμπ πλουσίων».
Ως εκ τούτου στο επίκεντρο των ελληνικών διπλωματικών προσπαθειών βρίσκεται η ανάγκη να ξεκαθαριστεί πως το πρόσημο του εγχειρήματος θα είναι θετικό και δεν θα έχει στη βάση του τον αποκλεισμό ή την τιμωρία όσων δεν συμμορφώνονται με τους κανόνες. Στόχος μάλιστα είναι να αξιοποιηθεί αυτή η ευκαιρία για να επανέλθει στην καρδιά του ευρωπαϊκού διαλόγου η κοινωνική Ευρώπη, κάτι που φαίνεται πως βρίσκεται στις προτεραιότητες και της ιταλικής κυβέρνησης.
Ανέτοιμοι για ένα «φεντεραλιστικό άλμα»
Σε επίπεδο ηγεσίας της Ε.Ε. πάντως η συζήτηση φαίνεται να έχει όντως μια κατεύθυνση θετική, με στόχο να διασφαλιστεί η ενότητα των «27» έναντι των κινδύνων που απορρέουν από το Brexit, τη νέα διοίκηση των ΗΠΑ, αλλά και τη Ρωσία.
«Είναι διαφορετικό να μιλάμε για Ευρώπη πολλών ταχυτήτων και διαφορετικό για Ευρώπη δύο ταχυτήτων» σχολιάζει ο κ. Εμμανουηλίδης συμπληρώνοντας πως δεν βλέπει κάποιον άμεσο κίνδυνο, καθώς ακόμη και οι πιο φιλοευρωπαϊκές χώρες στον πυρήνα της Ευρωζώνης δεν είναι έτοιμες να κάνουν ένα «φεντεραλιστικό άλμα» σε αυτή τη φάση.
Σε αυτό το πλαίσιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προετοιμάζει αυτές τις ημέρες μια «Λευκή Βίβλο» που θα ενσωματώνει όλα τα βήματα που μπορεί αυτή τη στιγμή να κάνει η Ε.Ε. και αφορούν κυρίως τον έλεγχο των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., την αμυντική συνεργασία, την επέκταση της ενιαίας αγοράς και τη δημιουργία περισσότερων ευκαιριών για την ευρωπαϊκή νεολαία. Η «Λευκή Βίβλος» της Επιτροπής θα αποτελέσει τη βάση της συζήτησης στη Ρώμη, αλλά και θα δείξει την κατεύθυνση που θα ακολουθήσει η Ε.Ε. τα επόμενα χρόνια.
Η νικημένη Ευρώπη
Του Δημήτρη Γιατζόγλου
«Όλα τα προβλήματα που έχουν σχέση με την Ευρώπη η ιδεολογία της μη ιδεολογίας τα ανήγαγε σε αριθμούς και ποσοστά: προβλήματα Ιστορίας, χρόνου, δημοκρατίας, λαού, κοινής ευρωπαϊκής “συνείδησης”, ταυτότητας, κουλτούρας, πολιτισμού, εξουσίας. Για όλα τούτα από καιρού εις καιρόν καταγράφεται η διαπίστωση κάποιου “ελλείμματος” (...) και συνεχίζουμε ακάθεκτοι, ακριβώς, στον δρόμο που χάραξε το “έλλειμμα”»
Άγγελος Ελεφάντης
Και στο τέλος του δρόμου των «ελλειμμάτων» το χάσμα της μη ολοκλήρωσης. Και η αποδοχή του ως δυνατότητας αναπροσδιορισμού του εγχειρήματος της ενοποίησης με «πολλαπλές ταχύτητες» αυτή τη φορά, όπως αξίωσε η καγκελάριος• για να προχωρήσουν αυτοί που μπορούν, απαλλαγμένοι από το άχθος των περιττών που ό,τι ήταν να συνεισφέρουν στην πρωταρχική φάση συσσώρευσης των πλεονασμάτων το έδωσαν, ως καταναλωτές ή ως δανειολήπτες.
Η ηγεμών μίλησε. Με μια βάναυση πολιτική χειρονομία έθεσε τέρμα στην ρητορική των «κοινών ευρωπαϊκών αξιών»• άλλωστε τα χρόνια που πέρασαν από το 1957 έδειξαν ότι οι «αξίες» κοστολογούνται πολλαπλά, δηλαδή άνισα. Η ηγεμών προδιέγραψε τη νέα αφήγηση: οι δυνατοί με τους δυνατούς, οι παρίες με τους παρίες (για το καλό τους, σχολίασαν κάποιοι). Διότι η ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα έχει ανάγκη από κράτη - έθνη ισχυρά -ποιος είπε ότι ο εθνικισμός είναι προνόμιο των Λεπέν;
Από τη νέα αφήγηση θα λείψουν ίσως οι λυρικές αναφορές στις «αξίες» του διαφωτισμού -αλλά ποιος νοιάζεται σήμερα γι’ αυτά; Έτσι κι αλλιώς η λογική του λογιστηρίου έχει προ καιρού κατισχύσει της μνήμης, που ήδη έχει καταρρεύσει. Η νέα αφήγηση θα αποκτήσει την αναγκαία συνοχή με αριθμούς, ποσοστά, πολύπλοκες διαδικασίες, υποσχέσεις ευμάρειας. Θα επενδυθεί με τον αμείλικτο γραφειοκρατικό ορθολογισμό, όπως ήδη σπεύδουν να τον μορφοποιήσουν οι διάφορες «εθνικές σοσιαλδημοκρατίες» της Γαλλίας, της Ιταλίας και βλέπουμε.
Η ηγεμών ζήτησε να καταγραφεί η πρότασή της στο τελικό ανακοινωθέν των εορτασμών για τα 60 χρόνια από την υπογραφή της ιδρυτικής Συνθήκης της Ρώμης στις 25 Μαρτίου. Τότε οι Ευρωπαίοι πολίτες θα κληθούν να γιορτάσουν τον θρίαμβο της ιδεολογίας του τέλους των ιδεολογιών, την επιστροφή στους εθνικιστικούς ανταγωνισμούς, τη βίαιη διάσπαση του ενοποιητικού εγχειρήματος (που μια τερατώδης ψευδοδιαλεκτική θα τη βαφτίσει ανανέωση της δυναμικής του), τη δικαίωση του ακροδεξιάς επαγγελίας. Θα κληθούν να αποδεχθούν την πραγματικότητα της νικημένης Ευρώπης.
