Σε έτος - ορόσημο για την επίλυση μίας... αχρείαστης εκκρεμότητας μπορεί να αναδειχθεί το 2018, παρά τις ασκήσεις μικροκομματικής ανευθυνότητας στις οποίες επιδίδεται η αξιωματική αντιπολίτευση. Ο λόγος, φυσικά, για τον ούριο άνεμο που πνέει σε ό,τι αφορά το “Μακεδονικό”, καθώς όλα δείχνουν πως αυτή τη φορά η διάθεση Αθήνας και Σκοπίων για έναν έντιμο συμβιβασμό είναι ειλικρινής, ενώ η ανάγκη περαιτέρω σταθεροποίησης στα Βαλκάνια δημιουργεί κίνητρα σε όλους για να κλείσει ένα κεφάλαιο που θα μπορούσε να βρίσκεται στη δικαιοδοσία της Ιστορίας από... το 1992.
Παρατηρητές της πολυκύμαντης υπόθεσης του Μακεδονικού παραδέχονται πως πολύ σπάνια την τελευταία 25ετία έχει δημιουργηθεί μία τόσο ευνοϊκή συγκυρία μεταξύ των δύο χωρών: η πολιτική αλλαγή στη γείτονα χώρα και η πολιτική περιθωριοποίηση του εθνικιστή Ν. Γκρούεφσκι κατέδειξαν τη βούληση των πολιτών της ΠΓΔΜ για αλλαγή σελίδας σε όλα τα μέτωπα.
Για τον λόγο αυτόν, άλλωστε, το κόμμα του πρωθυπουργού Ζ. Ζάεφ επιβραβεύθηκε τον περασμένο Οκτώβριο για δεύτερη φορά από τους πολίτες με ευρεία επικράτηση στις δημοτικές εκλογές. Ο πρωθυπουργός της ΠΓΔΜ, παράλληλα, που αναμένεται να αλλάξει χρόνο στη Θεσσαλονίκη, δεν χάνει ευκαιρία να δείξει τις αποστάσεις που κρατά από την εθνικιστική πολιτική Γκρούεφσκι, έτσι όπως αυτή υλοποιούνταν και με το περίφημο σχέδιο «Σκόπια 2014», που είχε σαφή αλυτρωτικό χαρακτήρα με την ανέγερση αγαλμάτων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και με μετονομασία οδών που παρέπεμπαν σε παραχάραξη της Ιστορίας.
Μάλιστα η νυν κυβέρνηση της ΠΓΔΜ έχει αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο μετονομασίας του αεροδρομίου των Σκοπίων από «Μέγας Αλέξανδρος» σε «Μητέρα Τερέζα», αλλά και αποξήλωσης μνημείων που παραπέμπουν σε αλυτρωτικές τάσεις.
Επιπροσθέτως, όσο στα Σκόπια επαναβεβαιώνεται η θετική διάθεση της κυβέρνησης για λύση στο θέμα της ονομασίας, άλλο τόσο προκύπτει αντίστοιχη βούληση από πλευράς της Αθήνας, καθώς, σε μία συγκυρία με τόσα μέτωπα ανοιχτά, το να παραμένει άλυτο το “Μακεδονικό” αντιμετωπίζεται από τους... αρμοδίους ως «σπατάλη διπλωματικού κεφαλαίου χωρίς λόγο».
Καθοριστικό χρονοδιάγραμμα
Βεβαίως, το κατά πόσον η ευνοϊκή συγκυρία θα επιβεβαιωθεί στην πράξη μένει να φανεί όταν στο τραπέζι των συζητήσεων θα πέσουν οι προτάσεις επί της ονομασίας. Έως τώρα ο ειδικός διαμεσολαβητής του ΟΗΕ Μ. Νίμιτς έχει συναντήσει τις διαπραγματευτικές ομάδες της Ελλάδας και της ΠΓΔΜ στις Βρυξέλλες πριν από τρεις εβδομάδες. Κατά πληροφορίες, οι συνομιλίες πήγαν καλά και ήταν αναγνωριστικού χαρακτήρα -δηλαδή η διαπραγμάτευση δεν έχει μπει «στο ψητό».
Ωστόσο, με δεδομένο ότι τον προσεχή Ιούνιο στη σύνοδο των χωρών του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να εξεταστεί η ένταξη της γείτονος χώρας στη συμμαχία, όλα δείχνουν ότι οι πρώτοι μήνες του νέου έτους θα είναι πυκνοί σε διαπραγματεύσεις και διπλωματικές διεργασίες, καθώς η μεν Αθήνα επιμένει ότι ηΠΓΔΜ δεν μπορεί να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ αν δεν βρεθεί αμοιβαία αποδεκτή ονομασία, τα δε Σκόπια -όπως επίσης οι Βρυξέλλες, η Ουάσιγκτον και το Βερολίνο- εκτιμούν πως η ένταξη της γείτονος στο ΝΑΤΟ θα ήταν ένα σπουδαίο βήμα προς τη σταθεροποίηση των δυτικών Βαλκανίων.
Νέος αέρας στα Βαλκάνια
Ένας ακόμη παράγοντας που διαμορφώνει την ευνοϊκή συγκυρία μεταξύ Ελλάδας και ΠΓΔΜ αφορά την ευρύτερη αλλαγή του κλίματος στα Βαλκάνια. Η Ελλάδα έχει εμφανώς συσφίξει τις σχέσεις της με τη Βουλγαρία, τη Σερβία και τη Ρουμανία -κάτι που έχει αποδειχθεί και με τις διαρκείς συνεδριάσεις της «τριμερούς» και της «τετραμερούς» σε επίπεδο πρωθυπουργών.
Ταυτοχρόνως κλίμα βελτίωσης επικρατεί και στις σχέσεις Ελλάδας - Αλβανίας. Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τις τετραήμερες συνομιλίες των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών στην Κρήτη, ενώ στο ίδιο πλαίσιο εντάσσεται η απόδοση της αλβανικής υπηκοότητας στον αρχιεπίσκοπο Αλβανίας Αναστάσιο -εξ ου και ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς χαρακτήρισε «μέτρο ενίσχυσης της εμπιστοσύνης» μεταξύ των δύο χωρών τη συγκεκριμένη πρωτοβουλία των Τιράνων εκφράζοντας την ικανοποίησή του.
Κυπριακό: Τουλάχιστον ξέρουμε τι μας χωρίζει...
Το διπλό «ναυάγιο» του Κυπριακού για το 2017, με την κατάρρευση των συνομιλιών δύο φορές, μία στο Κραν Μοντανά και μία στο Μον Πελεράν, προφανώς δεν αφήνει περιθώρια για υψηλές προσδοκίες λύσης τη χρονιά που μπαίνει.
Εξάλλου κάθε άλλο παρά ελπιδοφόρα είναι και τα «σήματα» που εκπέμπει η Άγκυρα, αφού ο Τούρκος Πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν κάθε άλλο παρά διάθεση συμβιβασμού επιδεικνύει.
Αστάθμητη μεταβλητή
Ωστόσο, αν κάτι έχει αποδειχθεί τα τελευταία χρόνια στο πεδίο της εξωτερικής πολιτικής -και δη στα θέματα στα οποία εμπλέκεται η Τουρκία- είναι πως οι εξελίξεις δεν είναι ευθύγραμμες ούτε πάντα προβλέψιμες. Για παράδειγμα, την ώρα που παραμένουν στο τραπέζι τα αναθεωρητικά αιτήματα Ερντογάν σε σχέση με τη Συνθήκη της Λωζάννης, ο Τούρκος Πρόεδρος αποχώρησε προσφάτως από την Αθήνα πηγαίνοντας πολύ πίσω από την «κόκκινη γραμμή» της Άγκυρας περί «τουρκικής μειονότητας» στη Θράκη και μιλώντας για μειονότητα «τουρκικής, πομακικής και Ρομά προέλευσης».
Παράλληλα, ουδείς σε Αθήνα ή Λευκωσία υποτιμά τη «συνέπεια» με την οποία η Τουρκία διαχειρίζεται την ευρωτουρκική συμφωνία για το προσφυγικό, ακόμη κι όταν οι Βρυξέλλες δεν τιμούν τη δική τους υπογραφή ως προς τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας. Με άλλα λόγια η διεθνής συμπεριφορά της Τουρκίας παρουσιάζει πολλαπλές αντιφάσεις και ουδείς μπορεί να αποκλείσει η τουρκική αδιαλλαξία, όπως εκδηλώθηκε στους προηγούμενους γύρους συνομιλιών για το Κυπριακό, να δώσει τη θέση της σε μία πιο εποικοδομητική στάση, αν ο Ταγίπ Ερντογάν κρίνει πως πρέπει να κλείσει ένα μέτωπο για να... ανοίξει κάποιο άλλο.
Γνωστές θέσεις
Συν τοις άλλοις, όπως παρατηρούν έμπειροι διπλωματικοί παράγοντες, έπειτα από όσα έγιναν στο Μον Πελεράν και στο Κραν Μοντανά, αν μη τι άλλο όλες οι πλευρές ξέρουν τα όριά τους, τα όρια των άλλων, αλλά και ποια θέματα τους ενώνουν ή τους χωρίζουν.
Για παράδειγμα, όπως παρατηρούν οι ίδιες πηγές, το κέρδος για την ελληνική και την ελληνοκυπριακή διπλωματία ήταν πως, σε αντίθεση με το «blamegame» (παιχνίδι καταλογισμού ευθυνών) του 2004 και του Σχεδίου Ανάν, που άφησε πολλαπλώς εκτεθειμένη τη Λευκωσία, αλλά και την Αθήνα στα μάτια της διεθνούς κοινότητας, έπειτα από τις συζητήσεις στην Ελβετία του 2017 κατέστη σαφές πως η Τουρκία επιμένει να παραμείνει εγγυήτρια χώρα με στρατό κατοχής επί της Κύπρου.
Σε κάθε περίπτωση το γεγονός ότι κάθε πλευρά ξέρει τα όρια της άλλης μόνο θετικό είναι. Εφόσον, λοιπόν, ολοκληρωθούν στα τέλη του ερχόμενου μήνα και οι προεδρικές εκλογές στην Κύπρο, η προσπάθεια επανέναρξης των συνομιλιών θα μπορούσε να ξαναπέσει στο τραπέζι -υπό την προϋπόθεση πως η Άγκυρα θα μπορούσε να δείξει ότι κατανοεί πως ένα κανονικό κράτος (πολλώ δε μάλλον κράτος - μέλος της Ε.Ε.) δεν χρειάζεται ούτε «εγγυήτριες» δυνάμεις, ούτε μπορεί να έχει στρατό άλλης χώρας παρόντα επ’ άπειρον στα εδάφη του...
