«Η Λεπέν είναι πιο ικανή από τον πατέρα της, είναι μια μοντέρνα και πιο “προσεγμένη” εκδοχή της Ακροδεξιάς. Και φυσικά αυτό είναι που την κάνει πιο επικίνδυνη”
«Θα πρέπει να υιοθετηθούν νέες πολιτικές που θα βοηθήσουν περιοχές της Ευρώπης και τμήματα των κοινωνιών να κάνουν τη μετάβασή τους σε πιο δυναμικούς και αναπτυξιακούς κλάδους της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, ώστε οι πολίτες να μην αισθάνονται ότι μένουν πίσω»
Το ευρωπαϊκό εγχείρημα ακροβατεί επί ξυρού ακμής. Οι προκλήσεις είναι πολλές και μεγάλες. Η οικονομική δυσπραγία, η λογική του μονόδρομου, η άνοδος της Ακροδεξιάς, το έλλειμμα δημοκρατίας. Θα μπορέσει να επιβιώσει; Να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών; Είναι σε θέση να υποσχεθεί ένα καλύτερο, ασφαλέστερο και σταθερότερο μέλλον για τους ευρωπαϊκούς λαούς; Σε όλα αυτά τα ερωτήματα απαντά σήμερα στην «Αυγή» ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών του Παντείου Πανεπιστημίου Χαράλαμπος Παπασωτηρίου τονίζοντας την ανάγκη να εφαρμοστούν νέες αναπτυξιακές πολιτικές και να προχωρήσει σε βάθος ο εκδημοκρατισμός της Ε.Ε.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΝΙΚΟ ΚΥΡΙΑΚΙΔΗ
Την περασμένη Κυριακή είχαμε δύο αντιφατικά, υπό μία έννοια, αποτελέσματα σε ισάριθμες ψηφοφορίες στην Αυστρία και την Ιταλία. Υπάρχει κοινός παρονομαστής για τις δύο αυτές λαϊκές ετυμηγορίες; Μπορούμε να τις εντάξουμε στο δίπολο «ευρωπαϊστές - αντιευρωπαϊστές»;
Στην Αυστρία ο δεξιός λαϊκισμός ευτυχώς δεν προχώρησε. Το αποτέλεσμα των εκλογών λειτούργησε ως ανάχωμα και έστειλε ένα ισχυρό μήνυμα. Στην Ιταλία ήταν κάπως διαφορετικά, διότι το θέμα δε αφορούσε άμεσα την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό που ζητούσε ο Ρέντζι ήταν να αποδυναμωθεί η Γερουσία για να μπορεί να νομοθετεί πιο εύκολα η κυβέρνηση. Τον ακριβή λόγο που η πλειοψηφία των Ιταλών απέρριψε αυτή τη μεταρρύθμιση δεν τον γνωρίζουμε. Το ότι όμως πέφτει ο Ρέντζι είναι προφανώς κάτι δυσάρεστο διότι ήταν εποικοδομητική η παρουσία του στην ευρωπαϊκή πολιτική σκηνή και φιλική προς τις δικές μας θέσεις. Ελπίζω ο διάδοχός του να μην αλλάξει στάση. Ναι, κατά κάποιον τρόπο μπορούμε να εντάξουμε αυτές τις δυο ψηφοφορίες στη διελκυστίνδα ευρωπαϊστών - αντιευρωπαϊστών. Στον απόηχο του Brexit και της νίκης του Τραμπ, σαφώς το αποτέλεσμα των αυστριακών εκλογών είναι κάτι θετικό. Ελπίζω και στη Γαλλία η Ακροδεξιά να ηττηθεί στον δεύτερο γύρο...
Μα και η παραδοσιακή γαλλική Δεξιά στρέφεται τώρα -με τον Φιγιόν να έχει πάρει το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών- σε ακραίες θέσεις, τουλάχιστον στα θέματα της οικονομίας...
Το ότι νίκησε ο πιο δεξιός, ο πιο θατσερικός για την ακρίβεια, στην κούρσα για το χρίσμα της Δεξιάς θα αποτρέψει κάποιους από το να πάνε στη Μαρίν Λεπέν, ειδικά στον δεύτερο γύρο. Πρέπει όμως να παραδεχθούμε ότι η Λεπέν είναι πιο ικανή από τον πατέρα της, αποστασιοποιήθηκε από τις ακρότητές του, είναι μια μοντέρνα και πιο «προσεγμένη» εκδοχή της Ακροδεξιάς. Και φυσικά αυτό είναι που την κάνει πιο επικίνδυνη...
Έχει ειπωθεί ότι η νίκη του «όχι» στην Ιταλία ήταν μια νίκη του λαϊκισμού ή μια, τέλος πάντων, εξέλιξη που στρώνει το χαλί στα λαϊκίστικα κόμματα. Συμφωνείτε;
Συμφωνώ εν μέρει. Το θέμα με την Ιταλία είναι ότι το στρατόπεδο του «όχι» συγκεντρώνει πολύ ετερόκλητες κοινωνικές ομάδες. Οποιοσδήποτε αυτή τη στιγμή είναι δυσαρεστημένος με την υφιστάμενη κατάσταση ψηφίζει «όχι» σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Και φυσικά μπορεί να μην συμφωνούν όλοι όσοι ψήφισαν «όχι» για το τι μέλλει γενέσθαι. Αυτό είναι το πρόβλημα με τα σημερινά δημοψηφίσματα, απλοποιούν πολύ την πολιτική συζήτηση. Εννοείται πως δεν είναι λαϊκιστές όλοι οι Ιταλοί που ψήφισαν το «όχι».
Υπάρχουν λοιπόν προϋποθέσεις για μια κυβέρνηση λαϊκίστικης χροιάς;
Αυτό δεν το ξέρουμε. Θα πρέπει να δούμε ποιος θα βγει ωφελημένος από το «όχι». Ο Μπέπε Γκρίλο; Ο Μπερλουσκόνι και το παλιό του κόμμα; Το προς τα πού θα πάει το λαϊκίστικο ρεύμα δεν μπορούμε να το προβλέψουμε αυτή τη στιγμή. Άλλωστε δεν υφίσταται μόνον ένα λαϊκίστικο σχήμα, υπάρχουν άλλες τρεις - τέσσερις πολιτικές δυνάμεις που προσπαθούν να καρπωθούν την επικράτηση του «όχι», ανάμεσά τους και η Ακροδεξιά.
Σύμφωνα με πανευρωπαϊκή δημοσκόπηση του Ιδρύματος Bertelsmann ο φόβος της παγκοσμιοποίησης είναι η βασική αιτία της ανόδου της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη. Δεν είναι λίγο απλοϊκό αυτό το συμπέρασμα -υπό την έννοια ότι δεν λαμβάνει υπ’ όψιν την επίδραση των οικονομικών πολιτικών που ακολουθήθηκαν και συνεχίζουν να ακολουθούνται μέχρι σήμερα;
Οι αιτίες αυτής της στροφής βρίσκονται και στην παγκοσμιοποίηση, που έχει πλήξει ευάλωτα κοινωνικά στρώματα και κλάδους της οικονομίας. Όσοι πλήττονται, αισθάνονται ότι τους αμέλησαν τα πολιτικά κόμματα που στηρίζουν το ελεύθερο εμπόριο. Στην Αμερική αυτοί ήταν που υποστήριξαν τον Τραμπ, όμως πρόκειται για κάτι ανεξάρτητο από τις τρέχουσες οικονομικές πολιτικές, είναι πιο δομικό. Ασπαστήκαμε το ελεύθερο εμπόριο διότι μακροπρόθεσμα οδηγεί στην ανάπτυξη, αλλά παραμελήσαμε αυτούς που βραχυπρόθεσμα πλήρωσαν το κόστος. Το άλλο ζήτημα είναι σαφώς οι ακολουθούμενες οικονομικές πολιτικές. Η Ευρώπη, λόγω Γερμανίας, τήρησε εντελώς διαφορετική στάση απ’ ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες στο θέμα αυτό. Οι ΗΠΑ αντέδρασαν με κεϋνσιανή λογική, όχι με μέτρα λιτότητας, στηρίζοντας με μεγάλα πακέτα τόνωσης την οικονομία τους.
Η ψήφος των Βρετανών υπέρ του Brexit δεν προκάλεσε τον οικονομικό Αρμαγεδδώνα που προέβλεπαν πολλοί, οι συνέπειες ήταν περιορισμένες και δείχνουν ελεγχόμενες. Δεν βγήκε λοιπόν κερδισμένο και δικαιωμένο το λαϊκιστικό στρατόπεδο;
Αυτή είναι η μια πλευρά του επιχειρήματος. Ο αντίλογος είναι ότι μπορεί να παραμείνεις στην ενιαία αγορά, αλλά δεν θα συμμετέχεις στις αποφάσεις που τη διαμορφώνουν, θα αναγκάζεσαι να δέχεσαι ό,τι αποφασίζουν οι υπόλοιποι, όπως π.χ. η Νορβηγία. Αυτό το ξέρει καλά το πολιτικό κατεστημένο της Βρετανίας, αλλά δεν το αντιλαμβάνεται ο μέσος Βρετανός...
Κάποιοι αναλυτές θεωρούν τη νίκη Τραμπ στις ΗΠΑ προειδοποιητικό σημάδι, έναν κακό οιωνό, και μιλούν για την ανάγκη ενός new deal για την Ευρώπη. Ποιο μπορεί να είναι αυτό;
Θα πρέπει να υιοθετηθούν νέες πολιτικές που θα βοηθήσουν περιοχές της Ευρώπης και τμήματα των ευρωπαϊκών κοινωνιών να κάνουν τη μετάβασή τους σε πιο δυναμικούς και αναπτυξιακούς κλάδους της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, ώστε οι πολίτες να μην αισθάνονται ότι μένουν πίσω. Φυσικά, για να γίνει κάτι τέτοιο, θα χρειαστούν επενδύσεις σε τομείς όπως η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών, η επιχειρηματικότητα, η επιμόρφωση κ.λπ., αλλά με γενναιόδωρη και φιλόδοξη προοπτική και με χρηματοδότηση από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Το κλειδί είναι να αυξηθεί ο κοινοτικός προϋπολογισμός, που έχει κολλήσει στο 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, ένα πολύ χαμηλό επίπεδο. Πρέπει να αυξηθεί σταδιακά ως το 1,5%, ώστε η Ε.Ε. να διαθέτει πραγματικά τους αναγκαίους πόρους γι’ αυτό το new deal. Ακόμη και στις ΗΠΑ, που θεωρούνται οι πιο ακραιφνείς της ελεύθερης αγοράς, επιχειρήσεις της υψηλής τεχνολογίας, όπως η Apple και η Microsoft, ωφελήθηκαν σε μεγάλο βαθμό από τα κρατικά προγράμματα ανάπτυξης νέων τεχνολογιών. Άλλωστε, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, η Ευρώπη πρέπει να εστιάσει σε τομείς γνώσης και υψηλής εξειδίκευσης.
Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση σήμερα για το ευρωπαϊκό εγχείρημα;
Να πείσει τον μέσο Ευρωπαίο ότι δεν είναι μια απόμακρη γραφειοκρατία που κυριαρχείται από κάποιες απόμακρες ελίτ, αλλά αφορά τον ίδιο, ότι είναι υπόθεση όλων μας. Μέχρι στιγμής έχουν γίνει δύο βήματα προς αυτή την κατεύθυνση: το πρώτο ήταν πριν από δέκα χρόνια, όταν το Ευρωκοινοβούλιο δεν έδωσε ψήφο εμπιστοσύνης στην Κομισιόν, και το δεύτερο έγινε στις τελευταίες ευρωεκλογές, όταν τα κόμματα κατέβασαν υποψηφίους τους για την προεδρία της Επιτροπής. Ο Γιούνκερ, ως υποψήφιος του Λαϊκού Κόμματος, το οποίο πλειοψήφησε, αναδείχθηκε νέος πρόεδρος του θεσμικού οργάνου, άρα το πρόσωπο που ανέλαβε την προεδρία της Επιτροπής συνδέθηκε με τη λαϊκή ψήφο. Αν αυτό καθιερωθεί, τότε θα έχουμε κάνει ένα σημαντικό βήμα εκδημοκρατισμού για την Ε.Ε. Έτσι θα αισθανθούμε ότι ανήκουμε σε έναν κοινό δήμο, ότι συζητάμε κοινά ζητήματα...
