Το ηθικό της πλεονέκτημα, για το οποίο σήμερα γίνεται συχνά λόγος, η Αριστερά το χρωστά σε ανθρώπους που υπέμειναν για τις ιδέες τους τον πιο σκληρό πόνο στο κορμί και άντεξαν το πιο βαθύ τραύμα στην ψυχή τους. Το χρωστά στους "παράνομους" μιας ολόκληρης ζωής, που άντεξαν σε κάθε τί σκληρό μπορεί να περάσει ένας άνθρωπος. Από το να χάσει το σπίτι του, μέχρι να χάσει την ελευθερία του. Από το να δει τους δικούς του σκοτωμένους, μέχρι να βρεθεί μπροστά στη μετά θάνατον διαπόμπευσή τους, με κρεμασμένα τα κεφάλια τους σε κοινή θέα για παραδειγματισμό. Το χρωστά σε όσους σκοτώθηκαν για τον ίδιο σκοπό, μια κοινωνία άλλη.
Τα πρόσωπα και οι περιστάσεις άλλαζαν ανά τα χρόνια, όχι όμως και ο τρόπος που αγωνίζονταν οι Αριστεροί απέναντι στους ναζί, μέσα στον Εμφύλιο, στα χρόνια των διώξεων που ακολούθησαν, στα δύσκολα χρόνια που ήρθαν με τη χούντα. Κατάφεραν έτσι, με τη συνεπή και αποφασιστική τους στάση, να δείχνουν σταθερά από τότε τον δρόμο μιας αντίστασης δίχως συμβιβασμούς και φόβο.
Δύο αντιπροσωπευτικά παραδείγματα και σπουδαίοι αγωνιστές μέχρι τέλους ήταν ο Αλέκος Μιχαλόπουλος, που έδρασε στην Αθήνα, και η Αργυρώ Πολυχρονάκη - Κοκοβλή, που έδρασε στην Κρήτη. Με αφορμή τον πρόσφατο θάνατό και των δύο, παρουσιάζουμε πτυχές από τη ζωή και τον αγώνα τους. Συνοδοιπόροι μας σε αυτή την αναδρομή στο παρελθόν, άνθρωποι που τους έζησαν από κοντά.
Αργυρώ Πολυχρονάκη - Κοκοβλή: Ζωή της ήταν ο αγώνας για το δίκαιο
Για την αντιστασιακό και συγγραφέα μιλά στην "Α" ο Σταύρος Ψυλλάκης, σκηνοθέτης και δημιουργός του ντοκιμαντέρ που εστιάζει στην ανθρώπινη πλευρά της ζωής της μετά το δεύτερο αντάρτικο
Ένα δυνατό αποτύπωμα στην Ιστορία των αγώνων της Αριστεράς και του τόπου άφησε στο πέρασμά της από τη ζωή η Αργυρώ Πολυχρονάκη - Κοκοβλή. Ήταν μία από τις ελάχιστες αντάρτισσες που κατάφεραν να επιβιώσουν μετά τον Εμφύλιο και μία από τους έξι αγωνιστές που κατάφεραν να διαφύγουν στην Ιταλία στις αρχές της δεκαετίας του '60.
Γεννήθηκε στη Δρακώνα Κεραμειών Χανίων και συμμετείχε από νωρίς στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές της ΕΠΟΝ. Το 1947 συνελήφθη και φυλακίστηκε, ενώ στις αρχές του 1948 βγήκε στις Μαδάρες (όπως λένε οι ντόπιοι τα Λευκά Όρη) και εντάχθηκε στον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Ένα από τα πρώτα εμπόδια που είχε να ξεπεράσει ήταν η στάση του πατέρα της, που αντιδρούσε αρνητικά στην απόφασή της να ενταχθεί στο αντάρτικο. "Με τη μάνα της, αντίθετα, σαν να υπήρχε ένα κομμάτι συνενοχής. Μ' ένα κεράκι, να της ρίχνει φως μέσα στο σκοτάδι η Αργυρώ δραπέτευσε από το σπίτι και έφυγε για το βουνό" σημειώνει μιλώντας στην "Αυγή" ο ντοκιμαντερίστας Σταύρος Ψυλλάκης. Είναι ο άνθρωπος που γύρισε τη βραβευμένη ταινία "Άλλος δρόμος δεν υπήρχε", που έγινε με αφορμή το ομώνυμο βιβλίο της Αργυρώς και του Νίκου Κοκοβλή, που ήταν σύντροφοι στους αγώνες αλλά και στη ζωή.
Γυρίζοντας το ντοκιμαντέρ πριν δέκα χρόνια περίπου, ο Στ. Ψυλλάκης πέρασε πολλές ώρες μαζί τους. "Ή έγνοια της για τα κοινά ήταν διαρκής. Έπαιρνε καθημερινά εφημερίδα και όχι μόνο διάβαζε, αλλά συχνά ήθελε να γράψει κείμενο και να σχολιάσει κάτι που δεν της άρεσε ή θεωρούσε πως δεν γινόταν καλά".
Χωρίς να έχουν τρόπο διαφυγής και υπακούοντας στις εντολές του κόμματος, η Αργυρώ και ο Νίκος παρέμειναν στην Ελλάδα και στην παρανομία μετά το τέλος του Εμφυλίου. Ο στόχος τους ήταν να ανασυγκροτήσουν σταδιακά τις παράνομες τοπικές οργανώσεις.
Για δώδεκα ολόκληρα χρόνια κρύβονταν στον στάβλο του Κυριάκου Στρατηγάκη στο χωριό Πλακούρες. Παρά τους τεράστιους κινδύνους και παρά τις πιέσεις και το ξύλο από τις αρχές, ο Κ. Στρατηγάκης δεν τους πρόδωσε ποτέ. "Τη ζωή μας την οφείλουμε σε τέτοιους ανθρώπους. Είχαν το όραμα και πίστευαν σε μια κοινωνία πιο ανθρώπινη και δίκαιη" λέει στο ντοκιμαντέρ η Αργυρώ.
Στις 22 Ιουνίου του 1962 διέφυγαν στο εξωτερικό και μετά την Ιταλία έζησαν δεκατέσσερα χρόνια στη Σοβιετική Ένωση. Επαναπατρίστηκαν το 1976. "Όταν άκουγα αυτές τις ιστορίες, μου φαίνονταν παραμυθένιες. Είχαν γίνει όμως λίγα χρόνια πριν γεννηθώ. Είναι εξαιρετικά δύσκολο για έναν νέο άνθρωπο να κατανοήσει σήμερα τη θυσία και την αφοσίωση εκείνων των ανθρώπων αν δεν μεταφερθεί στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής. Εγώ, που σαν παιδί βρέθηκα στους ίδιους χώρους, ένιωθα αυτή τη διαφορετική αύρα που εξέπεμπαν. Ένιωθα στην ατμόσφαιρα ότι αυτοί οι άνθρωποι κάτι διαφορετικό κουβαλάνε μέσα τους. Αυτοί ήταν το ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς και η ερώτηση τότε ήταν περιττή".
Η Αργυρώ και ο Νίκος Κοκοβλής στο ντοκιμαντέρ "Άλλος δρόμος δεν υπήρχε" του Στ. Ψυλλάκη
Αλέκος Μιχαλόπουλος: Πάντα με το μέρος των αδικημένων
Ο κομμουνιστής που έζησε τα πάντα από απόσταση αναπνοής, μέσα από τα μάτια των δικών του ανθρώπων
"Άνθρωποι σαν εσένα δεν φεύγουν ποτέ από τη ζωή μας" έγραφε για τον παππού του, λίγο αφότου πέθανε, ο Κωνσταντίνος. Στις λέξεις που χρησιμοποίησε για να περιγράψει ποιος υπήρξε, επέλεξε να συμπεριλάβει ένα "μας" γενναιόδωρο. Γενναιόδωρο, όπως η στάση του παππού του και κομμουνιστή Αλέξιου Μιχαλόπουλου, οι δράσεις του οποίου βρίσκονταν πάντα με το μέρος των κατατρεγμένων. Κι ας μην ξεκίνησε από εκεί η ζωή του ως παιδιού μεγαλοαστικής οικογένειας. Ήταν αρκετό, ότι είχε από μικρός το αίσθημα του δικαίου.
"Σ' αυτόν τον κόσμο γεννιούνται εκείνοι που ήρθαν για να υπάρχουν, κι εκείνοι που ήρθαν για να ζήσουν. Κι ανάμεσα σ' αυτούς που ήρθαν για να ζήσουν βρίσκονται εκείνοι που ήρθαν να ζήσουν για τον εαυτό τους, κι εκείνοι που ήρθαν να ζήσουν κυρίως για τους άλλους" έγραφε ακόμη ο Κωνσταντίνος.
Ο Αλέκος Μιχαλόπουλος έζησε τα πάντα από απόσταση αναπνοής. Όπως παρατηρούσε ο δημοσιογράφος Θανάσης Κάππος στο βιβλίο του "Ενθύμια Μακρονήσου": "Έζησε όσα έπρεπε να ζήσει ένας πραγματικός επαναστάτης".
Στη ζωή του και τη μακρά πολιτική του διαδρομή υπήρξε ο "Φοίβος" της ΕΠΟΝ, υπήρξε ο σαμποτέρ με τις μολότοφ στα αγγλικά τανκς, ο αλύγιστος κομμουνιστής που έμεινε όρθιος στα στρατοδικεία ("λερναία ύδρα" τον αποκαλούσαν οι δικαστικοί), εκείνος που δεν υπέγραψε ποτέ μετάνοια για τα φρονήματά του, ακόμη και μπροστά στους πιο χυδαίους εκβιασμούς, εκείνος που παρέμεινε ενεργός στα κοινά μέχρι τέλους στη ζωή του.
"Ήταν όμως και βαθιά ανθρώπινος" λέει στην "Αυγή" η κόρη του Μπούλικα. "Υπήρξε ανιδιοτελής και γενναιόδωρος με όλους, ακόμη και μ' εκείνους που βρίσκονταν πολιτικά απέναντί του. Δεν ζητούσε κάτι πίσω και δεν προσπάθησε ποτέ να εξαργυρώσει την ιστορία του" προσθέτει.
Αν και ήταν μικρή όταν κυνηγούσαν τον πατέρα της, έχει να θυμάται πολλά γεγονότα, για τα οποία υπάρχουν ακόμη συναισθήματα ανεξίτηλα. "Ένιωθα έντονα την απουσία του στη δικτατορία. Τον είχαν εξόριστο στη Γυάρο και στη Λέρο. Ακόμη κι όταν πέθανε ο πατέρας του, δεν του δώσανε άδεια να παρευρεθεί στην κηδεία αν δεν υπέγραφε. Δεν υπέγραψε". Αργότερα τον έφεραν λόγω προβλήματος υγείας στο 401 και ούτε τότε του επέτρεψαν να δει τους δικούς του. "Είχαμε πάει από κάτω και φωνάζαμε για να τον δούμε. Μας άκουσε και βγήκε στο παράθυρο. Μετά μας τραβάγανε οικογενειακώς στο τμήμα".
Ο Αλέκος Μιχαλόπουλος πέθανε στις 13 Μαρτίου σε ηλικία 91 ετών. Στην κηδεία του, που έγινε στις 16 Μαρτίου, θάφτηκε μαζί με μια κόκκινη σημαία.
