Τέσσερις χιλιάδες αστυνομικοί έχουν επιφορτιστεί με τη φύλαξη των υψηλών καλεσμένων, που σπεύδουν στη γερμανική πρωτεύουσα για να δώσουν μια “πολιτική λύση” στον εμφύλιο της -διαλυμένης από το 2011- Λιβύης.
Μεταξύ αυτών, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετσέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάικ Πομπέο -ο Τραμπ έχει... άλλα μαλλιά να ξάνει- και βεβαίως οι δύο πρωταγωνιστές επί του λιβυκού εδάφους, ο διεθνώς αναγνωρισμένος πρωθυπουργός Φαγιέντ Σαράτζ, που μετά βίας ελέγχει την Τρίπολη και τα προάστια, και ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ, που έκανε την εμφάνιση - έκπληξη στην Αθήνα την Παρασκευή.
Ο εφιάλτης μιας νέας Συρίας
Το στοίχημα για την οικοδέσποινα Άνγκελα Μέρκελ είναι μεγάλο. Από τον Σεπτέμβριο που δρομολόγησε τη λεγόμενη Διαδικασία του Βερολίνου για τη Λιβύη, από κοινού με τον ειδικό απεσταλμένο του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ Γκασάν Σαλαμέ, η Μέρκελ προσπαθεί να ξαναβρεί τις παλιές της δεξιότητες -και δόξες- ως μάνατζερ των μεγάλων κρίσεων (ευρωκρίση, κρίση της Κριμαίας κ.λπ.), ώστε αφενός να μη γίνει η Λιβύη Συρία, αφετέρου το χάος στην Τριπολίτιδα και την Κυρηναϊκή να μην αποσταθεροποιήσει ακόμη περισσότερο τις ευάλωτες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής.
Αυτό που τρομάζει περισσότερο στον εφιάλτη μιας νέας Συρίας -όχι μόνο τη Μέρκελ, αλλά τους περισσότερους Ευρωπαίους ηγέτες- είναι ένα νέο προσφυγικό, όπως το 2015. Ελπίζει λοιπόν η καγκελάριος ότι η σημερινή διάσκεψη του Βερολίνου θα φέρει κάποια πρώτα αποτελέσματα, μια σχετικά σταθερή εκεχειρία και τη δέσμευση των χωρών που στηρίζουν τις εμπόλεμες πλευρές (της Αιγύπτου, των Εμιράτων και της Ρωσίας από τη μια, κυρίως της Τουρκίας από την άλλη) ότι δεν θα ρίχνουν επιπλέον λάδι στη φωτιά, με όπλα, μισθοφόρους, ακόμη και κανονικούς στρατιώτες, όπως αναγγέλλει ο Ερντογάν.
Ελπίδες και διαψεύσεις
Το αν οι ελπίδες της θα πραγματοποιηθούν είναι πολύ δύσκολο να το μαντέψει κανείς. Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, για παράδειγμα, εμφανίστηκε το βράδυ της Παρασκευής αισιόδοξος, αποκαλύπτοντας ότι το σχέδιο συμπερασμάτων της διάσκεψης έχει στα βασικά του σημεία συμφωνηθεί κι ότι οι Σαράτζ και Χαφτάρ είναι διατεθειμένοι να υπογράψουν την εκεχειρία - η οποία ατύπως τηρείται εδώ και μια εβδομάδα. Ωστόσο, το ίδιο πίστευε ο Λαβρόφ και τη Δευτέρα, όταν οι δύο αντίπαλοι βρέθηκαν ενώπιον του Πούτιν και του Ερντογάν στη Μόσχα - και διαψεύσθηκε.
Επιπλέον, το πρόβλημα δεν είναι μόνο οι δύο Λίβυοι που διεκδικούν την εξουσία και τον έλεγχο των πολέμαρχων και των εσόδων του πετρελαίου - όσων δεν έχουν εξασφαλίσει οι ξένες εταιρείες. Είναι και οι χώρες που έχουν “επιρροή” στον λιβυκό εμφύλιο, γι’ αυτό άλλωστε συμμετέχουν στη διάσκεψη, και διεκδικούν ακόμη μεγαλύτερη εάν και όταν αυτός τελειώσει.
Το στοίχημα του Ερντογάν
Χαρακτηριστικό παράδειγμα -αλλά όχι μοναδικό- είναι η Τουρκία του Ερντογάν, που φρόντισε να βάλει πόδι στη Λιβύη, ενισχύοντας τον Σαράτζ, ο οποίος, για την ώρα τουλάχιστον, είναι εχθρός των εχθρών της (του Αιγύπτιου Προέδρου Αλ Σίσι,για παράδειγμα, που τον θεωρεί το μακρύ χέρι των Αδελφών Μουσουλμάνων). Αυτή η ενίσχυση επέτρεψε στον Ερντογάν να υπαγορεύσει στον Σαράτζ τη συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα, που αγνοεί την ύπαρξη της Κρήτης και των Δωδεκανήσων, και να μπει καρφί στο μάτι -και τα συμφέροντα και τα κυριαρχικά δικαιώματα- πρωτίστως της Ελλάδας, αλλά και της Κύπρου και του Ισραήλ.
Το στοίχημα του Ερντογάν είναι να επιβάλει ότι χωρίς την Τουρκία ενεργειακό παιχνίδι στη Μεσόγειο δεν γίνεται - και κάνει ό,τι μπορεί για να το κερδίσει. Αυτό, πάντως, που σίγουρα έχει κερδίσει ο Τούρκος Πρόεδρος είναι να μη γίνει τίποτε χωρίς αυτόν -και τους Ρώσους- τόσο στη Λιβύη όσο και στη Συρία.
Το ελληνικό πρόβλημα
Η συμφωνία Ερντογάν - Σαράτζ είναι ο βασικός λόγος που ανακάλυψε η κυβέρνηση Μητσοτάκη ότι... υπάρχει η Λιβύη. Αίφνης το μέλλον της διαλυμένης χώρας είναι εξαιρετικά σημαντικό για την Αθήνα, που δεν κατάφερε να εξασφαλίσει την πολυπόθητη πρόσκληση για τη διάσκεψη του Βερολίνου κι έχει ποντάρει όλα τα λεφτά της στην επικράτηση -και τη μπέσα- του στρατάρχη Χαφτάρ.
Ο Λίβυος πολέμαρχος διαβεβαίωσε την ελληνική κυβέρνηση ότι θέλει την ειρήνη και κυρίως ότι θεωρεί άκυρη και παράνομη τη συμφωνία για τα θαλάσσια σύνορα. Άκυρη και παράνομη τη θεωρεί και η Ε.Ε. - και το κατέγραψε στα συμπεράσματα του τελευταίου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Οπότε η Αθήνα διεκδικεί από τη Μέρκελ και τους άλλους Ευρωπαίους που συμμετέχουν στη διάσκεψη (από τη Γαλλία, τη Βρετανία, την Ιταλία, αλλά και την Κομισιόν) να μην ξεχάσουν ότι δεσμεύονται από τις αποφάσεις τους. Βέβαια, η Μέρκελ ξεκαθάρισε στον βαθύτατα δυσαρεστημένο Μητσοτάκη, στο τηλεφώνημά τους της Παρασκευής, ότι η διάσκεψη δεν πρόκειται να ασχοληθεί με τα θέματα των θαλασσίων ζωνών στην ανατολική Μεσόγειο. Και το ερώτημα που βασανίζει την Αθήνα είναι τι θα συμβεί εάν οι Σαράτζ, Χαφτάρ και οι πάτρωνές τους τα βρούνε στο Βερολίνο και αγνοήσουν τα δίκαια αιτήματα της Ελλάδας.
Η απειλή του βέτο που διατύπωσε ο πρωθυπουργός την Πέμπτη σε συνέντευξή του (στον Alpha) εμπεριέχει μια ασάφεια. Βέτο σε τι; Σε μια σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. που θα αποφασίσει επί της πολιτικής λύσης σε έναν εμφύλιο τρίτης χώρας; Ή σε κάποια άλλη απόφαση, ως μορφή πίεσης. Ή μήπως θα ασκήσει βέτο στην αποστολή μιας ευρωπαϊκής δύναμης επιτήρησης της εκεχειρίας στην Λιβύη, εφόσον αυτή επιτευχθεί, αλλά χωρίς να έχει στο μεταξύ ακυρωθεί η τουρκο-λιβυκή συμφωνία;
Κάτι τέτοιο θα ήταν πιθανό και παράλληλα προβληματικό. Βλέπετε, η Ελλάδα προσφέρθηκε να στείλει δυνάμεις για την επιτήρηση της εκεχειρίας, διότι θεωρεί ότι αυτό θα βοηθούσε “τη δημιουργία μιας καλύτερης πραγματικότητας στη Λιβύη και θα συνεισέφερε στο μέλλον του λιβυκού λαού και της λιβυκής κοινωνίας”, όπως είπε την Παρασκευή ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας.
