Ο Ντόναλντ Τραμπ δεν περίμενε την τελετή ορκωμοσίας του για να αποκαλύψει τις διαθέσεις του. Από τις αρχές της εβδομάδας τάραξε τα νερά επιλέγοντας ένα νέο στόχο: την Ευρώπη και ειδικότερα τη Γερμανία. Αφού την κατηγόρησε ότι δεν πληρώνει τις εισφορές της στο ΝΑΤΟ, επαίνεσε τη Βρετανία για το γεγονός ότι "απέδρασε" από αυτήν, προέβλεψε την τελική διάλυση της Ε.Ε. και απείλησε με υπέρογκους δασμούς τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες. Θα έφτανε όμως ποτέ στο σημείο να βγάλει ολοκληρωτικά στην επιφάνεια τον υπόγειο οικονομικό πόλεμο που διεξάγεται τα τελευταία χρόνια μεταξύ των δύο χωρών;
Μέχρι σήμερα τον προσφιλή στόχο του Τραμπ αποτελούσε η Κίνα. Με κάθε ευκαιρία ο νικητής των εκλογών του Νοεμβρίου κατήγγελλε την ασιατική χώρα για τις "δουλειές που κλέβει" από τους Αμερικανούς με τις φθηνές εξαγωγές της και το τεχνητά υποτιμημένο νόμισμά της. Μια από τις βασικές προεκλογικές δεσμεύσεις του ήταν ότι θα επιβάλει δασμούς κλίμακας 45% στις κινεζικά προϊόντα που εισάγονται στη χώρα του.
Δεν είναι όμως μια υπόσχεση που μπορεί εύκολα να υλοποιήσει. Η Κίνα αποτελεί σήμερα τον μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ με τις συναλλαγές μεταξύ των δύο χωρών να ξεπερνούν τα 600 δισεκατομμύρια δολάρια τα τελευταία χρόνια. Ο Τραμπ άλλωστε μιλά μόνο για τα κινεζικά προϊόντα που κατακλύζουν την αμερικανική αγορά χωρίς να λέει λέξη για τις αμερικανικές εξαγωγές εκεί. Η Κίνα αποτελεί σήμερα τη μεγαλύτερη αγορά της General Motors και τη δεύτερη μεγαλύτερη της Apple. Όσο και αν δεν θέλει να το παραδεχτεί δημοσίως, εκατομμύρια θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ εξαρτώνται σήμερα από την Κίνα και ένας εμπορικός πόλεμος μαζί της θα ήταν εξαιρετικά επιζήμιος και για τις δύο πλευρές.
Η Γερμανία όμως αποτελεί μια εντελώς διαφορετική περίπτωση. Για τα ευρωπαϊκά δεδομένα είναι πανίσχυρη. Σε σύγκριση όμως με την Κίνα αποτελεί απείρως ευκολότερο στόχο. Σε σχέση με τον πληθυσμό της, διαθέτει πολύ μεγαλύτερο εμπορικό πλεόνασμα από ό,τι η ασιατική χώρα και ένα τεράστιο πλεόνασμα στο εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ. Εκείνο όμως που πραγματικά την καθιστά πιο εύκολο στόχο είναι το αντικείμενο αυτών των συναλλαγών.
Ένας από τους βασικούς λόγους της εκλογής του Τραμπ ήταν ότι διάβασε σωστά την κοινωνική οργή που προκάλεσε η αποβιομηχάνιση στις ΗΠΑ και υποσχέθηκε να αποκαταστήσει το πληγωμένο κύρος της αμερικανικής βιομηχανίας. Επομένως το στοίχημα γι’ αυτόν δεν είναι να δώσει στους άνεργους λευκούς Αμερικανούς που τον ψήφισαν δουλειά σε κάποιο εργοστάσιο συναρμολόγησης προϊόντων made in China.
Αντιθέτως η Γερμανία εξάγει στις ΗΠΑ ποιοτικά αγαθά υψηλής τεχνολογίας. Προϊόντα όπως αυτοκίνητα (12% των συνολικών εξαγωγών), ανταλλακτικά, χημικά και βαριά μηχανήματα. Πρόκειται δηλαδή για το είδος ακριβώς των θέσεων εργασίας που υποσχέθηκε ο Τραμπ στους ψηφοφόρους του.
Με δεδομένο ότι και οι δύο χώρες συμμετέχουν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου, δεν θα ήταν εύκολο για τον Τραμπ να κηρύξει εμπορικό πόλεμο στη Γερμανία. Ούτε μπορεί να υλοποιήσει την απειλή για την επιβολή υπέρογκων δασμών στις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες με τα σημερινά δεδομένα. Θα μπορούσε όμως να βρει άλλους τρόπους να τις εκβιάσει.
Η σπουδή άλλωστε με την οποία μεγάλες γερμανικές επιχειρήσεις έσπευσαν να κλείσουν τις εκκρεμότητές τους με την αμερικανική Δικαιοσύνη προτού ο νέος πρόεδρος αναλάβει τα καθήκοντά του είναι αρκετά ενδεικτική. Στις 10 Ιανουαρίου η Volkswagen αποδέχτηκε να πληρώσει στις αμερικανικές αρχές 4,3 δισεκατομμύρια δολάρια στο μεγαλύτερο πρόστιμο που έχει επιβληθεί ποτέ σε αυτοκινητοβιομηχανία στις ΗΠΑ για την υπόθεση της εξαπάτησης των ελέγχων για τις εκπομπές αερίων των οχημάτων ντίζελ της.
Συνολικά η VW έχει συμφωνήσει να πληρώσει 22 δισεκατομμύρια δολάρια στις ΗΠΑ για να αποζημιώσει ιδιοκτήτες αυτοκινήτων, πωλητές, υπηρεσίες για την προστασία του περιβάλλοντος και αμερικανικές πολιτείες. Τον Δεκέμβριο σε ανάλογο συμβιβασμό είχε καταλήξει και η Deutsche Bank. Η μεγαλύτερη τράπεζα της Γερμανίας συμφώνησε να πληρώσει στο αμερικανικό υπουργείο Δικαιοσύνης 3,1 δισεκατομμύρια δολάρια για φοροδιαφυγή και την εμπλοκή της στην υπόθεση με τα ενυπόθηκα δάνεια του 2007.
Και μόνο οι απειλές, επομένως, φέρνουν αποτελέσματα. Μία από τις τέσσερις θέσεις εργασίας στη Γερμανία βασίζεται σήμερα στις εξαγωγές. Και ο Τραμπ έχει υποσχεθεί ότι μία από τις πρώτες κινήσεις του στην προεδρία θα είναι η ακύρωση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου ΤPP (Trans Pacific Partnership) ενώ εξίσου επισφαλές μοιάζει σήμερα και το μέλλον της πολύκροτης εμπορικής συμφωνίας που υπέγραψαν προσφάτως οι ΗΠΑ και η Ευρώπη (TTIP).
Άρα η αποδιάρθρωση και μόνο των μηχανισμών με τους οποίους διεξάγεται το διεθνές εμπόριο θα μπορούσε να πλήξει τη γερμανική οικονομία χωρίς καν ο Τραμπ να της κηρύξει εμπορικό πόλεμο. Αν το έκανε, φυσικά, η κατάσταση θα γινόταν ακόμη πιο δραματική. Πέρσι οι ΗΠΑ έγιναν για πρώτη φορά ο πιο σημαντικός εμπορικός εταίρος της Γερμανίας καθώς ξεπέρασαν σε εισαγωγές τη Γαλλία. Οι γερμανικές εταιρείες εξάγουν κάθε χρόνο στις ΗΠΑ αγαθά που ξεπερνούν σε αξία τα 100 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αν για παράδειγμα ο Τραμπ υλοποιήσει την προεκλογική υπόσχεσή του για αποχώρηση από τη βορειοαμερικανική συμφωνία ελεύθερου εμπορίου NAFTA, το κόστος για τη Γερμανία θα ήταν συντριπτικό. Τότε θα μπορούσε πραγματικά να επιβάλει δασμούς ύψους 35% στα γερμανικά αυτοκίνητα που εισάγονται στις ΗΠΑ από το Μεξικό.
Στα τέλη του χρόνου η Audi άνοιξε νέο εργοστάσιο συναρμολόγησης στο Σαν Χοσέ, η Volkswagen διαθέτει ήδη μια τεράστια μονάδα παραγωγής στην Πουέμπλα, ενώ η BMW σχεδιάζει να κάνει κάτι ανάλογο σε δύο χρόνια. Η επαναδιαπραγμάτευση της NAFTA “θα μπορούσε να πλήξει πραγματικά τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες” δηλώνει στους “Financial Times” ο Ματίας Βίσμαν, επικεφαλής της ένωσης VDA.
Η δήλωση αυτή μάλλον αντικατοπτρίζει το σημερινό κλίμα στο Βερολίνο πολύ περισσότερο από τις δηλώσεις των Γερμανών πολιτικών που έσπευσαν να αποδοκιμάσουν τις απειλές του Αμερικανού προέδρου. Η Άνγκελα Μέρκελ διαβεβαίωσε ότι η χώρα της παραμένει προσηλωμένη στο ελεύθερο εμπόριο ενώ ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ζίγκμαρ Γκάμπριελ σημείωσε ότι "ο εθνικισμός και ο προστατευτισμός δεν αποτελούν συνταγή για το μεγαλείο".
Ποιος είπε, όμως, ότι ο Τραμπ ενδιαφέρεται για το μεγαλείο που φέρνει η διεθνής αναγνώριση; Είναι σχεδόν βέβαιο ότι προσυπογράφει και με τα δύο χέρια τη ρήση του Μακιαβέλι ότι "είναι πολύ πιο ασφαλές να σε φοβούνται παρά να σε αγαπούν". Και πιθανότατα απολαμβάνει την ανησυχία που έχει ήδη σκορπίσει στη διεθνή κοινότητα.
