Του Δημήτρη Σακατζή
Πώς ξεκινάς να γράψεις για τους νέους; Τους ζεις, τους ακούς, τους νιώθεις. Όμως τους ξέρεις; Ενσυναίσθηση σου λέει ο άλλος. Μπες στον κόσμο τους σε παροτρύνει. Μπορείς; Ποιος είναι ο κόσμος τους; Είναι μόνο ο αληθινός ή μήπως είναι και ο ηλεκτρονικός; Πρέπει να τους μάθεις. Θέλεις να μάθεις γιατί υιοθετούν ακραίες ιδεολογίες. Γιατί μισούν το διαφορετικό. Ξαναρωτάς ποιος είναι ο κόσμος τους. Μήπως το βλέπεις από λάθος γωνία;
Ξεκινάς από τα βασικά. Κανένας άνθρωπος όταν γεννιέται δεν μισεί τον άλλο. Το μαθαίνει. Από πού; Μα από τα πάντα. Ο Πλάτων έλεγε πως «ακόμα και οι τοίχοι της πόλης εκπαιδεύουν τους ανθρώπους». Ακόμα και οι τοίχοι.
Το 2010 χτυπά το κουδούνι. Οι μαθητές σχολάνε. Έξω από το σχολείο βλέπεις φασαρία. Μαθητές αλβανικής καταγωγής πλακώνονται στο ξύλο με Έλληνες μαθητές. Τους χωρίζεις. Έχει από καιρό που βλέπεις στα διαλείμματα τους παράλληλους κόσμους τους. Αλλού οι μεν, αλλού οι δε. Ξένοι στον ίδιο χώρο. Το διάλειμμα είναι το μεγαλύτερο μάθημα για τους καθηγητές, αρκεί να βλέπουν.
Τι κάνεις; «Φοβού τους ξένους»; Ναι, το σενάριο είναι μπροστά σου. Καθημερινά. Θέατρο στο σχολείο; Ναι. Απενοχοποιεί. Παίζουν, δεν είναι. Ο Έλληνας πρωταγωνιστής της φασαρίας, παραβατικός κατά βάσει, μπαίνει στη θεατρική ομάδα. Αυτή αποτελείται από μαθητές αλβανικής καταγωγής, μαθητές που δηλώνουν αντιρατσιστές και τώρα μαθητή που δηλώνει ρατσιστής. Κάποια στιγμή ο «ρατσιστής», αντί να πει «βρωμοξένε», του ξεφεύγει και λέει «βρωμοαλβανέ». Αμηχανία. Μετά γέλια. Ζητά συγνώμη. Ξανά γέλια. Απουσία κριτικής. Πάμε παρακάτω.
Γινόμαστε όλοι μια ομάδα. Θεατρική! Γνωριμία, αναγνώριση των ορίων, επαφή, χαρές, φωνές, εντάσεις, άγχος, συντροφιά, στήριξη, ομάδα, εξέλιξη... Τόσα πολλά συναισθήματα, τόσο ζεστές ανθρώπινες σχέσεις σε τόσο λίγο χρόνο! Σαν να μαζεύεις όλο τον χρόνο μέσα σε ένα ασκί και να ρουφάς την κάθε στιγμή ακέραια, χωρίς να χάνεις τίποτα! Ξεχνάς το σημείο εκκίνησης. Αφήνεσαι και γίνεσαι. Στο τέλος, πίσω από τα παράξενα ονόματα υπάρχουν μόνο φιλίες. Δεν χάνεται η καταγωγή, το έθνος, η θρησκεία. Απλά παύουν να είναι εμπόδιο. Όπως όταν γεννιόμαστε.
Έκτοτε σενάρια, παραστάσεις, συζητήσεις, ενημερώσεις και κυρίως επικοινωνία με τους νέους. Προσωπικές συνεντεύξεις για εργασίες, μεταπτυχιακό, διδακτορικό. Όλα χωρίς κριτική. Η κριτική «κουμπώνει» τα μυαλά. Αποξενώνει. Αποδοχή και χιούμορ. Απελευθερώνει τη σκέψη. Ακούς προσεκτικά και την πιο ακραία ιδέα. Ξέρεις ότι πίσω της βρίσκεται κάποιος ή κάτι άλλο. Την αποδέχεσαι. Προσπαθείς να κόψεις τα αγκάθια. Δείχνεις με τις πράξεις σου τι σημαίνει ανθρωπισμός. Αγκαλιάζεις τον μαθητή που λέει ότι είναι «ρατσιστής», γιατί δεν γεννήθηκε, έγινε. Είναι και αυτός διαφορετικός. Εσύ είσαι αυτός που θα του δείξει. Δεν μένεις στο γιατί, δείχνεις το πώς!
Ο Καστοριάδης έλεγε πως «η Παιδεία ενός ανθρώπου αρχίζει από την ηλικία μηδέν και φτάνει στην ηλικία ωμέγα. Συνεχώς διαμορφώνεται αυτός ο άνθρωπος». Δεν ερχόμαστε σε επαφή με τους μαθητές μας από την ηλικία μηδέν, αλλά δεν παύουν να διαμορφώνονται. Αν το σχολείο δεν δίνει το πλαίσιο; Αν ο εκπαιδευτικός δεν δίνει το παράδειγμα; Τότε τι; Τότε ποιος;
Σπας τη ρουτίνα στο σχολείο και δημιουργείς στιγμές. Δίνεις την ευκαιρία στους μαθητές να ζωγραφίσουν, να γράψουν έκθεση τη φαντασία τους, να τραγουδήσουν, να παίξουν, να γελάσουν, να κάνουν θέατρο, να ζήσουν τη γνώση. Να ζήσουν το Σχολείο Αλλιώς. Μαθαίνουν γιατί ενδιαφέρονται. Αγαπούν γιατί ζουν. Γίνονται άνθρωποι γιατί επικοινωνούν. Διαμορφώνονται και διαμορφώνεσαι. Πηγαίνεις στο σχολείο κάθε φορά σαν να είναι η πρώτη ημέρα που έπιασες δουλειά.
Κλείνοντας θα μου επιτρέψετε τον πρώτο ενικό. Έμαθα να διαμορφώνομαι συνεχώς. Έβαλα στις πεποιθήσεις μου ένα παράθυρο που τις αφήνει ανοιχτές. Τοποθέτησα τις έννοιες στη σωστή σειρά. Πρώτα θεωρούσα ως γραμμή αφετηρίας όλων των δράσεων τον αντιρατσισμό. Λάθος, ετεροπροσδιορισμός. Λάθος, δεν πολεμάς το μίσος με μίσος. Τώρα ξέρω, το ζω. Η έννοια του ανθρωπισμού υπερτερεί όλων. Όποιος δεν υπηρετεί τις αξίες του είναι απλά αντιανθρωπιστής.
* Ο Δημήτρης Σακατζής είναι εκπαιδευτικός στο ΕΠΑΛ Τυρνάβου, υποψήφιος διδάκτορας
