Μέχρι την ώρα που πήγαινε η “Α” στο τυπογραφείο δεν είχε τελειώσει το κρίσιμο δείπνο των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με μοναδικό μενού το προσφυγικό και την πολιτική ασύλου. Ούτε αναμενόταν μια “μεγάλη” απόφαση που θα ικανοποιούσε όλους τους συνδαιτυμόνες της κατακερματισμένης Ευρώπης. Διότι υπάρχουν χώρες που θέλουν, έως ένα βαθμό τουλάχιστον, να διατηρήσουν τις περιβόητες “ευρωπαϊκές αξίες” της αλληλεγγύης και του ανθρωπισμού και υπάρχουν χώρες που θεωρούν ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι μόνο μια ελεύθερη αγορά με κοινή αγροτική πολιτική και επιδοτήσεις.
Υπάρχουν χώρες που λόγω γεωγραφίας υποδέχονται πρώτες τη συντριπτική πλειονότητα των προσφύγων και μεταναστών που αναζητούν τη σωτηρία από τον πόλεμο και την τρομοκρατία ή την πείνα στη Γη της Επαγγελίας και υπάρχουν χώρες που λόγω οικονομικής ευρωστίας αποτελούν τον τελικό προορισμό των κολασμένων της Γης. Όπως υπάρχουν χώρες που βλέπουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες με το κιάλι, καθώς ούτε έχουν εξωτερικά σύνορα με εστίες κρίσης ούτε μια ζηλευτή οικονομική κατάσταση.
Τα νέα δεδομένα
Αυτοί οι διαχωρισμοί υφίστανται στην Ε.Ε. από την εποχή της μεγάλης διεύρυνσης, το 2004. Έκτοτε, ούτε έχει αλλάξει η γεωγραφία ούτε έχει επιτευχθεί η περιβόητη σύγκλιση - τη θυμάται κανείς; Ωστόσο, αυτοί οι διαχωρισμοί τώρα έχουν γίνει εκρηκτικοί, επειδή υπάρχουν δύο νέα δεδομένα. Το πρώτο, που ακολουθεί φθίνουσα πορεία, είναι ο αριθμός των προσφύγων και μεταναστών που έρχεται στην Ευρώπη. Ήταν πολύ μεγάλος το 2015, πρωτίστως λόγω του πολέμου στη Συρία, και βαίνει συνεχώς μειούμενος. Το 2018 έχει επιστρέψει στα “κανονικά” επίπεδα της περασμένης δεκαετίας, θεωρητικά λοιπόν δεν θα έπρεπε να είναι ικανός να διαλύσει την Ε.Ε. Όμως, εδώ ακριβώς έρχεται να “κουμπώσει” το δεύτερο νέο δεδομένο, που είναι η ενίσχυση των ακροδεξιών λαϊκιστικών δυνάμεων και η συμμετοχή τους σε αρκετές κυβερνήσεις, καθώς και η αυξανόμενη επιτυχία τους να επιβάλλουν την ατζέντα τους στα κόμματα της Κεντροδεξιάς, ενίοτε και της Κεντροαριστεράς.
Οι δυνάμεις αυτές, είτε πρόκειται για τους Όρμπαν (Ουγγαρία), τους Σαλβίνι (Ιταλία) και τους Κατσίνσκι (Πολωνία) είτε πρόκειται για τους πολύ πιο “συστημικούς” Κουρτς (Αυστρία), είναι αποφασισμένες να βάλουν τη σφραγίδα τους σε αυτή τη σύνοδο κορυφής και σε όσες ακολουθήσουν. Δεν ενδιαφέρονται για την αλήθεια των αριθμών, οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονται καν να κοπιάσουν για έναν αξιοπρεπή συμβιβασμό, που θα λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα των χωρών πρώτης υποδοχής και των χωρών μόνιμης εγκατάστασης και θα μοιράζει όσο το δυνατόν πιο δίκαια το κόστος, κοινωνικό και οικονομικό, διατηρώντας παράλληλα τη -θαμπωμένη- λάμψη μιας Ευρώπης που πιστεύει ακόμη στις ανθρωπιστικές αξίες.
Η φόρμουλα Τουσκ
Η εισαγωγική δήλωση του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ήταν περίπου τρομακτική. Ο Τουσκ ζήτησε από τους “28” να επικεντρωθούν σ’ αυτή τη σύνοδο στην προστασία των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., “συμπεριλαμβανόμενου του σχεδίου για δημιουργία κέντρων αποβίβασης”. Κυρίως στην Αφρική, εννοούσε, πιθανώς και στα Βαλκάνια. Και πρόσθεσε: “Η εναλλακτική είναι το χαοτικό περαιτέρω κλείσιμο των συνόρων, περιλαμβανομένων και αυτών εντός της Ε.Ε., καθώς και εντεινόμενες διαμάχες μεταξύ των κρατών - μελών της Ε.Ε. Κάποιοι ίσως θεωρούν ότι είμαι πολύ σκληρός στις προτάσεις μου για τη μετανάστευση. Αλλά πιστέψτε με. Εάν δεν συμφωνήσουμε σε αυτές, τότε θα δείτε κάποιες πραγματικά σκληρές προτάσεις από ορισμένους πολύ σκληρούς τύπους”.
Ο Τουσκ, για να κατευνάσει και τους “σκληρούς τύπους”, προτείνει μια φόρμουλα που μοιάζει κάπως με τη συμφωνία Ε.Ε. - Τουρκίας για το προσφυγικό, η οποία, όπως είπε, είχε αποτέλεσμα “να ανακόψουμε τη μεταναστευτική ροή κατά 96% από το 2015”. Με λίγα λόγια να οδηγούνται όσοι διασώζονται στη Μεσόγειο σε “κέντρα” στη Βόρεια Αφρική, που θα χρηματοδοτούνται από την Ε.Ε. και θα λειτουργούν σε συνεργασία με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Κι όσοι δικαιούνται άσυλο θα μοιράζονται από εκεί στα κράτη - μέλη της Ε.Ε.
Η φόρμουλα αυτή προϋποθέτει βέβαια τη συναίνεση των χωρών στη Βόρεια Αφρική - την οποία προσπαθεί να... εκμαιεύσει ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ προειδοποιώντας παράλληλα τους ηγέτες των “28” να μην δημιουργήσουν την εικόνα “νεοαποικιοκρατικής αντίληψης”. Για την ώρα οι χώρες της Βόρειας Αφρικής λένε “όχι”, όπως “όχι” είπε τις προάλλες και ο πρωθυπουργός της Αλβανίας.
Είναι προφανές ότι η πρόταση Τουσκ -που δουλειά του είναι να γεφυρώνει τις αντιθέσεις- είναι στην κατεύθυνση της Ευρώπης - φρούριο. Αλλά όχι όσο θέλουν οι “σκληροί τύποι”, οι οποίοι έχουν ανέβει στο άρμα των “προσφυγοφάγων” και θέλουν όχι μόνο να μην περάσει στο μέλλον κανείς, αλλά και να εκδιωχθούν όσοι είναι ήδη στην Ευρώπη.
Η γραμμή άμυνας
Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό και με τις αντιθέσεις τους η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία, το Λουξεμβούργο, εν μέρει η Γαλλία -με τον Μακρόν να διεκδικεί ρόλο γεφυροποιού- και η Γερμανία, όσο αντέχει η Μέρκελ τις εσωκομματικές πιέσεις της, προσπαθούν να βάλουν στο κάδρο μια συλλογική ευρωπαϊκή λύση που να συνάδει με το διεθνές δίκαιο. Μια τέτοια λύση θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει ένα ενιαίο σύστημα παροχής ασύλου, μια αναθεώρηση του Δουβλίνου επί το δικαιότερον, καθώς και τη στήριξη των χωρών πρώτης υποδοχής. Θα πρέπει επίσης να προβλέπει τη δυνατότητα της νόμιμης μετανάστευσης προς την Ευρώπη από τις χώρες προέλευσης, χωρίς τον κίνδυνο του πνιγμού και χωρίς τη διαμεσολάβηση των διακινητών. Καθώς και μια γενναία αναπτυξιακή βοήθεια στις χώρες που δεν μπορούν να παράσχουν κανένα μέλλον στα παιδιά τους. Αυτή η λύση ταιριάζει στο πνεύμα της Ευρώπης και συμφέρει την Ευρώπη. Αλλά χαλάει το αφήγημα της Ακροδεξιάς και της νεοδεξιάς.
