Το ετήσιο ραντεβού στις ελβετικές Άλπεις είναι για ένα μεγάλο κομμάτι της οικονομικής ελίτ του πλανήτη το σημαντικότερο της χρονιάς. Στα σαλέ του χιονισμένου Νταβός, οι συμμετέχοντες στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχουν την ευκαιρία να μάθουν από πρώτο χέρι τα σχέδια και τους φόβους των τραπεζιτών και των μεγαλοεπενδυτών, να συζητήσουν τις προκλήσεις της επόμενης μέρας με σημαντικούς πολιτικούς ηγέτες και κυρίως να κάνουν πολύτιμες επαφές, να προετοιμάσουν σε χαλαρό περιβάλλον τις επόμενες μεγάλες επιχειρηματικές συμφωνίες. Όσο για τον ιδρυτή του φόρουμ Κλάους Σβαμπ - που επιμένει με την αλαζονεία του οικοδεσπότη του «1%» να λέει ότι «στόχος του φόρουμ είναι να βελτιώσει την κατάσταση του πλανήτη»- , αυτός φιλοδοξεί κάθε χρόνο να βάζει τη βασική ατζέντα της επόμενης μέρας στη συζήτηση για την παγκοσμιοποίηση.
Αυτή η ατζέντα ενδιαφέρει τους κορυφαίους πολιτικούς, ωστόσο ενίοτε χρησιμοποιούν την εμφάνισή τους στο Νταβός, όχι για να ακούσουν ή να μιλήσουν με την επιχειρηματική ελίτ, αλλά για να κάνουν παρασκηνιακές επαφές με ομολόγους τους, να στείλουν ένα νέο μήνυμα στην παγκόσμια κοινότητα από ένα ανεπίσημο βήμα ή να κάνουν ένα πολιτικό σόου που θα συζητηθεί.
Ο "μη πόλεμος"
Στην πρώτη κατηγορία το πιο γνωστό παράδειγμα για τα ελληνικά δεδομένα ήταν η συμφωνία μεταξύ Ανδρέα Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ για "μη πόλεμο" το μακρινό 1988, που έφερε στην ελληνική ορολογία των δημοσιολογούντων το "πνεύμα του Νταβός". Υπενθυμίζεται ότι εκείνης της "ιστορικής" συνάντησης των ηγετών της Ελλάδας και της Τουρκίας είχε προηγηθεί μια επικίνδυνη κρίση στο Αιγαίο με τις... βόλτες του Σισμίκ, που απείλησε να οδηγήσει σε θερμό επεισόδιο τον Μάρτιο του 1987. Λίγους μήνες μετά τη συνάντηση στις Άλπεις, ακολούθησε η πρώτη επίσκεψη στην Αθήνα Τούρκου πρωθυπουργού μετά τη δικτατορία. Θα έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, εάν την επόμενη εβδομάδα αναβιώσει το "πνεύμα του Νταβός" για την κυβέρνηση της Αθήνας, αυτή τη φορά με συνομιλητή την κυβέρνηση των Σκοπίων. Το ραντεβού Τσίπρα - Ζάεφ στο περιθώριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ έχει κλείσει. Μένει να δούμε που θα καταλήξει.
Η επιστροφή του Ιράν
Από το βήμα του Νταβός ξεκίνησε και η επιχείρηση γοητείας του Ιρανού Προέδρου Χασάν Ροχανί. Δεκαετίες είχε να πατήσει το πόδι του στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ένας εκπρόσωπος της Τεχεράνης, οπότε όλοι περίμεναν το 2014 με αγωνία να δουν τι έχει να πει - και κυρίως πώς. Ο Ροχανί δεν τους απογοήτευσε, επιδεικνύοντας ένα πρόσωπο στον αντίποδα του προκατόχου του Αχμαντινεντζάντ. «Ήρθα να σας μεταφέρω ένα μήνυμα του λαού μου, ένα μήνυμα φιλίας, συνεργασίας και ειρηνικής συνύπαρξης». Μ’ αυτά τα λόγια ξεκίνησε την ομιλία του, ενώ την ολοκλήρωσε με μια πρόσκληση προς τον έξω κόσμο, από τους επενδυτές μέχρι τους τουρίστες: «Ελάτε να βιώσετε από πρώτο χέρι την ιρανική φιλοξενία». Να σημειωθεί, ότι δύο μέρες νωρίτερα, σε συνέντευξη που έδωσε στην ελβετική τηλεόραση, ο Ροχανί έτεινε χείρα συμφιλίωσης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες: «Καμία έχθρα δεν κρατάει για πάντα, καμία φιλία δεν είναι αιώνια. Πρέπει να μετατρέψουμε την εχθρότητα σε φιλία» είπε και εμμέσως πρότεινε να ανοίξει και πάλι η αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη, που έκλεισε με δραματικό τρόπο το 1979.
Σχεδόν ταυτόχρονα με την άφιξη του Ροχανί στο Νταβός, η διεθνής κοινότητα ανακοίνωσε τη μερική άρση των κυρώσεων σε βάρος της Τεχεράνης, αποδεχόμενη κατ’ αρχάς τη δέσμευση του Ιράν -την οποία επανέλαβε από το βήμα του φόρουμ ο Πρόεδρός του- ότι «η Ισλαμική Δημοκρατία δεν θέλει να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα ούτε το ήθελε ποτέ». Και ενάμιση χρόνο αργότερα έκλεισε η συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά, την οποία κάθε τρεις και λίγο θέτει τώρα σε αμφισβήτηση ο νυν Πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ.
Ο "καθρέφτης" του Παλαιστινιακού
Παρούσα στο Νταβός, αν και δεν είναι το σκοτεινό αντικείμενο του πόθου των επενδυτών, ήταν συχνά - πυκνά και η πολύπαθη Παλαιστίνη. Το 2009, για παράδειγμα, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν επέλεξε το βήμα του Νταβός για να στείλει το μήνυμα στον αραβικό κόσμο ότι αυτός είναι ο γνήσιος υπερασπιστής των δικαίων των μουσουλμάνων. Σε ένα από τα στρογγυλά τραπέζια του φόρουμ, με αντικείμενο τις ανοιχτές εστίες κρίσης, κυριάρχησε η αποτίμηση του πολέμου της Γάζας και κυρίως η κίνηση Ερντογάν να αποχωρήσει θυμωμένος από το πόντιουμ όταν δεν του δόθηκε αρκετός χρόνος να βάλει στη θέση του τον Ισραηλινό ομόλογό του Σίμον Πέρες, ο οποίος παραβίασε, όπως είπε ο Τούρκος Πρόεδρος, την εντολή «ου φονεύσεις» και «σκότωσε στη Γάζα παιδιά».
Δεκαπέντε χρόνια νωρίτερα, αντίθετα, στο περιθώριο του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ δεν είχε επικρατήσει ο θυμός, ανιδιοτελής ή ιδιοτελής, για την κατάσταση στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη, αλλά οι προσπάθειες για κάποιου είδους ειρήνη. Το 1994 μόλις είχε τελειώσει η πρώτη Ιντιφάντα (σ.σ.: παλαιστινιακή εξέγερση) και είχαν σπεύσει στις ελβετικές Άλπεις ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ και ο ηγέτης της Φατάχ Γιασέρ Αραφάτ. Έπειτα από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις οι δυο τους κατέληξαν να ανακοινώσουν τη συμφωνία για τη Γάζα και την Ιεριχώ. Και στο τέλος της ίδιας χρονιάς ο Γ. Αραφάτ μοιράστηκε το Νόμπελ Ειρήνης με τον πρωθυπουργό του Ισραήλ Γιτσάκ Ράμπιν, λίγους μήνες πριν από τη δολοφονία του.
Τίτλοι τέλους στο Απαρτχάιντ
Κι αν οι προσπάθειες για ένα modus vivendi στην Παλαιστίνη αποδείχθηκαν άκαρπες εκ του αποτελέσματος, δεν συνέβη το ίδιο και με την ιστορική συνάντηση, πάλι με φόντο τις χιονισμένες Άλπεις, του τότε Προέδρου της Νότιας Αφρικής Φρεντερίκ Ντε Κλερκ με τον Νέλσον Μαντέλα, το 1992. Η χειραψία των δύο στο Νταβός σφράγισε τη μη αναστρέψιμη κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων. Και δυο χρόνια αργότερα ο Μαντέλα εξελέγη Πρόεδρος στη Νότια Αφρική.
Νταβός και ελληνική κρίση
Από το... κυνηγητό του Παπανδρέου στον... περίπατο του Τσίπρα
Το 2010, με τον διεθνή Τύπο να ξοδεύει τόνους μελάνης για την «ελληνική τραγωδία» ή την «κρίση του ούζου» -οι κοινοτοπίες συνηθίζονται και στα ΜΜΕ της Εσπερίας-, η παρουσία του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου στο Νταβός έκλεψε την παράσταση. Το κλίμα είχε ήδη προετοιμάσει η «μαύρη γάτα» των οικονομολόγων, ο Νουριέλ Ρουμπίνι, ο οποίος την πρώτη μέρα του φόρουμ προφήτευσε περίπου τη διάλυση της Ευρωζώνης εξαιτίας της Ισπανίας - και όχι της «ήδη χρεοκοπημένης» Ελλάδας. Τη σκυτάλη πήρε ο «γκουρού» των αγορών, ο άνθρωπος που γκρέμισε τη στερλίνα, Τζορτζ Σόρος με τη δήλωσή του ότι «πιθανόν να αγόραζα» το ελληνικό χρέος, αφού τα ελληνικά κρατικά ομόλογα έχουν υψηλές αποδόσεις και όχι... αβάσταχτο ρίσκο, καθώς όπως είπε, «βασικά πιστεύω ότι οι Έλληνες θα τα καταφέρουν». Αλλά και ο προεδρεύων της Ε.Ε., ο Ισπανός πρωθυπουργός Χοσέ Λουίθ Θαπατέρο, ομοιοπαθής κι αυτός ως ηγέτης μιας χώρας με τεράστια ελλείμματα, έσπευσε από το Νταβός να στηρίξει εμμέσως την Ελλάδα: «Καμία χώρα δεν πρόκειται να εγκαταλείψει το ευρώ», είπε, «η ΟΝΕ είναι μια ισχυρή ένωση της οποίας τα μέλη στηρίζουν το ένα το άλλο».
Από το ίδιο βήμα ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ υποστήριξε πως «κατανοούμε ότι η Ελλάδα δεν είναι Φινλανδία και ότι η Ισπανία δεν είναι Γερμανία», προσθέτοντας ότι τα «προβλήματα της Ελλάδας συναντώνται και σε πολλές άλλες ανεπτυγμένες οικονομίες». Στη συνέχεια, όμως, υιοθέτησε πιο σκληρή γλώσσα. Απευθυνόμενος ευθέως στον Παπανδρέου, επισήμανε: «Εσείς (σ.σ.: η Ελλάδα) έχετε ένα πρόγραμμα και εμείς, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η Κομισιόν και οι εταίροι σας στην Ευρωζώνη, θα φροντίσουμε ώστε να το εφαρμόσετε...». Αμέσως μετά το σφυροκόπημά του από τον Τρισέ, ο Παπανδρέου βίωσε ακόμη μία δυσάρεστη εμπειρία, με έναν δημοσιογράφο των “Financial Times” να τον κυνηγά στους διαδρόμους του φόρουμ.
Το 2011 και από το βήμα του Νταβός ναυάγησε η συζήτηση για το καυτό θέμα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους -στη «βελούδινη» μορφή της επαναγοράς των ελληνικών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά με χρηματοδότηση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης. Οι θεσμικοί παράγοντες της Ε.Ε. έσπευσαν να ξεκαθαρίσουν ότι δεν συζητούν το θέμα της αναδιάρθρωσης - είτε κατηγορηματικά, όπως ο διοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ζαν Κλοντ Τρισέ ή ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων Όλι Ρεν, είτε υπεκφεύγοντας, όπως η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ.
Το 2012, μαζί με τα βαριά από τα χιόνια σύννεφα πλανιόταν πάνω από το Νταβός και το φάντασμα της ελληνικής χρεοκοπίας. Λες και ένα μέρος της διαπραγμάτευσης για το ελληνικό PSI να γινόταν εκεί - κάτι που δεν αποκλείεται καθόλου, καθώς εκεί ήταν μαζεμένα τα μεγάλα αφεντικά των τραπεζών, οι κεντρικοί τραπεζίτες, του Μάριο Ντράγκι της ΕΚΤ συμπεριλαμβανομένου, η διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, οι «θεσμικοί» της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης Ζοζέ Μπαρόζο, Όλι Ρεν, Ζαν Κλοντ Γιούνκερ -, η μισή γερμανική ηγεσία Μέρκελ, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, Φίλιπ Ρέσλερ ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Φρανσουά Μπαρουέν κ.λπ.
Πάντως, το θέμα δεν ήταν τόσο εάν θα πετύχει το PSI, πόσο μεγάλο θα είναι το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων κι αν θα πρέπει να αποδεχτούν απώλειες και η ΕΚΤ και τα κράτη - μέλη -όπως πρώτος το διατύπωσε δημόσια ο Γιούνκερ-, όσο τι θα γίνει την επόμενη μέρα. Η στάση σχεδόν όλων έναντι της Ελλάδας είχε δύο κοινά στοιχεία: πρώτον, κανείς δεν ήθελε τη χρεοκοπία της, κυρίως επειδή δεν μπορούσε να εκτιμήσει τις επιπτώσεις της. Και δεύτερον, κανείς δεν είχε εμπιστοσύνη στην Ελλάδα, στο πολιτικό της σύστημα, αλλά και στην κοινωνία της. Ακόμη και αυτοί που έκαναν δημόσια την αυτοκριτική τους για τα λάθη της πολιτικής του Μνημονίου που επέτεινε την ύφεση -και δεν ήταν λίγοι- δεν παρέλειψαν να υπογραμμίσουν ότι η Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσει τις μεταρρυθμίσεις που αποφασίζει. Η μόνη διαφορά ήταν στο διά ταύτα: Οι μεν Γερμανοί και όσοι στοιχίζονταν πίσω τους -και δεν ήταν λίγοι- ανέμιζαν το μαστίγιο και δήλωναν ότι «χωρίς τήρηση των δεσμεύσεων, λεφτά γιοκ», οι δε υπόλοιποι -με πιο ξεκάθαρο τον Όλι Ρεν- συνδύαζαν τις επιπλήξεις προς την Αθήνα με την πίεση προς την Ευρωζώνη για περισσότερη βοήθεια για την Ελλάδα.
Το 2013 στο Νταβός μιλούσαν για την απειλή του Brexit, πλην όμως ο τότε Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε δεν έχασε την ευκαιρία να επαναφέρει την προοπτική του Grexit. Ερωτηθείς εάν και κατά πόσο θεωρεί πλέον βέβαιο ότι ουδεμία χώρα πρόκειται να εγκαταλείψει τη νομισματική ένωση, αφού οι ηγέτες της Ευρωζώνης συμφώνησαν το 2012 στην περαιτέρω βοήθεια προς την Ελλάδα με αντάλλαγμα δρακόντεια μέτρα λιτότητας και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, δήλωσε ότι θα έπρεπε να είναι δυνατό μια χώρα να μπορεί να εγκαταλείπει την Ευρωζώνη.
Τα επόμενα χρόνια η ελληνική κρίση εξαφανίστηκε από τα πηγαδάκια του Νταβός, ωσάν να ήταν προεξοφλημένες οι όποιες εξελίξεις. Ίσως επειδή το θρίλερ του 2015 ξεκίνησε μετά το φόρουμ εκείνης της χρονιάς και τέλειωσε πριν από το επόμενο. Στο φετινό φόρουμ, πάντως, ο Τσίπρας θα εμφανιστεί με τη χώρα ένα βήμα πριν από την έξοδο από το τελευταίο μνημόνιο και με τα σχέδια της κυβέρνησης για ολική επαναφορά στη δύσκολη κανονικότητα των αγορών.
Η συμφωνία μεταξύ Ανδρέα Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ για "μη πόλεμο" το μακρινό 1988, που έφερε στην ελληνική ορολογία των δημοσιολογούντων το "πνεύμα του Νταβός"
Φρεντερίκ Ντε Κλερκ με τον Νέλσον Μαντέλα, το 1992. Η χειραψία των δύο στο Νταβός σφράγισε τη μη αναστρέψιμη κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων
Το 2010, με τον διεθνή Τύπο να ξοδεύει τόνους μελάνης για την «ελληνική τραγωδία», η παρουσία του τότε πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου στο Νταβός έκλεψε την παράσταση
