Τα στάδια εξέλιξης του προβλήματος στη διάρκεια των 47 χρόνων από την τουρκική εισβολή μέχρι σήμερα
Ήδη από τους πρώτους μήνες μετά την ίδρυση της κυπριακής Δημοκρατίας άρχισαν οι διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών, οι οποίες έδωσαν τα πρώτα σημάδια για τη μη λειτουργικότητά του
Η κρίση στις σχέσεις του Μακαρίου με τη χούντα των Αθηνών κορυφώθηκε τον Μάρτιο του 1970 με την απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, στις 2 Ιουλίου 1974 ο Μακάριος κατηγόρησε την κυβέρνηση των συνταγματαρχών για συνωμοσίες και στις 15 Ιουλίου εκδηλώθηκε στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κύπρο με την υποστήριξη του δικτάτορα Ιωαννίδη.
Του Αντρέα Μπελεγρή
Η πρόσφατη Διάσκεψη για την Κύπρο στην Γενεύη κατέδειξε τη διεθνή διάσταση του κυπριακού προβλήματος. Δεν πρόκειται μόνο για ένα θέμα εισβολής και κατοχής από την πλευρά της Τουρκίας ούτε φυσικά για ένα ανοιχτό ζήτημα που περιορίζεται στις ιστορικές διαφορές ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Το Κυπριακό δεν είναι καν μόνο ένα ζήτημα στο οποίο εμπλέκονται οι εγγυήτριες δυνάμεις Ελλάδα, Τουρκία, Βρετανία.
Στη διάσκεψη για την Κύπρο στη Γενεύη το «παρών» έδωσε ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ δηλώνοντας ότι εκπροσωπεί και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ. Παρούσα ήταν και η ύπατη εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας Φεντερίκα Μογκερίνι. Παράλληλα τα βλέμματα των διπλωματικών υπηρεσιών των ισχυρότερων χωρών ήταν στραμμένα στη Γενεύη: Μόσχα, Ουάσιγκτον, Παρίσι και Βερολίνο είχαν συνεχείς επαφές με Αθήνα, Άγκυρα και Λευκωσία.
Η Κύπρος βρίσκεται ως «φυσικό αεροπλανοφόρο» στην καρδιά της ανατολικής Μεσογείου και ο έλεγχός της αποτελεί ζητούμενο για όλες τις δυνάμεις που διαδραματίζουν ρόλο στην περιοχή με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Η διαδικασία της Γενεύης αναμφίβολα αποτελεί μια σημαντική εξέλιξη στις διαπραγματεύσεις. Διεθνοποίησε το αίτημα για άρση των εγγυήσεων και αποχώρηση του κατοχικού στρατού.
Ειδικά για την Ελλάδα η Κύπρος αποτελεί βασικό παράγοντα στην αυξανόμενη δυναμική που έχει αναπτυχθεί στην κατεύθυνση τού να διαδραματίσει σταθεροποιητικό ρόλο στην περιοχή. Μια γρήγορη ματιά στην Ιστορία αυτό αποδεικνύει: τίποτε δεν μπορεί να συμβεί στη Λευκωσία χωρίς κέρδη ή ζημιές για την Αθήνα. Και το ανάποδο.
Επί τη ευκαιρία ας δούμε τα σημαντικότερα ορόσημα στην εξέλιξη του κυπριακού ζητήματος από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας έως σήμερα.
Προβλήματα από ιδρύσεως
● Στις αρχές του 1959 υπογράφονται οι συνθήκες Ζυρίχης και Λονδίνου, που προβλέπουν την υιοθέτηση ενός καθεστώτος εγγυήσεων υπό την Ελλάδα, την Τουρκία και τη Βρετανία.
● Στις 16 Αυγούστου 1960 ιδρύεται η Κυπριακή Δημοκρατία.
● Πρώτος Πρόεδρος της Κύπρου εκλέγεται ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος και αντιπρόεδρος ο Φαζίλ Κιουτσούκ.
● Ήδη από τους πρώτους μήνες μετά την ίδρυση του νέου κράτους αρχίζουν οι διαφωνίες μεταξύ των δύο πλευρών, οι οποίες δίνουν έτσι τα πρώτα σημάδια για τη μη λειτουργικότητά του. Δύο από τις πλέον βασικές αφορούν τη λειτουργία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αλλά και τη φορολογία. Οι Ελληνοκύπριοι αρνούνται την πρόταση της τουρκοκυπριακής πλευράς για αμιγώς εθνικούς δήμους. Αναφορικά με το φορολογικό η τουρκοκυπριακή πλευρά θέτει βέτο στην ψήφιση ενός μόνιμου φορολογικού συστήματος.
● Η ελληνική κυβέρνηση με πρωθυπουργό των Κωνσταντίνο Καραμανλή αρνείται την αλλαγή των συνθηκών.
● Στις 3 Νοεμβρίου εκλέγεται πρωθυπουργός ο Γεώργιος Παπανδρέου.
● Τον Νοέμβριο του 1963 ο Μακάριος καταθέτει τη δέσμη προτάσεων που έμειναν γνωστά ως «δεκατρία σημεία», τα οποία είχαν στόχο να βελτιώσουν τη λειτουργικότητα του κράτους.
● Η τουρκική κυβέρνηση απορρίπτει τα «δεκατρία σημεία».
Οι πρώτες συγκρούσεις
● Στις 21 Δεκεμβρίου 1963 αρχίζουν επεισόδια ανάμεσα στις δύο κοινότητες, τα οποία έμειναν γνωστά ως «ματωμένα Χριστούγεννα».
● Στις 30 του ίδιου μήνα υπεγράφη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
● Στις 15 Ιανουαρίου 1964 πραγματοποιείται η Πενταμερής Διάσκεψη του Λονδίνου, όπου διαπιστώνονται και σε διπλωματικό επίπεδο οι διαφωνίες των δύο μερών.
● Τον Ιούλιο του 1964 κατατίθεται το σχέδιο Άτσεσον, το οποίο ουσιαστικά προέβλεπε διχοτόμηση και απερρίφθη.
Από τη χούντα στην εισβολή
● Τον Απρίλιο του 1967 διενεργείται το στρατιωτικό πραξικόπημα στην Ελλάδα.
● Εντείνονται ξανά οι ταραχές μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Αποκορύφωμα ήταν τα υποδαυλισμένα από την ελληνική χουντική κυβέρνηση αιματηρά γεγονότα στην Κοφίνου εναντίον Τουρκοκυπρίων τον Νοέμβριο του 1967, τα οποία προκάλεσαν τη διεθνή αντίδραση κατά της Αθήνας. Προκειμένου η Άγκυρα να μην υλοποιήσει τις απειλές για εισβολή, η κυβέρνηση των Συνταγματαρχών προχώρησε στην απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από το νησί.
● Η κρίση στις σχέσεις του Μακαρίου με τη χουντική κυβέρνηση των Αθηνών κλιμακώνεται. Τον Μάρτιο του 1970 γίνεται απόπειρα δολοφονίας εναντίον του, στις 2 Ιουλίου 1974 ο Μακάριος κατηγορεί την κυβέρνηση των συνταγματαρχών για συνωμοσίες και στις 15 Ιουλίου εκδηλώνεται στρατιωτικό πραξικόπημα στην Κύπρο με την υποστήριξη του δικτάτορα Ιωαννίδη.
● Στις 20 Ιουλίου η Τουρκία εισβάλλει στην βόρεια Κύπρο βάσει του σχεδίου «Αττίλας». Η εισβολή ολοκληρώνεται στις 14 Αυγούστου.
Οι απόπειρες για λύση
● Το 1977 συμφωνείται ότι η βάση λύσης του Κυπριακού θα έχει ομοσπονδιακό χαρακτήρα.
● Το 1983 τα κατεχόμενα αυτοανακηρύσσονται «ανεξάρτητο κράτος».
● Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ καταγγέλλει την ανακήρυξη της «Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου» και καλεί τα κράτη - μέλη των Ηνωμένων Εθνών να μην την αναγνωρίσουν.
● Τα χρόνια που ακολουθούν γίνονται συνεχώς προσπάθειες επίλυσης του ζητήματος.
● Το 2003 ανοίγουν είσοδοι μέσω της Πράσινης Γραμμής που επιτρέπουν τη μετακίνηση.
● Τον Απρίλιο του 2004 τίθεται σε δημοψήφισμα το σχέδιο Ανάν. Ο Ελληνοκύπριοι το απορρίπτουν σε ποσοστό 76%, ενώ οι Τουρκοκύπριοι το αποδέχονται κατά 62%.
● Τον Μάιο του 2004 η Κυπριακή Δημοκρατία εντάσσεται στην Ε.Ε.. Ωστόσο ρητώς εξαιρείται το βόρειο τμήμα, καθώς δεν εφαρμόζεται εκεί το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
● Τον Ιανουάριο του 2017 πρώτη φορά οι εμπλεκόμενες πλευρές συμμετέχουν σε μια διεθνή διάσκεψη στη Γενεύη για την άρση του καθεστώτος των εγγυήσεων των συνθηκών Ζυρίχης και Λονδίνου.
