Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.1°C25.3°C
3 BF 46%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
23 °C
20.2°C24.2°C
2 BF 48%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
19 °C
18.8°C21.0°C
3 BF 64%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
22 °C
19.3°C21.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
25 °C
24.5°C24.5°C
3 BF 40%
Δεκέμβρης 2008: Η εξέγερση μέσα από το Διαδίκτυο και τα συστημικά ΜΜΕ (video)
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Δεκέμβρης 2008: Η εξέγερση μέσα από το Διαδίκτυο και τα συστημικά ΜΜΕ (video)

Της ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΛΥΒΙΩΤΟΥ

Στις 6 Δεκεμβρίου του 2008 και ώρα 9:18, ο χρήστης "ΟΡΑ ΜΗΔΕΝ" είναι ο πρώτος που αναρτά στο athens.indymedia την είδηση της επίθεσης, από τον αστυνομικό, Επαμεινώνδα Κορκονέα, σε βάρος του 15χρονου μαθητή, Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Την ίδια ώρα, ο συντάκτης της "Αυγής", Νίκος Μορφονιός, ειδοποιεί τον ρ/σ "στο ΚΟΚΚΙΝΟ 105.5", ο οποίος διακόπτει το πρόγραμμά του, μεταδίδει την είδηση και παραμένει πρακτικά σε συνεχή ροή για τον... επόμενο μήνα. Δεν περνάει λίγη ώρα και η είδηση αρχίζει και μεταδίδεται από συστημικά μίντια, περασμένη από τα συνήθη φίλτρα.

Συστημικά ΜΜΕ με "κουκούλες"

Η πιο ενδεικτική είναι η περίπτωση του Mega, που αλλοιώνει το ερασιτεχνικό βίντεο που κατέγραψε τη δολοφονία, διά της προσθήκης ηχογραφημένων μαζικών καταστροφών και συνθημάτων, ώστε να φαίνεται ότι πριν από τον πυροβολισμό είχε προηγηθεί συμπλοκή των ειδικών φρουρών με αντιεξουσιαστές. Ο Γ. Πρετεντέρης επιχειρηματολογεί υπέρ της άποψης περί μεμονωμένου περιστατικού, αρνούμενος -όπως και ο προσκεκλημένος διευθυντής του "Ελεύθερου Τύπου"- να αποδώσει ευθύνες για τη δολοφονία στην κυβέρνηση ή την αστυνομία: "Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε φαινόμενο αστυνομικής βίας (...) είναι φαινόμενο εγκληματικής βίας (...) Αν ένας αστυνομικός βγάλει το όπλο του και σκοτώσει τη γυναίκα του, έχει ευθύνη η κυβέρνηση; (...)". "Δεν είναι κρούσμα κρατικής βίας. Είναι μια εν ψυχρώ δολοφονία. Η κυβέρνηση δεν ευθύνεται γι' αυτό", υπερασπίζεται με σθένος ο Σεραφείμ Κοτρώτσος. "Απίστευτες εικόνες πλιάτσικου - Καταλύθηκε κάθε έννοια κράτους (...) Έσπασαν και ρήμαξαν, σαν πραγματικοί λύκοι στην αναμπουμπούλα", μεταδίδει ο ANT1 για τους διαδηλωτές. Στην ίδια "γραμμή" κάλυψης και ο ALTER, που μεταδίδει τα γεγονότα με παραπλανητικούς τίτλους όπως: "Εγκλωβισμένοι στα φλεγόμενα κτήρια" και "Κουκουλοφόροι με όπλα στα χέρια"(!).

Το αυθεντικό βίντεο - μαρτυρία της δολοφονίας:

//www.youtube.com/embed/jwJZHcMolUA

Το βίντεο που έδειξε το MEGA:

//www.youtube.com/embed/u6tMNP9O3Ho

Στα social media "σπάει" η παραπληροφόρηση και οργανώνεται η κοινωνική αντίσταση

Αυτή τη φορά, όμως, ο ρόλος του "ειδήμονος" της ενημέρωσης θρυμματίζεται, η αντιπληροφόρηση ανθίζει και η κοινωνική αντίσταση οργανώνεται μέσα από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης. Περίπου μια ώρα μετά τη δολοφονία (22:02), ο χρήστης "Αναρχικό Σφυροδρέπανο" γράφει στο athens.indymedia: "Κατεβαίνει κόσμος στο κέντρο. Όλοι στα Εξάρχεια, να μην αφήσουμε να τα αποκλείσουν...".

Μέσα σε δύο ώρες, το κέντρο της πρωτεύουσας καταλαμβάνεται από δεκάδες χιλιάδες κόσμου, κάθε ηλικίας. Γύρω στις 01:30, οι δρόμοι είναι γεμάτοι οδοφράγματα και ισχυρές συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και δυνάμεων καταστολής πραγματοποιούνται παντού. Είναι οι πρώτες ώρες μιας μαζικής εξέγερσης που εξαπλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα, την πρώτη από την αυγή της Μεταπολίτευσης. Το αίσθημα της οργής ήταν κυρίαρχο μεταξύ των συγκεντρωμένων, κάτι που αποτυπωνόταν και στα συνθήματα της πρώτης νύχτας: "15χρονος νεκρός, το μίσος μεγαλώνει. Μπάτσοι - γουρούνια - δολοφόνοι" και "Το αίμα κυλάει - Εκδίκηση ζητάει". Η ατμόσφαιρα, ωστόσο, θα άλλαζε σημαντικά τις επόμενες ημέρες.

Μετά το αρχικό σοκ, η διαδικασία της διατύπωσης αιτημάτων ήταν ταυτόχρονα βίαιη και ειρηνική. Περιελάμβανε διαδηλώσεις, καταλήψεις δημαρχείων, πανεπιστημίων και σχολείων, συγκρούσεις στους δρόμους, πρόκληση ζημιών σε σύμβολα της καταναλωτικής κουλτούρας και επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα. Επίσης, η επερώτηση των "κοινώς" αποδεκτών ηθικών αξιών αποτυπωνόταν στις ομιλίες σε δημόσιους χώρους, στις συνελεύσεις, στις συναυλίες κ.α. Οι διαδηλωτές δρούσαν ως αυτό που ο Tilly περιγράφει ως "άνθρωποι του σχετίζεσθαι" (relation people), χρησιμοποιώντας τη συλλογική βία ως ένα μέσο "συνομιλίας", ανεξαρτήτως του πόσο επιθετική αυτή η "συνομιλία" ήταν, βασισμένη σε ένα πλούσιο και συχνά αντιφατικό ρεπερτόριο διαμάχης.

Το βράδυ της δολοφονίας δημιουργείται μία ομάδα στο facebook, αφιερωμένη στη μνήμη του 15χρονου δολοφονηθέντος "Alexandros Grigoropoulos (RIP)". Δύο ημέρες μετά, ξεπερνά τα 40.000 μέλη και με την πάροδο των ημερών φτάνει τα 105.687 μέλη.

Δικά τους ιστολόγια, με οριζόντια μεταξύ τους επικοινωνία, μέσω παραπομπών, θα φτιάξουν από τις πρώτες κιόλας ώρες των καταλήψεων οι συνελεύσεις που θα καταλάβουν το δημαρχείο Αγ. Δημητρίου, το παλιό δημαρχείο Χαλανδρίου, το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Νέας Φιλαδέλφειας, το κτήριο της ΓΣΕΕ, το Παράρτημα Πάτρας, το Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ και τη Θεατρική Σχολή, το Πνευματικό Κέντρο και το δημοτικό ραδιόφωνο Ιωαννίνων, το ΤΕΙ Πειραιά, την Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης, το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και τους τοπικούς ραδιοφωνικούς σταθμούς Ράδιο Αίολος, Kiss FM και Astra Radio.

Ακόμη, συλλογικότητες μεταναστών, χωρίς πρόσβαση στα κυρίαρχα ΜΜΕ, θα πάρουν τον λόγο για τα γεγονότα (και) μέσα από το Διαδίκτυο. Τέτοια είναι η περίπτωση του Στεκιού Αλβανών Μεταναστών, που στις 15.12 θα αναρτήσει στο ιστολόγιό του ανακοίνωση στα ελληνικά και τα αλβανικά, με τίτλο «Αυτές οι μέρες είναι και δικές μας», κάνοντας μνεία στους μετανάστες που τα τελευταία χρόνια έχουν υποστεί κατ' επανάληψη την αστυνομική βία:

Αυτές οι μέρες είναι όλων των περιθωριακών, των αποκλεισμένων, των ανθρώπων με τα δύσκολα ονόματα και τις άγνωστες ιστορίες. Είναι για όσους πεθαίνουν καθημερινά στο Αιγαίο και στον Έβρο, για όσους δολοφονούνται στα σύνορα ή στην Πέτρου Ράλλη, είναι των τσιγγάνων στο Ζεφύρι, των ναρκομανών στα Εξάρχεια.

Αυτές οι μέρες είναι των παιδιών της Μεσολογγίου, των ανένταχτων, των ανεξέλεγκτων μαθητών. Χάρη στον Αλέξη αυτές οι μέρες είναι όλων μας.

18 χρόνια βουβής οργής είναι πολλά.

Όλοι στους δρόμους, για την αλληλεγγύη και την αξιοπρέπεια!

Δεν ξεχάσαμε, δεν ξεχνάμε, αυτές οι μέρες είναι και δικές σας.

Για τον Λουάν, τον Τόνυ, τον Μοχάμεντ, τον Αλέξη...

Είναι γνωστό ότι η εξουσία ασκείται κυρίως από την κατασκευή του νοήματος στον ανθρώπινο νου, μέσω της διαδικασίας της επικοινωνίας, που θεσπίζεται σε παγκόσμια και τοπικά δίκτυα πολυμέσων. Οι κοινωνικές κινητοποιήσεις, όπως επισημαίνει ο Lievrouw, προκαλούν αυτήν την εξουσία και συμβάλλουν στην κοινωνική αλλαγή, με το να αναπρογραμματίζουν τα δίκτυα να εισάγουν και να διαχέουν νέες αξίες και ελπίδες στην ευρύτερη κοινωνία. Μακροπρόθεσμα, η πιο αποκαλυπτική επίδραση των νέων μέσων δεν ήταν να αναμορφώσουν τα κινήματα στις εικόνες των καθεστωτικών ΜΜΕ. Αντιθέτως, ήταν να συνδέουν τους ακτιβιστές με τα οριοθετημένα κοινά στα οποία έχουν πρόσβαση αυτά τα ΜΜΕ.

Το δίκτυο καταργεί τα σύνορα

Τις ημέρες και της νύχτες της εξέγερσης, το διαδίκτυο κατακλύστηκε από μηνύματα που καλούσαν σε διαμαρτυρίες στις ελληνικές πρεσβείες σε χώρες του εξωτερικού και πολύ γρήγορα διαδηλώσεις συμπαράστασης διοργανώθηκαν σε πόλεις όπως Βερολίνο (Γερμανία), Μελβούρνη (Αυστραλία), Σκόπια (ΠΓΔΜ), Παρίσι (Γαλλία), Μόσχα (Ρωσία), Μαδρίτη (Ισπανία), Βαρκελώνη (Ισπανία), Μπορντό (Γαλλία), Κοπεγχάγη (Δανία), Φρανκφούρτη (Γερμανία), Ρώμη (Ιταλία), Κωνσταντινούπολη (Τουρκία), Γενεύη (Ελβετία), Λονδίνο (Βρετανία), Σαν Φρανσίσκο (Καλιφόρνια, ΗΠΑ), Μπουένος Άιρες (Αργεντινή).

Ιστολόγια στο εξωτερικό παρακολουθούσαν τις εξελίξεις, μιλούσαν για την εξέγερση και αποτελούσαν τους "τόπους" αντιπληροφόρησης και οργάνωσης δράσεων αλληλεγγύης στο εξεγερμένο πλήθος στην Ελλάδα. Τα κυριότερα είναι τα Edinburgh Protest for Alexis Grigoropoulos murder, Solidaritätsinitiative für die Bewegung in Griechenland, Émeutes et Amour, Finnegan's Awake - Initiative des étudiants et travailleurs grecs à Paris και το Greeksolidaritynl.

Ηλεκτρονικά... μίλια ταξίδεψε και το μήνυμα αλληλεγγύης των Ζαπατίστας, από τα χείλη του ο Subcomadante Marcos, που από την πρώτη μέρα του Φεστιβάλ της Οργής της Αξιοπρέπειας στο Σαν Κριστόμπαλ δε λας Κάσας έφτασε μέσω των κοινωνικών media μέχρι εδώ:

«Συντρόφισσα, σύντροφε. Εξεγερμένη Ελλάδα. Εμείς οι Ζαπατίστας, οι πιο μικροί, από αυτή την γωνιά του κόσμου σε χαιρετάμε. Δέξου τον σεβασμό μας και τον θαυμασμό μας γι' αυτό που κάνεις και σκέφτεσαι. Από μακριά μαθαίνουμε από σένα. Σε ευχαριστούμε».

Δημοσιογραφία των Πολιτών: Η σπορά

Ο Τύπος αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα για την εδραίωση της πολιτικής ταυτότητας και της κυρίαρχης εξουσίας, μέσω της υλοποίησης, σε έντυπη μορφή, της απρόσωπης και απο-εξατομικευμένης αρχής του κράτους. Στην ψηφιακή εποχή, είναι σαφές ότι ένας αυξανόμενος αριθμός πολιτών χρησιμοποιούν τα κοινωνικά δίκτυα και το μονοπώλιο των πληροφοριών που απήλαυναν στο παρελθόν τα κυρίαρχα ΜΜΕ αμφισβητείται ευθέως. Υπάρχει μια αυξανόμενη συμμετοχή των... "ερασιτεχνών" στην παραγωγή ειδήσεων και σχολίων στο Διαδίκτυο, "ο κόσμος που ήταν προηγουμένως γνωστός ως κοινό", όπως παρατηρεί ο Jay Rosen.

Ήταν στη δύση του 2008 όταν οι πρώτοι ειδησεογραφικοί ιστότοποι, ιστολόγια και πειρατικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί δημιουργήθηκαν ή έστω έκαναν αισθητή την παρουσία τους στην Ελλάδα, από πολίτες που υιοθέτησαν το σύνθημα "Μη μισείς τα μέσα - Γίνε το μέσο" (Don't hate the media - Be the media). Οι πολίτες-δημοσιογράφοι υποστηρίζουν ότι υπηρετούν την "ανεξάρτητη δημοσιογραφία", ενώ ταυτοχρόνως, επερωτούν την ίδια την ύπαρξη της αντικειμενικότητας και της αλήθειας. Οι περισσότεροι συμμετέχουν στα "ανταγωνιστικά κινήματα" και στόχο έχουν να "σηκώσουν" την εναλλακτική πολιτική και κοινωνική ατζέντα τους. Μερικά από τα πιο ενδεικτικά και δημοφιλή παραδείγματα είναι τα RedNotebook, AlterThess, Greek Left Review, Tsantiri και Radio Entasi.

Η ψηφιακή "πόλις"

Στην περίπτωση της εξέγερσης του 2008, τα social media διαδραμάτισαν έναν καθοριστικό ρόλο στην οργάνωση μαζικών κινητοποιήσεων. Επιπλέον, κατέστη σαφές ότι τα νέα μέσα χρησιμοποιήθηκαν ως μέσα εναλλακτικής ενημέρωσης και αντιπληροφόρησης. Αυτό που είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρον είναι ότι αυτή η μορφή οργάνωσης που παρατηρήσαμε στην ελληνική περίπτωση δεν προέκυψε από ένα οργανωμένο κέντρο πολιτικής βούλησης, αλλά στηρίχθηκε σε αυθόρμητες και ποικίλες πρωτοβουλίες. Ωστόσο, ίσως θα ήταν άτοπο αν υποστηρίζαμε ότι τα μέσα καθόρισαν ή καθιέρωσαν το μοντέλο οργάνωσης. Αυτό που φαίνεται να συνέβη ήταν ότι η αντίδραση σε ένα γεγονός - κοινωνικό σοκ μπορούσε να είναι άμεση, απρόβλεπτη και αυθόρμητη, εξαιτίας των social media, που φαίνονταν να είναι τα κατάλληλα μέσα για αυτόν τον σκοπό. Μπορούμε να πούμε ότι ο Δεκέμβρης του 2008 σηματοδότησε την αρχή της πολιτικής κρίσης, αλλά και την αρχή μιας νέας μορφής κινηματικής οργάνωσης. Το παράδειγμα του κινήματος των Αγανακτισμένων, τρία χρόνια μετά, είναι αρκετά αποκαλυπτικό.

Τα social media φαίνεται να σχηματίζουν μια νέα, δραστήρια δημόσια σφαίρα, μια ψηφιακή "πόλις". Φυσικά, είναι πολύ νωρίς για να αποφανθούμε αν τα social media, γενικά, εξουσιοδοτούν ή εκδημοκρατίζουν. Μπορούμε όμως να ισχυριστούμε, μετά βεβαιότητας, ότι στα νέα μέσα ελλοχεύει μια αξιοσημείωτη δυναμική. Αυτό δεν είναι εμφανές αποκλειστικά και μόνο στην ελληνική περίπτωση, αλλά και στις διαδηλώσεις ενάντια στην περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της Παιδείας, στο Λονδίνο, το 2011, στο κίνημα των Αγανακτισμένων, όπως εκδηλώθηκε σε πλήθος ευρωπαϊκών χωρών, όπως η Ισπανία, στο κίνημα Occupy Wall Street, στην Αραβική Άνοιξη, στην πλατεία Ταξίμ κ.α. Γράφεται κατά κόρων ότι ο Δεκέμβρης δεν ήταν η απάντηση, ήταν η ερώτηση. Ένα ερώτημα που έκτοτε διατυπώνεται ξανά και ξανά, με παρεμφερή τρόπο, σχεδόν σε όλες τις μητροπόλεις της κρίσης, παγκοσμίως.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL