Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Tζάκλιν Ρόουζ, συν-διευθύντρια Ινστιτούτου Birkbeck: / Tζάκλιν Ρόουζ, συν-διευθύντρια Ινστιτούτου Birkbeck: Η Ακροδεξιά κάνει τις γυναίκες αποδιοπομπαίους τράγους
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Tζάκλιν Ρόουζ, συν-διευθύντρια Ινστιτούτου Birkbeck: / Tζάκλιν Ρόουζ, συν-διευθύντρια Ινστιτούτου Birkbeck: Η Ακροδεξιά κάνει τις γυναίκες αποδιοπομπαίους τράγους

Για τον φεμινισμό τού σήμερα και για το πώς υιοθετείται -με ειλικρινή ή όχι κίνητρα- από τη μόδα και την πολιτική συζητήσαμε με την Τζάκλιν Ρόουζ, καθηγήτρια Ανθρωπιστικών Σπουδών και συν-διευθύντρια του Ινστιτούτου Ανθρωπιστικών Επιστημών Μπέρκμπεκ (Birkbeck). Από την κουβέντα δεν έλειψαν οι αναφορές στις γυναίκες πολιτικούς της επικαιρότητας, όπως η Χίλαρι Κλίντον και η Τερέζα Μέι, αλλά και στο έργο σύγχρονων ποπ καλλιτεχνών όπως η Μπιγιόνσε, ενώ η καθηγήτρια έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για την άνοδο της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη, με την οποία υποστήριξε ότι συνδέεται η αύξηση της βίας κατά των γυναικών.

H Tζ. Ρόουζ βρέθηκε στην Αθήνα στο πλαίσιο της συνεργασίας του Megaron Plus με το Ινστιτούτο Ανθρωπιστικών Επιστημών Μπέρκμπεκ του Λονδίνου και μίλησε την περασμένη Δευτέρα για τις "Γυναίκες στα πρόθυρα της επανάστασης: Ρόζα Λούξεμπουργκ και Μέριλιν Μονρό".

Την εκδήλωση προλόγισε και συντόνισε ο ιδρυτής του Ινστιτούτου και βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Κώστας Δουζίνας. Η Ρόουζ είναι παγκοσμίως γνωστή για τη δουλειά της στους τομείς του φεμινισμού, της ψυχανάλυσης, της λογοτεχνίας αλλά για τη σχέση πολιτικής-ιδεολογίας στο παλαιστινιακό ζήτημα. Το τελευταίο της βιβλίο Γυναίκες σε σκοτεινούς καιρούς (Βloomsbury 2014) συζητήθηκε πολύ καθώς πιάνει το νήμα της ζωής και της δουλειάς γυναικών όπως η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, η Βιρτζίνια Γουλφ και η Σίλβια Πλάθ. Πριν το Μπερκμπεκ, δίδασκε στο Πανεπιστήμιο Queen Mary καθώς και στο Cambridge.

* Φαίνεται πως οι ιδεολογικές τάσεις που γνωρίζουν άνοδο την τελευταία περίοδο -από την Ακροδεξιά στην Ευρώπη μέχρι τον ακραίο ισλαμισμό- είναι πολύ πιο συντηρητικές σε ό,τι αφορά τη θέση της γυναίκας σε σύγκριση με προηγούμενες δεκαετίες. Σε ποιο βαθμό θεωρείτε πως οι πιο συντηρητικές πατριαρχικές απόψεις κερδίζουν έδαφος;

Νομίζω ότι βιώνουμε μια αντίδραση, αν και ο όρος είναι πολύ αδύναμος καθώς αυτή η περίοδος μοιάζει ακόμη περισσότερο αποτρόπαιη και σκληρή. Την περασμένη εβδομάδα, υπήρχαν δημοσιεύματα πως ποτέ στο παρελθόν δεν υπήρξε μεγαλύτερη συχνότητα σεξουαλικής βίας στις πανεπιστημιουπόλεις της Μεγάλης Βρετανίας και πως οι βιασμοί γενικότερα σημειώνουν άνοδο (δεν πρόκειται απλώς για μια περίπτωση αυξημένων αναφορών για το θέμα αλλά για βιασμούς). Για να μην μιλήσουμε για τον βιασμό ως έγκλημα πολέμου, για τους ακρωτηριασμούς γυναικείων γεννητικών οργάνων και για τα λεγόμενα "εγκλήματα τιμής"... Ταυτόχρονα, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η αύξηση του μίσους κατά των γυναικών δεν περιορίζεται σε "μη ευρωπαϊκούς" πολιτισμούς ούτε πρέπει να περιορίζεται στα όρια ενός συγκεκριμένου πολιτισμού. Όπως η λαμπρή φεμινίστρια και ανθρωπολόγος Veena Das είχε δηλώσει κάποτε: “Όταν ένας άνδρας υποβάλλεται σε βία, αυτό ονομάζεται βασανιστήριο, όταν μια γυναίκα υποβάλλεται σε βία, αυτό ονομάζεται πολιτισμός". Πρέπει λοιπόν να τοποθετήσουμε αυτήν την αυξημένη συχνότητα της βίας κατά των γυναικών σε πλαίσιο και το πλαίσιο δεν είναι άλλο από την άνοδο της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς, που είναι ιδιαίτερα επιδέξια στο να κάνει τις γυναίκες αποδιοπομπαίους τράγους και έχει υπάρξει πολύ πιο ικανή από την Αριστερά στο να εξάπτει τις χειρότερες δυνατές μορφές λιβιδινικών πολιτικών, που εκπορεύονται από το σεξουαλικό άγχος και το μίσος.

* Ο φεμινισμός είναι στη μόδα, βλέπουμε νέα κορίτσια με τρίχες στις μασχάλες για παράδειγμα, για να αναπαράξω κι εγώ το στερεότυπο. Στην τελευταία καμπάνια της παγκόσμιας αλυσίδας ρούχων Η&Μ, ένα από τα μοντέλα είχε έντονη τριχοφυΐα στις μασχάλες, το τελευταίο άλμπουμ της Μπιγιόνσε θεωρήθηκε ύμνος στον φεμινισμό. Πρόκειται για στροφή στον φεμινισμό ή για έναν τρόπο να αφομοιωθεί μία τάση και ένα ευρύτερο κοινό;

Είναι και τα δύο. Βέβαια, όσο περισσότερες εικόνες γυναικείων σωμάτων που δεν υπακούουν στον ολοένα αυξανόμενο καταπιεστικό κανόνα κυκλοφορούν τόσο το καλύτερο. Το βίντεο "Lemonade" της Μπιγιόνσε μπορεί να αναγνωσθεί ως αυθεντικά προοδευτικό για τις μαύρες γυναίκες, ακόμη κι αν εν μέρει ενισχύει τα στερεότυπα της γυναικείας ομορφιάς. Την ίδια στιγμή, βλέπουμε μια επικίνδυνη επανεμφάνιση του φεμινισμού στον καταναλωτισμό που βασίζεται στην ιδέα της σεξουαλικότητας ως κάτι στο οποίο εμείς, οι γυναίκες, μπορούμε απλώς να ασκήσουμε έλεγχο, μια ιδέα περί σεξουαλικότητας η οποία, κατά τη γνώμη μου, δεν πρέπει να προωθείται από τον φεμινισμό. Βέβαια, ο φεμινισμός, στους Δυτικούς πολιτισμούς, είναι εν μέρει η μάχη για σεξουαλική ελευθερία, αλλά αν προωθούμε τη σεξουαλικότητα ως διαθεσιμότητα που πρέπει να κατακτηθεί -με τον ίδιο τρόπο που ο νεοφιλελευθερισμός μάς λέει ότι μπορούμε να διαχειριστούμε τις οικονομίες μας και να κατακτήσουμε τον κόσμο- τότε εμείς, ως φεμινίστριες, κινδυνεύουμε να ανταλλάξουμε μια αδικία με μια ψευδαίσθηση. Στο βιβλίο μου Women in dark times (Bloomsbury 2014 - Γυναίκες σε σκοτεινούς καιρούς) υποστηρίζω πως ο φεμινισμός θα πρέπει να χρησιμοποιήσει τις θέσεις του για τη βία και την πολυπλοκότητα της εσωτερικής ζωής για να φέρει αυτήν την καταπιεσμένη αλλά ισχυρή διάσταση στην επιφάνεια της πολιτικής.

* Δεν είναι παράδοξο που αρκετά ακροδεξιά κόμματα στην Ευρώπη, όπως το γαλλικό Εθνικό Μέτωπο και το γερμανικό AfD, έχουν γυναίκες επικεφαλής, την Μαρίν Λε Πεν και την Φρόκε Πέτρι αντίστοιχα;

Nαι και όχι. Στη Μεγάλη Βρετανία το έχουμε δει στο παρελθόν με τη Μάργκαρετ Θάτσερ, την πρώτη γυναίκα πρωθυπουργό της Βρετανίας και μία από τις πιο δεξιές πολιτικούς που, ως γνωστόν, μας κάλεσε να χαρούμε για το ναυάγιο του αργεντίνικου “Belgrano” στη μέση του πολέμου των Νησιών Φόκλαντ, κατέστρεψε κάθε εργασιακό δικαίωμα, υποστήριξε τη θανατική ποινή και δεν έδινε δεκάρα για τις γυναίκες ή τον φεμινισμό. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε τι θα συμβεί αν, όπως πρέπει βέβαια να ελπίζουμε, κερδίζει η Χίλαρι Κλίντον στις αμερικανικές εκλογές του επόμενου μήνα, καθώς, αν και προοδευτική στα θέματα που αφορούν τις γυναίκες -θέση που πιστεύω είναι ειλικρινής- είναι "γεράκι" στα ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, γεγονός που πρέπει να μας ανησυχεί. Οπότε, δεν νομίζω πως πρέπει να εκπλησσόμαστε από την παρουσία γυναικών στην ηγεσία ακροδεξιών κομμάτων, καθώς υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μια γυναίκα ηγέτης να νιώσει ότι πρέπει να αποδείξει την αξία της ταυτιζόμενη με τα χειρότερα δείγματα φαλλικής εξουσίας.

* Έχετε υποστηρίξει ότι η Μέριλιν Μονρό εκλαμβανόταν ως η "χαζή ξανθιά" και ότι τα στερεότυπα -ιδίως για τις γυναίκες- υπάρχουν. Είναι αυτός ο λόγος που οι γυναίκες πολιτικοί επιλέγουν ένα πιο αρρενωπό στυλ, για να αποφύγουν τα γυναικεία στερεότυπα ή για να εκλαμβάνονται ως "σοβαρές" όπως οι άντρες συνάδελφοι τους;

Δεν νομίζω πως η Τερέζα Μέι επιλέγει πιο αρρενωπό στυλ, μάλιστα η γκαρνταρόμπα της είναι μέχρι στιγμής το μόνο που θαυμάζω σε ό,τι την αφορά! Είναι επικίνδυνα δεξιά, τάσσεται υπέρ ενός "σκληρού Brexit", που σημαίνει ότι βάζει το λαϊκίστικο μίσος για τους μετανάστες πάνω από την οικονομική ανάγκη της Μεγάλης Βρετανίας να παραμείνει συνδεδεμένη στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Αλλά ναι, οι γυναίκες πολιτικοί συχνά νιώθουν ότι πρέπει να αρθούν στο ύψος και να μιμηθούν το πολιτικό στυλ των ανδρών πολιτικών. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, για την οποία μίλησα στη διάλεξή μου στο Μέγαρο Μουσικής, ήταν μια λαμπρή εξαίρεση. Κατέκτησε τον κόσμο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας, μπήκε σε διαξιφισμό με τον Λένιν (και, θα έλεγα, κέρδισε με τα επιχειρήματά της τη διαμάχη), αλλά ποτέ δεν απεμπόλησε τη δέσμευση στο δικό της στυλ, που ήταν θρασύ, νομίζω εν μέρει ήταν ένας τρόπος να αψηφήσει το γεγονός ότι ήταν μερικώς ανάπηρη. Οπότε καλύπτει όλες τις προϋποθέσεις...

* Αν η "αποτυχία" βρίσκεται στην καρδιά της ψυχικής ζωής του υποκειμένου, αν ισχύει η αντίσταση στην ταυτότητα, όπως έχετε υποστηρίξει, τότε πώς επιτυγχάνεται -εντός της διασποράς των συμφερόντων και υποκειμενικών θέσεων στον σύγχρονο καπιταλισμό- η επιλογή μιας υποκειμενικής θέσης; Πώς μπορεί κανείς να πει "είμαι αριστερός";

Αυτό είναι ένα από τα ζητήματα που απασχολούν τον φεμινισμό καιρό τώρα - το ότι η αμφισβήτηση από πλευράς ψυχανάλυσης των συνειδητά δομημένων ταυτοτήτων μπορεί να εκληφθεί ως δυσκολία, εμπόδιο, στην αντίληψη των γυναικών για τη θέση τους. Θεωρώ πως πρόκειται για παρανόηση. Στρατηγικά πρέπει να διεκδικούμε τη θέση μας στους διαδρόμους της εξουσίας και να παίρνουμε θέση στον αγώνα για ισότητα, αλλά την ίδια στιγμή -και αυτό είναι το θεμελιώδες για εμένα- είναι καθήκον του φεμινισμού να επιμείνει πως είναι ψέμα η ύπαρξη μιας πάγιας υποκειμενικής θέσης που τα γνωρίζει όλα, που ισχυρίζεται ότι μπορεί να είναι κυρίαρχη του εαυτού της και του κόσμου. Για μένα, η επαφή με το ασυνείδητο είναι λοιπόν η καλύτερη διόρθωση που μπορεί να επιφέρει ο φεμινισμός στην παραληρηματική βίαιη κυριαρχία της κυρίαρχης Δυτικής πολιτικής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL