Στην αίθουσα Τύπου της καγκελαρίας στο Βερολίνο παίχτηκε χθες μια σκηνή τέλους εποχής. Με πρωταγωνιστή τον φόβο για τον μεγάλο απόντα, τον επόμενο πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ, τον οποίο δεν κατονόμασε ούτε μια φορά ο απερχόμενος πρόεδρος Μπάρακ Ομπάμα, ο οποίος μοιράστηκε τα μικρόφωνα με την καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και προσπάθησε -χωρίς μεγάλη επιτυχία- να καθησυχάσει τη διεθνή κοινότητα για το τι της μέλλεται όταν αλλάξει στις 20 Ιανουαρίου ο ένοικος του Λευκού Οίκου. Ένας Ομπάμα που έπλεξε το εγκώμιο της Μέρκελ όσο κανείς στο παρελθόν -“είναι μια σπουδαία φίλη, η πιο αξιόπιστη εταίρος μας”, “εάν ήμουν Γερμανός θα ήμουν οπαδός της, αλλά δεν ξέρω αν βοηθάει αυτό που λέω”- και που έδωσε την εντύπωση ότι αφήνει στην καγκελάριο τη σκυτάλη για να ηγηθεί των προσπαθειών για την υπεράσπιση των αξιών του δυτικού κόσμου - κόντρα στον Τραμπ;
Αν και η Μέρκελ δύσκολα έκρυβε την ευχαρίστησή της για τους διθυραμβικούς επαίνους του Ομπάμα, αντέδρασε -όπως πάντα- δίχως πάθος, διαβεβαίωσε ότι ξέρει “πάρα πολλούς πολιτικούς στη Γερμανία και την Ευρώπη” που μοιράζονται και παλεύουν για τις ίδιες αξίες, επανέλαβε ότι θα ανακοινώσει το αν θα είναι και πάλι υποψήφια στις εκλογές του 2017 “τη δέουσα στιγμή” και τόνισε ότι στόχος της είναι η αγαστή συνεργασία με τον επόμενο Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, καθώς “η Δημοκρατία ζει από την αλλαγή” και οι υπερατλαντικές σχέσεις είναι υψίστης σημασίας.
Στις ελάχιστες ερωτήσεις που υπήρχε χρόνος να θέσουν οι δημοσιογράφοι στο Βερολίνο ο Ομπάμα απαντούσε με πολιτικές αναλύσεις εκ βαθέων επαναλαμβάνοντας πολλά από την προχθεσινή ομιλία του στην Αθήνα -“η Δημοκρατία θέλει συμμετοχή και δουλειά”, “όσο λειτουργούν οι δημοκρατικοί θεσμοί είμαι σίγουρος ότι η πρόοδος μακροπρόθεσμα θα συνεχιστεί”, “πρέπει να απευθυνθούμε με εποικοδομητικό τρόπο στους ανθρώπους που φοβούνται ότι χάνουν τον έλεγχο της ζωής τους στην παγκοσμιοποίηση, αλλά οι απαντήσεις δεν μπορούν να είναι απλοϊκές”-, ενώ η Μέρκελ ήταν μάλλον φειδωλή στις απαντήσεις της προσπαθώντας να δείξει αφενός ότι μοιράζεται τις ίδιες αγωνίες με τον Ομπάμα, αφετέρου ότι ρίχνει γέφυρες στην επόμενη αμερικανική κυβέρνηση.
Τα μηνύματα στον επόμενο
Η Μέρκελ, πάντως, μιλούσε συνεχώς όχι μόνο εκ μέρους της Γερμανίας, αλλά και εκ μέρους της Ευρώπης. Και έθετε τα ζητήματα που “καίνε” τη σημερινή ηγεσία της Γερμανίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
* Την ανάγκη να ολοκληρωθεί η συμφωνία για ελεύθερη ζώνη εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ε.Ε. και ΗΠΑ, η περιβόητη TTIP, “την οποία έχουμε προχωρήσει πολύ, αλλά τώρα πάγωσε, πλην όμως είμαι σίγουρη ότι κάποια μέρα θα κλείσει”.
* Την ανάγκη να συνεχιστεί η στενή υπερατλαντική συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας - βλέπε στη μάχη ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος αλλά και στις προσπάθειες να βρεθεί “πολιτική” λύση στις διενέξεις στη Συρία και στην Ουκρανία.
* Την ανάγκη να τηρηθεί η συμφωνία που επιτεύχθηκε με τα χίλια ζόρια στο Παρίσι για την κλιματική αλλαγή.
* Και τέλος την ανάγκη να “διαμορφώσουμε ανθρώπινα και πολιτικά την παγκοσμιοποίηση, για την οποία δεν υπάρχει επιστροφή”.
Για όλα αυτά τα ζητήματα η -προεκλογική- στάση του επόμενου προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών δεν ήταν πολλά υποσχόμενη. Και οι διατυπώσεις της Μέρκελ ήταν προσεκτικά επιλεγμένες αφενός για να στείλει το μήνυμα στον Τραμπ, αφετέρου για να μην μοιάζει αυτό το μήνυμα ως επίμονη παραίνεση. Είναι δύσκολο να λέει κανείς στον πρόεδρο των ΗΠΑ πώς πρέπει να κάνει τα μαθήματά του...
“Ευρώπη, θυμήσου”
Ο Ομπάμα από την πλευρά του επέμεινε στη σημασία της Ευρωπαϊκής Ένωσης -“είναι ένα από τα μεγαλύτερα πολιτικά επιτεύγματα του κόσμου” επανέλαβε- και κάλεσε τους Ευρωπαίους να παλέψουν γι’ αυτήν θυμίζοντάς τους επιτακτικά πώς ήταν η ζωή των παππούδων τους στη διαιρεμένη Γηραιά Ήπειρο. Ευχήθηκε για το καλό όλων να είναι “βελούδινο” το διαζύγιο της Βρετανίας με την Ε.Ε., ενώ φρόντισε να συγχαρεί τη Μέρκελ προσωπικά και τους Γερμανούς πολίτες για τη στάση τους στο προσφυγικό.
Η αγωνία για τη Ρωσία
Με δεδομένο ότι ο Τραμπ είχε εκφράσει προεκλογικά την εκτίμησή του για τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και είχε αφήσει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να του εκχωρήσει πλήρη ελευθερία κινήσεων στα δυτικά του σύνορα (π.χ. στην Ουκρανία) ή ακόμα και στη Συρία, ένα μεγάλος μέρος της κοινής συνέντευξης Τύπου Ομπάμα - Μέρκελ επικεντρώθηκε στο τι μέλλει γενέσθαι με τη Ρωσία.
Ο Ομπάμα, αφού παρουσίασε τη δική του στάση προς τη Ρωσία -“είναι προς το συμφέρον όλων μας να υπάρχει συνεργασία μαζί της”, “επιδιώκουμε μια εποικοδομητική σχέση, αλλά έχουμε βασικές διαφορές για το πώς βλέπουμε τον κόσμο και τις επισημαίνουμε”- εξέφρασε την ελπίδα ότι αυτή η προσέγγιση, έστω με κάποιες διαφοροποιήσεις, θα συνεχιστεί και δεν θα κάνουμε “κάποια ντιλ με τη Ρωσία εις βάρος των διεθνών κανόνων ή μικρότερων χωρών”. Και για να απαλύνει αυτό το τελευταίο πρόσθεσε ότι και “ο επόμενος πρόεδρος δεσμεύεται στο ότι το ΝΑΤΟ είναι ακρογωνιαίος λίθος για τις ΗΠΑ”. Αλλά και η Μέρκελ από την πλευρά της εμφανίστηκε αισιόδοξη ότι δεν θα υπάρξει σημαντική αλλαγή στη στάση των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας, ειδικά στην ανατολική Ευρώπη, χωρίς να στηρίξει αυτή την αισιοδοξία πουθενά αλλού πέρα από τη “συνέχεια” στην αμερικανική διοίκηση.
Περί οικονομίας, λιτότητας, επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής κ.λπ. δεν έγιναν ερωτήσεις στη χθεσινή συνέντευξη, αλλά υπάρχει η πιθανότητα αυτά τα θέματα να απασχολήσουν -μαζί με τη στάση έναντι της Ρωσίας, τη Συρία και την Ουκρανία- τη συνάντηση που θα έχουν σήμερα στο Βερολίνο με τον Ομπάμα οι ηγέτες της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Βρετανίας και βεβαίως της Γερμανίας.
Οι εμμονές του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε
Την ώρα που ο Ομπάμα αποχαιρετά τους Ευρωπαίους εταίρους του με τη συμβουλή να γυρίσουν την πλάτη στη λιτότητα -και να διευθετήσουν το ζήτημα του ελληνικού χρέους-, την ώρα που η Κομισιόν βάζει κι αυτή νερό στο κρασί της και προτείνει μια έστω μικρή στροφή προς μια πιο επεκτατική δημοσιονομική πολιτική, ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επιμένει μονότονα στο σφιχτό ζωνάρι για την Ευρώπη και στο “νάιν” για το ελληνικό χρέος.
Χθες, από τη Βιέννη, φρόντισε για δεύτερη φορά σε δυο μέρες να πει στον Ομπάμα να μην ανακατεύεται, χωρίς βεβαίως να τον κατονομάσει: “Με όλο τον σεβασμό, όποιος μιλάει τώρα για ελάφρυνση του χρέους στην Ελλάδα δεν βοηθά εκείνους που είναι υπέρ των μεταρρυθμίσεων στη χώρα» είπε, ενώ έστειλε δι' εκπροσώπου του το μήνυμα στις Βρυξέλλες ότι δεν του αρέσει η ιδέα της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής.
«Υπό το φως των υψηλών ακόμα επιπέδων χρέους στην Ε.Ε. δεν βλέπουμε δυνατότητα για επεκτακτική δημοσιονομική πολιτική» δήλωσε στο Reuters ο εκπρόσωπος του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει ανάγκη για τέτοιο βήμα λόγω της συνεχιζόμενης οικονομικής ανάκαμψης στην Ευρωζώνη. Να σημειωθεί ότι όλο και περισσότεροι ομόλογοι του Σόιμπλε στο συμβούλιο υπουργών πιέζουν για χαλάρωση της λιτότητας, ενώ ξανά χθες το βράδυ ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Ματέο Ρέντζι ξεσπάθωσε λέγοντας: “Φτάνει με τη λογική της λιτότητας, ας δουλέψουμε όλοι μαζί για μια διαφορετική Ευρώπη”.
