Από το πιο πρόσφορο περιβάλλον για να κάνει κάτι τέτοιο, το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών “Δημόκριτος”, ο Αλέξης Τσίπρας είχε την ευκαιρία να εξηγήσει γιατί για την παρούσα κυβέρνηση, σε αντίθεση με τις προηγούμενες, η καινοτομία και η έρευνα αποτελούν βασικές στρατηγικές επιλογές για τη στήριξη της εκπαίδευσης, της ελληνικής οικονομίας και της νέας γενιάς.
Κεντρικό μήνυμα του πρωθυπουργού από το ερευνητικό campus της Αγίας Παρασκευής, “η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να γινει hub (κόμβος) διεθνούς επιπέδου σ’ αυτούς τους τομείς” και πως “το κρίσιμο είναι να υπάρχει πάντοτε ανοιχτή η πόρτα της επιστροφής για κάθε επιστήμονα” που είτε έφυγε από ανάγκη (brain drain) είτε από επιλογή.
Σε ανοιχτή συζήτηση που είχε στη βιβλιοθήκη του “Δημόκριτου” με νέους ερευνητές και επιστήμονες που επέστρεψαν από το εξωτερικό με την υποστήριξη ερευνητικών προγραμμάτων (ΕΛΙΔΕΚ, ΓΓΕΤ κ.λπ.) και νέους ερευνητές που χρηματοδοτούν την έρευνά τους από προγράμματα καθώς και εταιρείες που χρηματοδοτούνται από ερευνητικά προγράμματα και τα νέα χρηματοδοτικά εργαλεία με έμφαση στις start-ups, ο πρωθυπουργός μίλησε για την προσπάθεια που ήδη από το 2015 καταβάλλει η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση του brain drain ώστε να αντιστραφεί στην πράξη αυτή η τάση σε brain gain.
Προς επίρρωσιν των βημάτων που έχουν γίνει ήταν οι ανυπόκριτες ευχαριστίες που εκφράστηκαν προς τον πρωθυπουργό και τον αναπληρωτή υπουργό Έρευνας και Καινοτομίας Κ. Φωτάκη από νέους επιστήμονες κατά την επίσκεψή τους. Αυτό διότι τους δόθηκε η ευκαιρία να επιστρέψουν από το εξωτερικό και να εργαστούν στη χώρα τους, καταλαμβάνοντας σε ερευνητικά κέντρα θέσεις μόνιμου προσωπικού που προκηρύχθηκαν για πρώτη φορά το 2016-2017, μετά από δέκα και πλέον έτη.
Συνομιλώντας με ανθρώπους που, όπως είπε, “δίνουν μάχη για τον δρόμο προς το μέλλον”, ο Αλ. Τσίπρας ανέφερε ότι η επιστημονική κοινότητα είναι το μέλλον της χώρας και έδωσε την υπόσχεση ότι «θα επενδύσουμε σε αυτήν χωρίς 'ναι μεν, αλλά'». Σημείωσε πως θέση του είναι ότι “κάθε ευρώ που επενδύεται στην καινοτομία και την έρευνα επιστρέφει πολλαπλά στο μέλλον” και πως η επένδυση σε αυτούς τους τομείς “αποτελεί στρατηγικού χαρακτήρα επένδυση στο μέλλον της χώρας και στη μελλοντική οικονομική ανάπτυξή της”. Επισήμανε ότι η σημαντική απόδοση της οικονομίας -που έχει εκπλήξει τους πάντες διεθνώς - δημιουργεί περισσότερες δυνατότητες για επένδυση στο μέλλον, δηλαδή στη νέα γνώση, την καινοτομία και την έρευνα, για να τονίσει πως “όσο η χώρα θα βγαίνει από την κρίση, θα υπάρχουν μεγαλύτερα δημοσιονομικά περιθώρια στήριξης αυτού του οράματος.
“Να σταματήσουμε να υποτιμούμε τα ελληνικά πανεπιστήμια”
Ο Αλ. Τσίπρας ζήτησε “να σταματήσουμε συλλογικά ως κοινωνία να υποτιμούμε τις δυνατότητες που έχουμε ως κοινωνία, ως χώρα, να σταματήσουμε να υποτιμούμε το ίδιο μας το εκπαιδευτικό σύστημα, τα ελληνικά πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα, τους ίδιους τους επιστήμονες και ερευνητές μας”. Δήλωσε αντίθετος με τη λογική ότι “εφόσον δεν μπορούμε να αναβαθμίσουμε το παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο στα δημόσια ελληνικά πανεπιστήμια, ας μην δουλέψουμε ή ας μην ψάξουμε να βρούμε πόρους για να τα ενισχύσουμε, αλλά ας επιτρέψουμε και τη δημιουργία ιδιωτικών”.
Περισσότερα από 2 δισ. προς την έρευνα και την καινοτομία
Μίλησε για τη μάχη που έδωσαν με τον Κ. Φωτάκη, σε πολύ δύσκολες συνθήκες, για να αυξηθούν τα κονδύλια στον προϋπολογισμό για την έρευνα. Από 0,8% του ΑΕΠ που ήταν το 2015, οι δαπάνες για έχουν πάει κοντά στο 1,2% του ΑΕΠ στον προϋπολογισμό, δηλαδή από τα 1 δισ. 450 εκατ. έχουν ξεπεράσει τα 2 δισ. ευρώ ετησίως από τον δημόσιο προϋπολογισμό. Στηλίτευσε το γεγονός ότι προ κρίσης, ενώ υπήρχε το δημοσιονομικό περιθώριο, δεν υπήρξε όραμα για την ενίσχυση της καινοτομίας και της έρευνας.
Επέστρεψαν ή δεν έφυγαν χάρη στο ΕΛΙΔΕΚ
Ο πρωθυπουργός έκανε ιδιαίτερη αναφορά στο ΕΛΙΔΕΚ που με τις δύο προκηρύξεις του δημιουργήθηκαν 1.262 θέσεις εργασίας για νέους επιστήμονες. Στόχος του σχεδιασμού για την περίοδο 2017-2022, να υπάρξουν συνολικά 4.334 νέες θέσεις για υποψήφιους διδάκτορες, μεταδιδάκτορες και εξειδικευμένο προσωπικό.
Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη; Όπως προκύπτει από απαντήσεις 566 επιτυχόντων υποψηφίων διδακτόρων και των 188 επιτυχόντων μεταδιδακτόρων των πρώτων προκηρύξεων, μεταξύ άλλων, το 34% των υποψηφίων διδακτόρων και το 17% των μεταδιδακτόρων ασχολούνταν με μη ερευνητικές δραστηριότητες και επανήλθαν στην έρευνα εξαιτίας της χρηματοδότησής τους από το ΕΛΙΔΕΚ. Το 45% των υποψηφίων διδακτόρων θα έφευγε από τη χώρα αν δεν λάμβανε κάποια υποτροφία του ΕΛΙΔΕΚ. Το 79% των μεταδιδακτόρων προέρχονταν από ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα της χώρας και 21% επέστρεψαν από αντίστοιχα ιδρύματα του εξωτερικού. Το 49% των μεταδιδακτόρων θα έφευγε από τη χώρα αν δεν λάμβανε την υποτροφία του ΕΛΙΔΕΚ. Το 72% των μεταδιδακτόρων που επέστρεψαν από το εξωτερικό το αποφάσισαν εξαιτίας της χρηματοδότησής τους από το ΕΛΙΔΕΚ.
“Για μας αυτά τα στοιχεία είναι η απόδειξη ότι έχουμε βάλει ενα μικρό λιθαράκι” τόνισε ο Αλ. Τσίπρας.
Πόροι 224 εκατ. για ερευνητικές υποδομές
Όσον αφορά τις ερευνητικές υποδομές, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία έχουν διατεθεί πόροι ύψους 224 εκατ. ευρώ. Με 91 εκατ. έχουν ενισχυθεί εθνικές ερευνητικές υποδομές σε ελληνικά ΑΕΙ και ερευνητικά κέντρα. Για τη ναυπήγηση νέου ωκεανογραφικού ερευνητικού σκάφους και δημιουργία δικτύου για την κλιματική αλλαγή έχουν διατεθεί 64 εκατ. Υλοποίηση του προγράμματος Περιφερειακής Αριστείας με 45 εκατ. για τις υποδομές ακριτικών, νησιωτικών περιφερειών και περιφερειών με χαμηλούς δείκτες στην έρευνα και την καινοτομία. Με 24 εκατ. έχει ενισχυθεί η παροχή εξοπλισμού μεγάλης αξίας.
Στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας
Ο Αλ. Τσίπρας αναφέρθηκε και στις δράσεις στήριξης της καινοτόμου επιχειρηματικότητας. Επισήμανε ότι με το πρόγραμμα “Ερευνώ - Δημιουργώ - Καινοτομώ” έγινε κατανομή δημόσιων πόρων ύψους 363 εκατ. ευρώ σε 576 ερευνητικά έργα, από τα οποία τα 414 αφορούν συνεργασίες επιχειρήσεων με δημόσιους ερευνητικούς φορείς. Από αυτό υπολογίζεται να δημιουργηθούν πάνω από 4.000 νέες ποιοτικές θέσεις εργασίας. Επιπλέον προχωρά νέα προκήρυξη του προγράμματος με συνολικό προϋπολογισμό 250 εκατ. ευρώ, με την οποία θα δίνεται έμφαση στη στήριξη του στελεχιακού δυναμικού Τμημάτων R&D καινοτόμων επιχειρήσεων. Εξίσου σημαντικό βήμα η ίδρυση, το 2016, του Υπερταμείου Επιχειρηματικών Συμμετοχών EquiFund για την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων μέσω της δημιουργίας νεοφυών επιχειρήσεων και startups. Πρόκειται για σύμπραξη του Δημοσίου, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (ΕΙF) και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EIB) με ελάχιστο συνολικό επενδυτικό κεφάλαιο 300 εκατ. ευρώ (200 εκατ. ευρώ δημόσια δαπάνη).
“Καινοτομία και έρευνα πρέπει να είναι βασική στρατηγική επιλογή για να μπορέσουμε να στηρίξουμε και τα επόμενα βήματα που αφορούν την ελληνική οικονομία, την εκπαίδευση και τη νέα γενιά” σημείωσε ο πρωθυπουργός.
Επέκταση του Τεχνολογικού Πάρκου «Λεύκιππος» με 40 εκατ.
Ο πρωθυπουργός ανήγγειλε την επέκταση του Τεχνολογικού Πάρκου “Λεύκιππος”, στο campus του "Δημοκρίτου", η οποία θα κοστίσει 40 εκατ., μέσα από τη συμφωνία με την Eυρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων για συγχρηματοδότηση μαζί με το Δημόσιο.
Αντιμετώπιση προβλημάτων
Το πρόβλημα της γραφειοκρατίας έθεσε ερευνητής που επέστρεψε στην Ελλάδα με το πρόγραμμα του ΕΛΙΔΕΚ έπειτα από δεκαπέντε χρόνια στο εξωτερικό. Ο Αλ. Τσίπρας και ο Κ. Φωτάκης ειδικότερα αναφέρθηκαν στο επερχόμενο νομοσχέδιο του ΥΠΠΕΘ που περιλαμβάνει σειρά διατάξεων που έχουν ως στόχο να δημιουργήσουν ένα ευέλικτο θεσμικό πλαίσιο, προσαρμοσμένο στις ανάγκες της έρευνας και ταυτόχρονα διαφανές και πιστό στις βασικές αρχές του δημόσιου λογισμικού.
Σχετικά με προβλήματα στη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων που συμμετέχουν σε ερευνητικά προγράμματα εξαιτίας της αδυναμίας προσκόμισης εγγυητικής επιστολή για τις προκαταβολές, ο Αλ. Τσίπρας αναφέρθηκε στην προώθηση της θέσπισης μηχανισμού εγγυοδοσίας από τη νέα Αναπτυξιακή Τράπεζα μέσω ειδικού προγράμματος, που θα έχει ως αποτέλεσμα την επιτάχυνση των διαδικασιών στις πιστοποιήσεις δαπανών και τις εκταμιεύσεις των δόσεων.
