Live τώρα    
19°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αραιές νεφώσεις
19 °C
17.6°C20.1°C
3 BF 53%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
18 °C
15.2°C19.8°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Βροχοπτώσεις μέτριας έντασης
15 °C
14.9°C17.0°C
1 BF 80%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
18 °C
17.7°C18.8°C
5 BF 60%
ΛΑΡΙΣΑ
Σποραδικές νεφώσεις
17 °C
16.9°C19.1°C
0 BF 59%
Γ' Ράιχ: Από την μπυραρία του πραξικοπήματος μέχρι τη δίκη της Νυρεμβέργης
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Γ' Ράιχ: Από την μπυραρία του πραξικοπήματος μέχρι τη δίκη της Νυρεμβέργης

Ο Αδόλφος Χίτλερ ανάμεσα στους επικεφαλής των Ταγμάτων Εφόδου (Sturmabteilung - SA) Βίκτορ Λούτσε και των Schutzstaffel (SS) Χάινριχ Χίμλερ τον Σεπτέμβριο του 1934, στο 6ο Συνέδριο του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, με φόντο την Αίθουσα της Τιμής (Ehrenhalle), ενώπιον 700.000 υποστηρικτών τους

Κείμενο - φωτογραφίες:
ΘΑΝΟΣ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ

Αύγουστος 2018. Ύστερα από χρόνια που ωρίμαζε στο μυαλό μου η ιδέα, ξεκίνησα ένα ταξίδι στην Γερμανία με προορισμούς πόλεις - αναφορά της ευρωπαϊκής ιστορίας. Πρώτος μου σταθμός ήταν το Μίνστερ και βέβαια το δημαρχιακό μέγαρό του, όπου υπογράφτηκε το 1648 η Συνθήκη της Βεστφαλίας, με την οποία μπήκαν οι βάσεις της νεότερης Ευρώπης.

Η "βεστφαλιανή κυριαρχία", ως ακρογωνιαίος λίθος συνύπαρξης κυρίαρχων κρατών χωρίς παρεμβάσεις τρίτων, που απετέλεσε κατόπιν βάση του διεθνούς δικαίου και μιας νέας τάξης ευρωπαϊκών πραγμάτων, τα δικαιώματα ελεύθερου καθορισμού ως επίσημης θρησκείας του Καθολικισμού, του Λουθηρανισμού ή του Καλβινισμού από τους ηγεμόνες χωρίς το φόβητρο της Ρώμης, η ανεξαρτησία Ελβετίας και Ηνωμένων Επαρχιών της Ολλανδίας, η ισχυροποίηση της Γαλλίας και η απελευθέρωση των εμπορικών συναλλαγών και της ναυσιπλοΐας στον Ρήνο έβαλαν με τη συνθήκη τις βάσεις σχηματισμού της νεότερης Ευρώπης.

Αφού πέρασα και από άλλες πόλεις, όπως το Αμβούργο, συνέχισα στο κρατίδιο Σλέσβιχ - Χόλσταϊν και την πρωτεύουσά του Λίμπεκ, τη Λυβέκη των παλαιότερων, έδρα της Χανσεατικής Ένωσης, της οικονομικής ζώνης που εγκαινιάστηκε τον 11ο αιώνα για να φθάσει στην πλήρη ακμή της τον 14ο αιώνα, οπότε 77 πόλεις - μέλη της, από Λονδίνο μέχρι Νοβγκορόντ, απολάμβαναν ελεύθερη ναυσιπλοΐα και απαλλαγή από τελωνειακούς δασμούς, έχοντας τον έλεγχο εμπορίου και διακίνησης διαφόρων αγαθών από υφάσματα μέχρι μεταλλεύματα, δραστηριοτήτων από υλοτομία μέχρι αλιεία και μονοπώλιο σε διάφορα εμπορικά είδη.

Στη συνέχεια στο Βερολίνο είδα τα σημάδια που υπενθυμίζουν ακόμη τη διαίρεση της Γερμανίας και τον Ψυχρό Πόλεμο, που επίσης επηρέασαν την ευρωπαϊκή ήπειρο. Το κεφάλαιο όμως της Ιστορίας που βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον, όχι μόνο για την ευρωπαϊκή αλλά και για την παγκόσμια Ιστορία, είναι η ναζιστική περίοδος.

Εκεί όπου άρχισαν όλα

Ο ναζισμός γεννήθηκε στο Μόναχο. Καμία αναφορά σε αυτόν δεν νοείται χωρίς την πρωτεύουσα της Βαυαρίας. Στο κέντρο του Μονάχου, στο βόρειο τμήμα της παλαιάς πόλης, βρίσκεται μια πλατεία του 19ου αιώνα. Αυτή σχεδιάστηκε και διακοσμήθηκε κατ' εντολήν του ελληνολάτρη Βαυαρού βασιλιά Λουδοβίκου Α' πάνω σε αρχαία ελληνικά πρότυπα από τον Λέο Φον Κλέντσε, έργο του οποίου είναι και η καθολική εκκλησία του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου στη συμβολή της Πανεπιστημίου με την Ομήρου στην Αθήνα.

Η πλατεία είναι η Odeonplaz. Πήρε το όνομά της από το μέγαρο μουσικής Odeon, όπου σήμερα στεγάζεται το υπουργείο Εσωτερικών της Βαυαρίας. Από την κατασκευή της έως σήμερα αποτελεί χώρο πορειών και παρελάσεων.

Εδώ παρέλασαν το 1871 τα νικητήρια στρατεύματα του Γαλλοπρωσικού Πολέμου, από εδώ πέρασε το 1988 η νεκρική πομπή στην κηδεία του Φραντς Γιόζεφ Στράους, του προέδρου του κόμματος της Χριστιανοκοινωνικής Ένωσης στη Βαυαρία από το 1961 έως τον θάνατό του, ενώ από εδώ περνάει και η ετήσια παρέλαση του Oktoberfest, της Γιορτής της Μπύρας, όπου από μέσα Σεπτεμβρίου έως το πρώτο σαββατοκύριακο του Οκτωβρίου συρρέουν περισσότεροι από 6 εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο.

Η παράδοση αυτή εξηγεί γιατί στις 9 Νοεμβρίου 1923 οι ναζί την επέλεξαν για στάση της πορείας τους στο αποτυχημένο πραξικόπημα του Μονάχου, το "Putsch της μπυραρίας". Καθώς σε αυτό σκοτώθηκαν από ανταλλαγές πυροβολισμών 16 ναζί (και 4 αστυνομικοί), το ναζιστικό καθεστώς οργάνωνε ετήσια αναμνηστική παρέλαση που περνούσε από την Odeonplaz στήνοντας μνημείο για τους νεκρούς στα ανατολικά του Feldherrnhalle, μιας μνημειακής λότζιας προς τιμήν των στρατηγών του Λουδοβίκου Α'.

Όποιος περνούσε μπροστά από το μνημείο, το οποίο κατεδαφίστηκε μεταπολεμικά, ήταν υποχρεωμένος να χαιρετίσει ναζιστικά, στη στάση του "Hitlergruss". Το να περάσει και χωρίς να χαιρετίσει χωρίς συνέπειες ήταν αδύνατον, καθώς ένστολοι φρουρούσαν το πέρασμα.

Οι δημοκράτες Βαυαροί όμως βρήκαν λύση ώστε και να περνούν στην πλατεία και να αποφεύγουν τον χαιρετισμό. Δεν θα έπαιρναν τον δεξιό δρόμο μπαίνοντας στην πλατεία (αντιστοίχως τον αριστερό βγαίνοντας), αλλά θα έκαναν γύρο πίσω από το Feldherrnhalle, περπατώντας τη Viscardigasse, έναν μικρό λιθόστρωτο δρόμο, και θα έμπαιναν στην πλατεία από την απέναντι πλευρά του Feldherrnhalle, την αριστερή μπαίνοντας στην Odeonplaz ή τη δεξιά βγαίνοντας.

Ήταν μεσάνυχτα όταν περπάτησα τη Viscardigasse. Στον πεζόδρομο έχει φιλοτεχνηθεί ένα χρυσαφί, από μπρούντζινα τούβλα, οφιοειδές τόξο, προς τιμήν όσων επέλεγαν να αποφύγουν τον ναζιστικό χαιρετισμό περνώντας από αυτόν. Δεν γνωρίζω αν έγινε εσκεμμένα ή συμπτωματικά, αλλά το τόξο αντανακλούσε από τα φώτα τη χρυσαφί λάμψη του όταν έμπαινες στη Viscardigasse. Αντίθετα, στρεφόμενος προς την έξοδο, προς στο φρουραρχείο όπου οι φρουροί επέβλεπαν αν οι περαστικοί χαιρετούσαν ναζιστικά, η λάμψη αχνοφαινόταν. Εσκεμμένα ή μη, ο συμβολισμός μου φάνηκε εύγλωττος.

Στην μπυραρία του "Putsch"

Στο Μόναχο επισκέφθηκα το μέρος όπου οργανώθηκε το αποτυχημένο πραξικόπημα του Νοεμβρίου του 1923, την Bürgerbräukeller, τεράστια μπυραρία του 1885 η οποία ανήκε στην Bürgerliches Brauhaus προτού εξαγοραστεί το 1921 από την Löwenbräu. Τότε είχε ακόμη μια επιβλητική πύλη με δεκάδες στρογγυλά τραπέζια παραταγμένα σε παράλληλες σειρές και σκούρες ξύλινες καρέκλες στο εσωτερικό, με πατάρια σαν εξώστες θεάτρου, κομψά φωτιστικά και γύψινα κιονόκρανα στις κολώνες.

Η μπυραρία συνδέθηκε για δεύτερη φορά με τον Χίτλερ όταν στις 8 Νοεμβρίου 1939 ο 36χρονος ξυλουργός Γκέοργκ Έσλερ οργάνωσε τη δολοφονία του δικτάτορα, καθώς ο τελευταίος θα μιλούσε στην Bürgerbräukeller για τη 16η επέτειο του Putsch. Ο Χίτλερ σώθηκε χάρη στην πρόβλεψη ομίχλης που θα εμπόδιζε την επιστροφή του το επόμενο πρωί στο αεροδρόμιο του Βερολίνου και έτσι αποφάσισε να γυρίζει αυθημερόν με το προσωπικό του τρένο.

Η αλλαγή προγράμματος προκάλεσε συντόμευση της ομιλίας του από δύο ώρες σε μία. Έτσι την ολοκλήρωσε στις 21.07, μόλις 13 λεπτά πριν από την έκρηξη. Αυτή η διαφορά ενέπνευσε δύο σκηνοθέτες να γυρίσουν τις ταινίες "Επτά λεπτά" o Klaus Μaria Bran το 1989 και "13 λεπτά" o Oliver Hirschbiegel το 2015. Ο Έσλερ εκτελέστηκε στις 9 Απριλίου 1945 στο Νταχάου, όπου εκρατείτο με προσωπική εντολή του Χίτλερ, 20 ημέρες προτού οι Αμερικανοί απελευθερώσουν το κολαστήριο 16 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Μονάχου.

Ενώ το Bürgerbräukeller επιδιορθώθηκε από την έκρηξη του 1939, επιβίωσε από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς -αφού η βόμβα που έπεσε στο σημείο όπου είχε τοποθετήσει τα εκρηκτικά ο Έσλερ δεν εξερράγη-, χρησιμοποιήθηκε το 1976 ως στούντιο εγγραφής της "Τραβιάτα" του Βέρντι υπό τη διεύθυνση ενός από τους μεγαλύτερους διευθυντές ορχήστρας του 20ού αιώνα, του Carlos Kleiber, το 1979 κατεδαφίστηκε.

Στη θέση του χτίστηκε το συγκρότημα Gasteig, πολιτιστικό κέντρο πολλαπλών δραστηριοτήτων. Φιλοξενεί τη Φιλαρμονική Ορχήστρα Μονάχου, την Ορχήστρα Richard Strauss, ανοιχτό πανεπιστήμιο (Volkshochschule), δημοτική βιβλιοθήκη, δρώμενα της Μπιενάλε του Μονάχου που διοργανώνεται τις ζυγές χρονιές με έμφαση σε καινούργιες όπερες και από το 1983 το ετήσιο κινηματογραφικό φεστιβάλ του Ιουνίου, το Filmfest München, το σημαντικότερο στη Γερμανία μετά την Berlinale.

Ο Claude Sautet το είχε χαρακτηρίσει ως το πλέον αυθεντικό φεστιβάλ για τους κινηματογραφόφιλους, η Lina Wertmüller είχε πει πως χάρη στο φεστιβάλ αυτό έγινε παγκοσμίως γνωστή, ο δε Martin Moszkowicz, διευθύνων σύμβουλος της Constantin Film (“Για μια χούφτα δολάρια”, “Ο καλός, ο κακός και ο άσχημος”, “Christian F”, “Το όνομα του ρόδου”, “Οι τρεις σωματοφύλακες” κ.ά.), είχε πει: «Στις Κάννες αγοράζουν και πωλούν ταινίες. Στο Μόναχο τις ανακαλύπτουν».

Συνειρμικά μου ήλθε η όρεξη για μια μπύρα. Βγήκα στη Rosenheim, πέρασα απέναντι την Am Gasteig και σε λιγότερο από τρία λεπτά βρέθηκα σε μια μπυραρία με υπέροχο δροσερό κήπο μέσα σ’ ένα καταπράσινο πάρκο.

Στην "Πρωτεύουσα του κινήματος"

Το οδοιπορικό θα έμενε ατελές χωρίς την επίσκεψή μου στο Münchner Stadtmuseum, το Μουσείο της Πόλης του Μονάχου, και το ειδικό εκθεσιακό παράρτημά του "Nationalsozialismus in München", το οποίο παρουσιάζει εκτενώς και με πλούσιο υλικό το κεφάλαιο "Hauptstadt der Bewegung" ήτοι "Πρωτεύουσα του (ναζιστικού) κινήματος". Τα εκθέματα έχουν αφετηρία το 1919, οπότε ιδρύθηκε στην πόλη το Εθνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα των Γερμανών Εργατών.

Καθόλου τυχαία, το Μόναχο ανακηρύχθηκε το 1933 "Πρωτεύουσα της γερμανικής τέχνης" και το 1935 "Πρωτεύουσα του κινήματος". Εδώ σχεδιάστηκαν από μέτρα κατάπνιξης της ελευθερίας της έκφρασης μέχρι τον συστηματικό αφανισμό των Εβραίων. Και, καθόλου τυχαία, στο κοντινό Νταχάου λειτούργησε ένα από τα πρώτα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Επίδειξη δύναμης

Αν το Μόναχο υπήρξε η κοιτίδα του ναζισμού, η πλήρης ακμή του κατοπτρίζεται στις επιβλητικές συγκεντρώσεις, συνέδρια και παρελάσεις της Νυρεμβέργης. Η πατρίδα του Άλμπρεχτ Ντίρερ και του αρχιτραγουδιστή Χανς Ζακς, την οποία απαθανάτισε στην όπερα ο Ρίχαρντ Βάγκνερ, η πόλη - κόσμημα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, των ρομαντικών θρύλων του Μεσαίωνα και επιτομή της μεσαιωνικής Γερμανίας δεν επελέγη τυχαία από τους ναζί για κομματική έδρα.

Η Νυρεμβέργη ήταν το "θησαυροφυλάκιο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας". Ανεπίσημη πρωτεύουσα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, εμπορικός κόμβος Ιταλίας και Βόρειας Ευρώπης, κέντρο της γερμανικής Αναγέννησης, πατρίδα ανήσυχων πνευμάτων: του Μάρτιν Μπεχάιμ, κατασκευαστή της πρώτης υδρογείου, του Πέτερ Χενλάιν που κατασκεύασε το πρώτο ρολόι τσέπης, του γλύπτη Άνταμ Κραφτ, των αρχιτραγουδιστών και άλλων.

Οι ναζί καπηλεύθηκαν την πλούσια παράδοση θεωρώντας τους εαυτούς τους συνεχιστές της. Ήταν τέτοια η καπηλεία ώστε ο εχθρικός προς την Εκκλησία Αδόλφος Χίτλερ πόζαρε για προπαγανδιστική φωτογράφιση μπροστά στον επιβλητικό ναό της πόλης Frauenkirche για να δείξει την ιστορική συνέχεια με το ένδοξο παρελθόν της Γερμανικής Αυτοκρατορίας.

Αντιγράφοντας οι ναζί χριστιανούς και σοσιαλιστές, καθιέρωσαν εορτές, όπως για την εθνική σοδειά ("Reichserntedank") τον Οκτώβριο ή την πορεία του Μαΐου στο Βερολίνο, τις οποίες παρακολουθούσαν πάνω από ένα εκατομμύριο Γερμανοί. Η μεγαλύτερη όμως φιέστα πραγματοποιούνταν κάθε Σεπτέμβριο μεταξύ 1933 και 1938 στη Νυρεμβέργη και διαρκούσε μία εβδομάδα. Επισκέφθηκα, εννοείται, το Reichsparteitagsgelände, την τοποθεσία όπου λάμβαναν χώρα κάθε χρόνο οι εκδηλώσεις, συνέδρια, ομιλίες, παρελάσεις και ανανεώσεις όρκων πίστης στον Φύρερ από τους ναζί.


Η "Ματωμένη σημαία"

Μέσα στο πάρκο Luitpoldhain εντόπισα με ευκολία την Luitpoldarena, υπαίθριο χώρο του 1906 που μετετράπη σε πλατεία συγκεντρώσεων, όπου μαζεύονταν γύρω στους 150.000 άνδρες των SS (αρχικά και των SA). Εδώ γινόταν ετησίως η τελετή -περισσότερο παγανιστική και λιγότερο πολιτική, όπως δείχνουν το τυπικό αλλά και η ονομασία της- "Blutfahnenweihe", που θα πει "Καθαγιασμός της ματωμένης σημαίας".

Στο κέντρο τοποθετούνταν η "Blutfahne", η "Ματωμένη σημαία" η οποία, όπως ισχυρίζονταν οι ναζί, ήταν η σημαία που είχε βαφτεί με το αίμα των νεκρών στασιαστών του 1923, του λεγόμενου Bürgerbräu - Putsch. Στην τελετή, καινούργιες σημαίες των SA και των SS, οι "Standarten", έρχονταν σε επαφή με τη "Ματωμένη Σημαία" προκειμένου να "καθαγιαστούν" και να συνεχίσουν το έργο της, μόνο που, αντί για το αίμα 16 ναζί, ο "καθαγιασμός" οδήγησε στο αίμα δεκάδων εκατομμυρίων.

Αυτό που έχει απομείνει σήμερα από την αρένα της σκοτεινής αυτής τελετής είναι η "Ehrenhalle", η Αίθουσα της Τιμής. Σε αυτήν ετιμώντο στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, μεταξύ 1919 και 1933, οι 9.855 Νυρεμβέργιοι που σκοτώθηκαν στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Από το 1929, στη δεύτερη ετήσια συγκέντρωση των ναζί στη Νυρεμβέργη, στην Erenhalle μνημονεύονταν οι 16 νεκροί του Putsch του Μονάχου.

Στάθηκα με την πλάτη στην Αίθουσα της Τιμής για να δω το θέαμα της Luipold Arena. Αναμφίβολα οι συγκεντρώσεις θα ήταν επιβλητικές. Όπως και σε όλη την περιοχή ολόγυρα, με το γήπεδο Ζέπελιν των παρελάσεων και των στρατιωτικών επιδείξεων, το οποίο μετά τον πόλεμο έγινε αγνώριστο φιλοξενώντας από πιτσιρικάδες που παίζουν με πατίνια μέχρι ροκ συναυλίες, μεταξύ των οποίων και των Rolling Stones. Πάντως, όπως αντιλήφθηκα, στις ταινίες εποχής οι σκηνοθέτες των ναζί κατάφερναν με διάφορα τρικ να δείχνουν ακόμη επιβλητικότερο το θέαμα.

Επισκέφθηκα ακόμη το Κέντρο Τεκμηρίωσης, καλαίσθητο κτήριο κατασκευασμένο μέσα στο ημιτελές κολοσσιαίο μέγαρο -σε σχήμα Κολοσσαίου της Ρώμης- που προοριζόταν για αίθουσα συνεδριάσεων των ναζί. Το βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον, καθώς εξηγούσε με υλικό, ντοκουμέντα και αναπαραστάσεις το τι συνέβαινε στις εκδηλώσεις του ναζιστικού κόμματος στη Νυρεμβέργη.

Ιστορική ειρωνεία και ανασφάλεια

Και οι πιο σκοτεινές σελίδες της Ιστορίας έχουν, έστω και σαν αστερίσκους στο κάτω μέρος τους, κάποιο στοιχείο ειρωνείας. Μεταξύ Νταχάου και χώρων παρελάσεων των SS, είπα να επισκεφθώ μερικούς ακόμη -συμβολικούς για την ιστορία του εθνικοσοσιαλισμού- χώρους.

Ξεκίνησα να επισκεφθώ στο Βερολίνο το υπόγειο καταφύγιο όπου πέρασε τις τελευταίες ημέρες του και αυτοκτόνησε ο Χίτλερ. Από τον υπέργειο χώρο δεν έχει απομείνει τίποτε. Ούτε ο τσιμεντένιος κύβος που ήταν η έξοδος κινδύνου, ούτε ο κωνικός πυργίσκος που

Τον Δεκέμβριο του 1947 οι Σοβιετικοί προσπάθησαν να ανατινάξουν το καταφύγιο, ανεπιτυχώς όμως. Τελικά το 1959 η ανατολικογερμανική κυβέρνηση ξεκίνησε πρόγραμμα κατεδαφίσεων των κτηρίων των ναζί στην περιοχή και καταστράφηκε και το μεγαλύτερο μέρος του καταφυγίου. Η δε έξοδος κινδύνου έχει πλέον μετατραπεί σε χώρο παρκαρίσματος αυτοκινήτων.

Στις 8 Ιουνίου 2006, παραμονή έναρξης του Παγκοσμίου Κυπέλλου ποδοσφαίρου, στήθηκε μια ταμπέλα στην συμβολή δυο μικρών οδών, των In den Ministergärten και Gertrud-Kolmar-Strasse, η οποία εξηγεί ότι εδώ βρισκόταν το Führerbunker. Στην τελετή παρευρισκόταν και ένας 89χρονος ντεκορατέρ, πρώην SS, ο Rochus Misch, επικεφαλής σωματοφύλακας (FBK - Führerbegleitkommando) του Χίτλερ, τελευταίος επιζών του καταφυγίου.

Φθάνοντας στο σημείο είδα ένα λευκό γαλλικό αυτοκίνητο παρκαρισμένο μπροστά στον χώρο. Εντόπισα το μέρος όπου βρισκόταν η έξοδος κίνδυνου του μπούνκερ. Σε αυτό έχουμε και την τελευταία φωτογραφία του Χίτλερ, στις 28 Απριλίου 1945. Με μακριά σκούρα κάπα, χέρια πίσω στην πλάτη και γιακά σηκωμένο, να επιθεωρεί κατηφής, συνειδητοποιώντας πως η καταστροφή είναι αναπόφευκτη, τις ζημιές που προκάλεσε η τελευταία αεροπορική επιδρομή.

Προσπάθησα να φέρω στον νου μου την ατμόσφαιρα των ημερών, τους συμμάχους να προελαύνουν, τους Γερμανούς να παραδίδονται, την παγκόσμια κοινότητα κοινή να πληροφορείται την αυτοκτονία Γκέμπελς και Χίτλερ, την κατάληψη του Βερολίνου, τη λήξη του πολέμου, τις συλλήψεις Γκέρινγκ και Χίμλερ.

Τράβηξα δυο αναμνηστικές φωτογραφίες και συνέχισα για την τοποθεσία οπού βρισκόταν τότε η καγκελαρία. Βρήκα το μέρος όπου βρισκόταν, στην Wilhelmstrasse. Το κτήριο, δημιούργημα του αρχιτέκτονα και πολιτικού Albert Speer, ενσωμάτωνε παλαιότερα κτήρια και ύστερα από τριετείς εργασίες παραδόθηκε τον Ιανουάριο του 1939.

Είχε μήκος 400 μέτρων, ύψος 20 μέτρων και «σήμα κατατεθέν» του ήταν ο ανάγλυφος αετός με τη σβάστικα πάνω από την πύλη, την οποία πλαισίωναν τέσσερις πανύψηλοι κίονες. Η καγκελαρία παρέμεινε άθικτη στον πόλεμο, ωστόσο το 1949 η σοβιετική διοίκηση διέταξε την κατεδάφισή της. Σήμερα στη θέση της βρίσκεται ένα κινέζικο εστιατόριο, το Peking Ente Berlin, και από πάνω του στεγάζονται διαμερίσματα.

Πτώση αυλαίας στην "Αίθουσα 600"

Η αυλαία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος σηκώθηκε στο Μόναχο στις 24 Φεβρουαρίου 1920 με την ίδρυση του Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei - NSDAP, του Εθνικού Σοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος, στο Μόναχο, ως διαδόχου του Κόμματος των Γερμανών Εργατών (Deutsche Arbeiterpartei - DAP), το οποίο είχε ιδρύσει στις 5 Ιανουαρίου 1919 ο σιδηροδρομικός Άντον Ντρέξλερ, πολιτικός μέντορας του Χίτλερ, μαζί με τον δημοσιογράφο Κάρλ Χάρερ, τον δημοσιογράφο, ποιητή και συγγραφέα Ντίτριχ Έκαρτ, τον οποίο ο Χίτλερ επέβαλε ως "διανοούμενο" των ναζί, και τον πολιτικό μηχανικό Γκόντφριντ Φέντερ. Σημειωτέον ότι ουδείς εξ αυτών πρόλαβε να ζήσει τη λήξη του πολέμου.

Η αυλαία έπεσε το απόγευμα της 1ης Οκτωβρίου 1946, όταν αναγνώστηκαν στο δικαστικό μέγαρο της Νυρεμβέργης οι ποινές για τους επιφανείς ναζί. Πήρα το τραμ και κατευθύνθηκα στο Memorium Nürnberger Prozesse, στο 72 της Bärenschanzstrasse. Ανέβηκα με τα πόδια στον τελευταίο όροφο του δικαστικού μεγάρου και την "Αίθουσα Δικαστηρίου 600", εκεί όπου δικάστηκαν τα ηγετικά στελέχη του ναζισμού που στάθηκε δυνατόν να συλληφθούν, αφού άλλοι, όπως ο Χίτλερ, ο Χίμλερ, ο Γκέμπελς και οι στρατηγοί Κρεμπς και Μπούργντορφ αυτοκτόνησαν, άλλοι -όπως ο Άιχμαν, που δραπέτευσε στην Αργεντινή- διέφυγαν τη σύλληψη και άλλοι εκτελέστηκαν με τη σύλληψή τους, όπως ο Ράινχαρντ Χάιντριχ από Τσέχους παρτιζάνους.

Η Νυρεμβέργη επελέγη για τις δίκες για δύο λόγους. Πρώτος και ουσιαστικότερος ήταν πως το δικαστικό της μέγαρο ήταν το μοναδικό άθικτο από όσα διέθεταν το απαιτούμενο μέγεθος για μια τέτοια δίκη σε ολόκληρη τη Γερμανία. Δεύτερος λόγος ήταν πως η Νυρεμβέργη θεωρήθηκε πόλη - σύμβολο του ναζισμού με τις παρελάσεις και με τους διαβόητους Νόμους της Νυρεμβέργης.

Από τους 24 κύριους κατηγορούμενους καταδικάστηκαν 12 σε θάνατο, 3 σε ισόβια, 4 σε ποινές από 10 έως 20 χρόνια. Άλλοι 3 αθωώθηκαν ενώ 2 δεν δικάστηκαν.

Ανέβηκα σε έναν μικρό εξώστη για να δω και από ψηλά την "Αίθουσα 600". Έφερα στον νου μου δικαστές, εισαγγελείς, συνηγόρους, εγκληματίες πολέμου. Τον Γκέρινγκ απεξαρτημένο και αδυνατισμένο, με μαύρα γυαλιά πρώτο στα εδώλια αριστερά, τον Ρόζενμπεργκ, τον Φον Ρίμπεντροπ καταβεβλημένο, με ξεψυχισμένο ύφος μέσα σε φαρδιά ρούχα, τον Φον Σίραχ, τον Ζάουκελ με τα μονίμως σφιγμένα από σκληρότητα χείλη να βάζει τα κλάματα ακούγοντας την ετυμηγορία των δικαστών.

Εδώ έπεσε η αυλαία ενός κόμματος που ξεκίνησε το 1920 με κάτι λιγότερο από 60 μέλη, για να φθάσει το 1945 τα 8,5 εκατομμύρια, περισσότερα του πληθυσμού της τότε Ελλάδας. Το ερώτημα εύλογο: επιτρέπεται η δημοκρατία να έχει ανασφάλειες "κρύβοντας" το παρελθόν, αντί να ρίχνει φως σε αυτό;

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL