Του Janan Ganesh*
Κατά τις τελευταίες ημέρες της πρωθυπουργίας του ο Ντέιβιντ Κάμερον είπε στο κοινό ότι «οι Βρετανοί δεν παραιτούνται». Οι εχθροί του χρησιμοποίησαν αυτή την ατάκα για να του επιτεθούν όταν ανακοίνωσε την παραίτησή του, αλλά στην πραγματικότητα και οι δυο πλευρές έκαναν λάθος. Γιατί θα πρέπει να είναι αμαρτία μια παραίτηση; Η απόλυτη δέσμευση σε κάτι -μια σχέση, μια δουλειά, έναν σκοπό-, όταν όλα δείχνουν το αντίθετο, δεν είναι ο εξυπνότερος τρόπος για να ζει κάποιος.
Οι φιλοευρωπαίοι πρέπει να μάθουν να διακρίνουν ότι η υποχώρηση είναι αρετή. Έχοντας μαζί τους το 48% των ψηφοφόρων και τη βρετανική παρόρμηση να κάνουν το καλύτερο θέλουν να επηρεάσουν οποιονδήποτε διακανονισμό προκύψει μεταξύ της χώρας τους και της Ευρώπης τα επόμενα χρόνια. Οι Συντηρητικοί υπέρμαχοι της εκστρατείας για την παραμονή στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η υπουργός Εσωτερικών Τερέσα Μέι, έχουν ακόμη τη φιλοδοξία να ηγηθούν στο κόμμα τους. Το στρατόπεδο της παραμονής φιλοδοξεί να συνεχίσει να υπάρχει ως η φιλελεύθερη συνείδηση του πιθανότερου μελλοντικού πρωθυπουργού -του Μπόρις Τζόνσον- ενθαρρύνοντας τη διάθεσή του υπέρ της αγοράς και της μετανάστευσης ως αντίβαρο στους περισσότερο αυτόχθονες ανταγωνιστές.
Αυτό είναι πολύ θαρραλέο, όσο και το να πηγαίνεις πάλι για δουλειά εκεί όπου σε έχουν απολύσει. Ο βρετανικός λαός υπέδειξε στους ηγέτες του να φύγουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η εκτέλεση της επιθυμίας του θα χρειαστεί χρόνια και λεπτομερή εσωτερική αναζήτηση. Δεν μπορεί να υλοποιηθεί από έναν πρωθυπουργό ο οποίος πιστεύει ότι αυτή η εντολή είναι εξαρχής ανόητη. Εξάλλου είναι ήδη αρκετά άτεχνη η τεχνική διαδικασία της εξόδου που θα πρέπει να διαχειριστούν απρόθυμοι, ηττημένοι δημόσιοι υπάλληλοι.
Είναι ζήτημα δημοκρατικής αρχής να ανατεθούν σε αφοσιωμένους υπέρμαχους της εξόδου τα υψηλότερα αξιώματα της κυβέρνησης -πρωθυπουργία, υπουργείο Οικονομικών και υπουργείο Εξωτερικών-, κατά προτίμηση σε εκείνους που έχουν αρμονικές αντιλήψεις για το τι πρέπει να σημαίνει έξοδος. Μια κυβέρνηση κάθε είδους πεποιθήσεων θα διέστρεφε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος.
Τίποτα από όλα αυτά δεν είναι ευχάριστο για έναν οπαδό της παραμονής στην Ε.Ε. να τα αναφέρει, αλλά ούτε είναι λιγότερο αληθινό. Φανταστείτε ποια θα ήταν η αντίδρασή μας εάν η άλλη πλευρά είχε χάσει το δημοψήφισμα με τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες και επεκαλείτο το βαρύ ποσοστό της για να έχει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής με στόχο να χαλαρώσει τους όρους της συμμετοχής.
Η δημοκρατία, όπως ο αθλητισμός, κυριαρχείται από μια σκληρή σαφήνεια. Το 48% της ψήφου δεν νομιμοποιεί το 48% του μανιφέστου των φιλοευρωπαίων ούτε σημαίνει ότι τους αναλογεί το 48% των υπουργείων. Η νίκη και η ήττα είναι πολύ περισσότερο απόλυτες, δεν είναι κάποιου είδους αντριλίκι. Στο σύστημά μας είναι ζήτημα ευθύνης οι νικητές να τα παίρνουν όλα.
Αυτή η ευθύνη είναι σήμερα το παν. Οι υπέρμαχοι της εξόδου κέρδισαν το δημοψήφισμα και μαζί με αυτό είναι σαν να κέρδισαν τις βουλευτικές εκλογές. Πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη της χώρας για τα επόμενα χρόνια. Πρέπει να διαφυλάξουν την οικονομία, τη χώρα και τις υποσχέσεις που έδωσαν κατά την προεκλογική εκστρατεία. Πρέπει να διαπραγματευθούν έναν ευρωπαϊκό διακανονισμό που θα ικανοποιεί τις Βρυξέλλες, αλλά και το 52% που τους ανήκει.
Στο άρθρο του στην εφημερίδα "Telegraph" την περασμένη Δευτέρα ο κύριος Τζόνσον περιέγραψε ένα μοντέλο εξόδου που φαίνεται ότι περιλαμβάνει «πρόσβαση» στην ενιαία αγορά -οτιδήποτε σημαίνει αυτό- χωρίς να πληρώνει γι' αυτήν, χωρίς να εφαρμόζει τους νόμους της, χωρίς να σέβεται την ελευθερία της μετακίνησης. Δεν είπε αν προτίθεται επίσης να φτιάξει μια πίτα και να την αφήσει στον ήλιο (σ.σ.: για να ψηθεί, ειρωνική αναφορά).
Όποιο κι αν είναι το σκεπτικό, σκεφτείτε, χωρίς το δικό του ομηρικό όραμα, ότι έχει το δικαίωμα να δοκιμάσει το σχέδιό του να δελεάσει τους ευαίσθητους αρχηγούς των κυβερνήσεων ώστε να αφήσουν τη Βρετανία να περικόψει συστηματικά τις δικές τους αγορές. Όσοι από εμάς υποτίμησαν τη δυνατότητά του να κερδίσει το δημοψήφισμα δεν μπορούν να απορρίψουν την ικανότητά του να βγάλει από αυτό κάτι που αξίζει.
Αλλά οι οπαδοί της εξόδου θα καταλάβουν ένα πράγμα όταν αναλάβουν τον έλεγχο. Ο κύριος Κάμερον και ο υπουργός του επί των Οικονομικών Τζορτζ Όζμπορν δεν παραποίησαν τις επίσημες γνωμοδοτήσεις που παρέλαβαν για το οικονομικό κόστος της εξόδου. Κι αν το έκαναν, ήταν προς τα κάτω, για να αποφύγουν την κατηγορία ότι το παραφουσκώνουν, μια κατηγορία που εκτοξεύθηκε έτσι κι αλλιώς.
Ο τρόμος των ανθρώπων στην κορυφή του βρετανικού κράτους ήταν χειρότερος από αυτόν που άφησαν να φανεί. Αν δεν καταληφθούν από μια ξαφνική διανοητική διαύγεια, τις ίδιες συμβουλές θα ακούσουν ο κύριος Τζόνσον και ο σύμμαχός του, ο υπουργός Δικαιοσύνης Μάικλ Γκόουβ, όταν γίνουν οι νέοι αφέντες.
Οι συμβουλές ίσως αποδειχθούν λανθασμένες, αλλά το πρωί, την επομένη του δημοψηφίσματος, οι δυο άνδρες είχαν το στοιχειωμένο ύφος γελωτοποιών σε δημοπρασία, όπου η παιχνιδιάρικα υπέρογκη προσφορά τους για ένα βάζο έγινε δεκτή με το ανατριχιαστικό χτύπημα του σφυριού. Τώρα πρέπει να κυβερνήσουν εξίσου καλά με την προεκλογική εκστρατεία τους.
Η κυρία Μέι είναι μια σοβαρή πολιτικός. Ο Στίβεν Κραμπ, υπουργός αρμόδιος για την εργασία και τις συντάξεις, καταλαβαίνει την οικονομική ανασφάλεια των Βρετανών που ψήφισαν υπέρ της εξόδου. Αλλά, εάν δεν θέλουμε να γελοιοποιήσουμε το δημοψήφισμα, οι προαναφερθέντες πολιτικοί (σ.σ.: Μέι και Κραμπ) δεν πρέπει να ηγηθούν της χώρας. Στο όνομα της δημοκρατίας και της ευθύνης, αυτό πρέπει να αφεθεί στους αρχηγούς της εξόδου, όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα.
* Ο Janan Ganesh είναι πολιτικός συντάκτης των "Financial Times", τακτικός σχολιαστής στο BBC και πρώην αρθρογράφος του περιοδικού "Economist" (σ.σ.: Το παρόν άρθρο δημοσιεύθηκε στις 28 Ιουνίου και είναι χαρακτηριστικό του οξυμμένου πολιτικού διαλόγου μεταξύ των αντιπάλων και των οπαδών του Brexit μετά το δημοψήφισμα)
