Για τις προτεραιότητες του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, το επικείμενο νομοσχέδιο με τη σύντμηση των διαδικασιών ασύλου, τους ασυνόδευτους ανηλίκους, αλλά και τον τρόπο που λανθασμένα στοιχεία φτάνουν να αποτελούν βάση συζήτησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο με συνέπειες για τη χώρα μας μιλάει στην πρώτη του συνέντευξη ως υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, ο Δημήτρης Βίτσας στην "Αυγή" της Κυριακής.
"Δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους συμψηφισμός δύο διαφορετικών υποθέσεων" σημείωσε για τις υποθέσεις των δύο Ελλήνων στρατιωτικών και των οκτώ Τούρκων, ενώ αναφερόμενος στην ένταση στις σχέσεις με την Τουρκία τόνισε ότι η Ε.Ε. πρέπει να έχει ξεκάθαρη θέση, καθώς και ότι "δεν συζητάμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα".
* Στην τελετή παραλαβής του υπουργείου είχατε δηλώσει ότι δεν θα υπάρξουν αλλαγές στο υπουργείο καθώς πρόκειται για κυβερνητική πολιτική η οποία θα συνεχιστεί. Πώς θα συνεχιστεί;
Είμαι στο υπουργείο ένα μήνα, άρα μπορώ να μιλάω με μεγαλύτερη γνώση των πραγμάτων και με πολύ πιο επικαιροποιημένη εικόνα μετά και την επίσκεψή μου σε όλα τα κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης. Χρειάζεται ίσως να ξεκαθαρίσουμε ένα πράγμα. Εδώ μιλάμε για το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, το υπουργείο το οποίο οργανώνει και στο νομοθετικό επίπεδο αλλά και σε πρακτικό επίπεδο τη στάση του ελληνικού κράτους σε σχέση με τους πρόσφυγες και μετανάστες.
Αυτό στην ουσία σημαίνει ότι το βασικό μας πλαίσιο είναι η Συνθήκη της Γενεύης και το Πρωτόκολλο της Ν. Υόρκης, πάνω στο οποίο στηρίζονται το ευρωπαϊκό και ελληνικό δίκαιο, όπως και διάφορες συμφωνίες και κοινές δηλώσεις. Αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί το υπουργείο -και το επισημαίνω γιατί το υπουργείο δεν είναι κίνημα. Το υπουργείο προσπαθεί να δει και να πράξει σε σχέση με το σύστημα που έχουμε και το κάνει αυτό με ιδέες, αξίες, αλλά χωρίς ιδεαλισμούς.
Πάνω σε αυτά διαμορφώνουμε ένα σχέδιο που έχει να κάνει με τις σημερινές ροές. Διαμορφώνουμε ένα σχέδιο για πιθανή αύξηση των ροών και διαμορφώνουμε και μια εθνική στρατηγική για τις διαδικασίες ένταξης αυτών των ανθρώπων στο κοινωνικό σύνολο.
Προτεραιότητα τα νησιά
* Ποια ζητήματα θεωρείτε ότι πρέπει κατά προτεραιότητα να λυθούν;
Κύρια προτεραιότητα είναι τα νησιά. Και πρέπει να λύσουμε ταυτόχρονα τρία πράγματα. Το ένα είναι πώς θα αποσυμπιεστεί η κατάσταση στα νησιά. Το δεύτερο πόσο γρήγορα αυτοί οι άνθρωποι που φτάνουν στα νησιά θα μπορούν να έχουν γνώση για το τι πρόκειται να τους συμβεί και το τρίτο να εξασφαλίσουμε τα δικαιώματα των ίδιων των νησιωτών, που έχουν ανταποκριθεί στα ανθρωπιστικά τους καθήκοντα με πρωτόγνωρο παγκοσμίως τρόπο.
Όσον αφορά τη Κοινή Δήλωση Ε.Ε. - Τουρκίας. Πρέπει να είναι σαφές ότι η ψυχή, το κύριο βάρος αυτής της Κοινής Δήλωσης είναι ότι από τη μεριά της Ευρώπης δίνονται χρήματα στην Τουρκία ώστε οι πρόσφυγες κατά κύριο λόγο να διαμένουν και να βελτιώνουν τη ζωή τους στην Τουρκία. Το λέω αυτό γιατί πολλές φορές μετατοπίζεται το βάρος στις επιστροφές με την Κοινή Δήλωση. Οι επιστροφές είναι διορθωτικός μηχανισμός και ως τέτοιον τον αντιμετωπίζω. Συγχρόνως αυτή η Κοινή Δήλωση θέλει -αλλά έτσι και αλλιώς το θέλουμε και εμείς- να υπάρχει ένα επίπεδο συνεννόησης με την Τουρκία.
* Όπως είπατε, στην Ε.Ε. η συζήτηση πηγαίνει συνεχώς στις επιστροφές. Την ίδια ώρα βλέπουμε δημοσιεύματα που εγκαλούν τη χώρα για τις επιστροφές, ενώ φαίνεται ότι φτάνουν λανθασμένα στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει των οποίων γίνονται συζητήσεις και λαμβάνονται αποφάσεις. Πώς η ελληνική κυβέρνηση αντιδρά σε αυτό και από πού προέρχονται τα στοιχεία αυτά;
Αυτή τη στιγμή σε ευρωπαϊκό επίπεδο συζητούνται πολύ σημαντικά θέματα. Ένα από αυτά είναι η προσπάθειά μας για ένα κοινό σύστημα παροχής ασύλου και ένα δεύτερο θέμα είναι το “νέο Δουβλίνο”. Υπενθυμίζω ότι πάντοτε οι πολιτικοί συσχετισμοί παίζουν μεγάλο ρόλο και πρέπει να τους λαμβάνεις υπόψη. Έχουμε μια σειρά από χώρες, οι οποίες λένε “δεν θέλουμε κανέναν πρόσφυγα και μετανάστη στον δικό μας χώρο”, οι χώρες του Βίσεγκραντ κατά κύριο λόγο, ή μια πολιτική αντίθεσης στην υποδοχή εξαιτίας του γεγονότος ότι το μεταναστευτικό και προσφυγικό παίζει σημαντικό ρόλο και στα εκλογικά αποτελέσματα. Αυτή είναι η πραγματικότητα.
Εμείς παρεμβαίνουμε σε αυτά τα ζητήματα και προσπαθούμε να διαμορφώσουμε κάποιες συνεννοήσεις με τις χώρες πρώτης υποδοχής. Αν κάποιος θέλει να κάνει έναν διαχωρισμό -ας το πούμε έτσι-, υπάρχει μια λογική η οποία λέει ότι μια σειρά χώρες της κεντροανατολικής και βόρειας Ευρώπης ρίχνουν το βάρος στις χώρες πρώτης υποδοχής. Πάνω σε αυτό δημιουργούν και ένα αφήγημα, το οποίο πιέζει πολιτικά και πρακτικά τις χώρες πρώτης υποδοχής. Το αφήγημα είναι ότι έρχονται προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές στις χώρες πρώτης υποδοχής, από αυτές υπάρχουν δευτερογενείς ροές και τελικά διαμορφώνεται μια διαδικασία η οποία βοηθά σε τελική ανάλυση τους διακινητές.
Χρησιμοποιούνται πολύ επιλεκτικοί αριθμοί. Για παράδειγμα για την Ελλάδα χρησιμοποιείται μόνο ο αριθμός -όχι ότι δεν θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερος- επιστροφών στην Τουρκία βάσει της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. - Τουρκίας και ξεχνιούνται οι αριθμοί των επιστροφών στις χώρες προέλευσης, οι οικογενειακές επανενώσεις, μια σειρά από άλλα. Γίνονται μετά προσθέσεις και αφαιρέσεις και σου βγάζει ότι υπάρχει δευτερογενής ροή. Το ίδιο γίνεται και με την Ιταλία. Αυτό όμως δεν είναι πραγματικό στοιχείο. Και το μεγάλο ζήτημα στην Ευρώπη δεν είναι να παίξουμε ένα παιχνίδι ευθυνών, αλλά να διαχειριστούμε το ίδιο το πρόβλημα.
Δηλαδή, αν υπάρχει ζήτημα -και υπάρχει- ταχύτερης απονομής ή εξέτασης ασύλου, αυτό πρακτικά σημαίνει ανθρώπινους και υλικούς πόρους ώστε να εξετάζονται πιο γρήγορα οι αιτήσεις.
Χρειαζόμαστε κόσμο στην Υπηρεσία Ασύλου
* Υπάρχει δηλαδή πρόβλεψη να μεγαλώσει η Υπηρεσία Ασύλου; Τι θα περιλαμβάνει το νομοσχέδιο που περιμένουμε για τη σύντμηση διαδικασιών ασύλου;
Θέλω οι 12 επιτροπές προσφυγών να γίνουν 20 και μπορώ να το κάνω και να είναι πιο εστιασμένες. Το 2019 να γίνουν 30 γιατί οι επιτροπές των προσφυγών δεν έχουν μόνο να κάνουν με αυτούς που έρχονται αυτή τη στιγμή, αλλά με αιτήσεις ασύλου που έχουν γίνει πολύ πριν από το 2015. Η Υπηρεσία Ασύλου να έχει περισσότερο κόσμο ώστε να εξετάζει πιο γρήγορα τις πρώτες αιτήσεις. Αυτή τη στιγμή η υπηρεσία Ασύλου έχει συνολικά με τις διοικητικές υπηρεσίες περίπου 600. Μέχρι το τέλος του 2018 -έχουν περάσει από το ΑΣΕΠ- θα έλθουν άλλοι 200.
Όμως πρέπει να ανανεώσουμε αυτές τις συμβάσεις που έχουμε αυτή τη στιγμή ώστε να μην χαθεί η τεχνογνωσία που έχουν αποκτήσει αυτοί οι άνθρωποι και να εντάξουμε πολύ πιο γρήγορα και τους 200. Θέλω επίσης να απλοποιήσω το σύστημα εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και να το κάνω πιο γρήγορο. Αυτό είναι και προς το συμφέρον του αιτούντος άσυλο και της χώρας.
Αυτή τη στιγμή γίνεται μια διαδικασία που φτάνει στο τέλος της και ξαναρχίζει από την αρχή. Εγώ θέλω να μην ξαναρχίζει από την αρχή. Να έχει ο άλλος όλα του τα δικαιώματα, αλλά συγχρόνως να μην γίνεται ένας επαναλαμβανόμενος κύκλος εξέτασης του αιτήματος. Με ενδιαφέρει πάρα πολύ να ξέρει ο αιτών άσυλο τι πρόκειται να του συμβεί. Το δεύτερο βασικό είναι να προχωρούν και οι διαδικασίες επανενώσεων με ταχύτερο τρόπο.
Όλη διαδικασία του νομοσχεδίου θα πρέπει να έχει λήξει μέχρι το τέλος Απριλίου. Σε αυτό υπάρχουν και άλλες διατάξεις, όπως οι αποζημιώσεις νησιωτών, ζητήματα κατάρτισης, εργασιακά κ.λπ.
* Σχετικά με το εθνικό σχέδιο για την ένταξη θα κατατεθεί κάποιο νομοσχέδιο;
Δεν θα έλθει νομοσχέδιο, θα γίνει μια συζήτηση στη Βουλή, στο πλαίσιο της εθνικής στρατηγικής με το οποίο γίνονται στις σχετικές επιτροπές. Δεν καταλήγουν σε νόμο, αλλά σε μια ολοκληρωμένη στρατηγική ένταξης, η οποία μπορεί να γίνει με επιμέρους νόμους ή άλλου είδους διοικητικές πράξεις.
Φυλάκιση μόνο για ποινικές παρεκτροπές
* Στην πρόσφατη έκθεση της AIDA είδαμε αύξηση της κράτησης κατά το 2017. Τι να περιμένουμε να δούμε από εδώ και πέρα;
Εμείς θέλουμε η κράτηση να γίνεται μόνο για ποινικές παρεκτροπές. Αυτός είναι ο κεντρικός στόχος και αυτή τη λογική θα συνεχίσουμε. Από την άλλη μεριά, ξεκαθαρίζοντας ότι η αρμοδιότητα για ασυνόδευτους ανηλίκους περνάει στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και κάνοντας μια συνολική προετοιμασία -και αυτό περνάει μέσω του νομοσχεδίου- για να επιτύχουμε ώστε κανένας ασυνόδευτος ανήλικος να μην είναι σε safezone στα ΚΥΤ ή σε αστυνομικά τμήματα.
Αυτό είναι η πρώτη μας προτεραιότητα και έχουμε βάλει ένα χρονικό διάστημα για 100% εφαρμογή περίπου τρεις μήνες από τη στιγμή που θα ψηφιστεί ο νόμος. Άλλωστε για τους ανήλικους πρόσφυγες και μετανάστες, ως προς την παραβατικότητα, πρέπει να ισχύει ο νόμος για τους ανηλίκους εν γένει, ότι δεν κρατούνται παρά μόνο σε πολύ ειδικές περιπτώσεις.
Και υπάρχουν και μια σειρά άλλα ζητήματα που έχουν να κάνουν με αυτά, μια σειρά ελλείψεις που πρέπει ταχύτατα να διορθώσουμε για παράδειγμα δεν έχουμε κανονισμό λειτουργίας σε μια σειρά κέντρα υποδοχής και φιλοξενίας, υπάρχει ένα ζήτημα πώς το υπουργείο θα βάλει στη διοίκηση και την Τοπική Αυτοδιοίκηση όχι μόνο με την έννοια των υποχρεώσεων, αλλά με την έννοια και των δικαιωμάτων. Έπειτα, υπάρχει και το ζήτημα να περάσουμε σε ένα άλλο στάδιο, όπου τα διαμερίσματα και τα cash να είναι ο κύριος τρόπος φιλοξενίας. Αυτό σημαίνει αύξηση των διαμερισμάτων, σύστημα ελέγχου, υγειονομικό σύστημα, διαδικασίες εκπαίδευσης κ.λπ.
* Το νομοσχέδιο με τη σύντμηση των διαδικασιών ασύλου το περιμέναμε τον περασμένο Ιανουάριο, μετά την επίσκεψη Μουζάλα στην Τουρκία σε συνέχεια της επίσκεψης Ερντογάν στην Αθήνα, όπου είχαμε μάθει ότι εξετάζεται η αλλαγή στην εφαρμογή της συμφωνίας Ε.Ε. - Τουρκίας και ότι θα δεχόταν η Τουρκία επιστροφές προσφύγων που θα είχαν μεταφερθεί στην ενδοχώρα λόγω υπερπληθυσμού. Έχει προχωρήσει αυτό;
Όχι, το τελευταίο δεν έχει προχωρήσει, γιατί και τότε που συζητιόταν δεν είχε ολοκληρωθεί. Οι σχέσεις μας με την Τουρκία σε γενικότερο επίπεδο είναι σε ένταση. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να διακοπούν. Ιδιαίτερα για το προσφυγικό και μεταναστευτικό χρειάζεται να επιμείνουμε σε δρόμους συνεργασίας. Μέσα στις δικές μας προτάσεις λύνονται μια σειρά θέματα, όπως παράδειγμα τι θα συμβεί αν ξεπεράσουμε έναν αριθμό αιτήσεων ασύλου, αλλά αυτό δεν αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής συμφωνίας.
Δεν συζητάμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα με την Τουρκία
* Δεδομένου του κλίματος που επικρατεί στις σχέσεις και Ελλάδας - Τουρκίας αλλά και Ε.Ε. Τουρκίας, πώς πιστεύετε μπορεί να διατηρηθεί μια εταιρική σχέση;
Υπάρχει μια ρητορική έντασης. Θέλουμε με όλους τους τρόπους να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν συζητάμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα. Και το λέω αυτό γιατί διπλωματικός στόχος της Τουρκίας είναι να ανοίξει πιθανώς κεφάλαια συζήτησης. Δηλαδή στην ουσία να δεχθούμε ως Ελλάδα τις γκρίζες ζώνες. Αυτό δεν πρόκειται να συμβεί και ούτε πρέπει να δεχθούμε να ανοίξουμε τέτοια κεφάλαια συζήτησης. Αυτό είναι το ένα θέμα.
Το δεύτερο θέμα είναι ότι η Τουρκία έχει ανοίξει πολλά μέτωπα και σε πρακτικό επίπεδο, με επιχειρήσεις στο Αφρίν, και σε ένα επίπεδο ανεβάσματος των εθνικιστικών κορώνων στο εσωτερικό της. Πιθανόν να έχει να κάνει και με τις προεδρικές εκλογές το 2019, πιθανόν να έχει να κάνει και με τους φόβους της Τουρκίας σε σχέση με το τι συμβαίνει στα νότια και ανατολικά της σύνορα. Η γνώμη μου είναι ότι τη φέρνει σε δύσκολη θέση ο τρόπος που αντιδρά.
Σε αυτό το επίπεδο πρέπει να είναι και καθαρή η θέση της Ε.Ε., δηλαδή θεωρώ ότι η στάση που κράτησε η Ε.Ε. στη Βάρνα ήταν αρκετά καθαρή και πρωτοφανέρωτη και η Τουρκία πρέπει να κατανοήσει ότι το δικό της αναπτυξιακό μέλλον βρίσκεται στον ευρωπαϊκό δρόμο και στη συνεργασία.
Κανένας συμψηφισμός
* Πώς θα σχολιάζατε με φόντο και τις πρόσφατες δηλώσεις της Άγκυρας το ζήτημα των Ελλήνων στρατιωτικών;
Δεν μπορεί να υπάρξει κανενός είδους συμψηφισμός δύο διαφορετικών υποθέσεων. Η Τουρκία με τον ταχύτερο τρόπο πρέπει να επιστρέψει τους Έλληνες στρατιωτικούς. Δεν στηρίζονται σε κανένα δικαιικό σύστημα οι συνεχείς αναβολές και είναι ξεκάθαρο ότι δεν υπάρχει κανένας συμψηφισμός, μια και το ελληνικό δικαιικό σύστημα λειτουργεί κανονικά -και το λέω σε σχέση με την υπόθεση των οκτώ Τούρκων στρατιωτικών ή ό,τι άλλο προκύψει.
