"Η Τουρκία φέρει ακέραια την ευθύνη για την αποτυχία των διαπραγματεύσεων στην Ελβετία" ως προς την επίλυση του Κυπριακού εκτιμά, με συνέντευξή του στην "Αυγή της Κυριακής" ο διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης. Επιπροσθέτως, ο δευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, αναλύοντας το εσωτερικό πολιτικό σκηνικό στην Τουρκία σημειώνει ότι η Άγκυρα δεν θέλει "να απεμπολήσει τα ερείσματα" που παράνομα διατηρεί στην Κύπρο αυτή τη στιγμή, ενώ δηλώνει απερίφραστα ότι ο ειδικός διαμεσολαβητής του γ.γ. του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Άιντε "συνυπέγραψε το ναυάγιο στο Κραν Μοντανά" επειδή, όπως λέει, "συγκάλεσε μία διάσκεψη χωρίς οι συνθήκες να είναι ώριμες".
* Οι συζητήσεις για το Κυπριακό κατέρρευσαν και έχει έρθει η ώρα του “ταμείου”. Από τη μία πλευρά, οι εμπρηστικές δηλώσεις Τσαβούσογλου δεν αφήνουν περιθώριο αμφιβολίας. Από την άλλη υπάρχει η τεκμηριωμένη κριτική του ΑΚΕΛ πως “ο Πρόεδρος Αναστασιάδης δεν εξάντλησε τα περιθώρια για λύση”, αλλά και τα ευχαριστήρια του γ.γ. του ΟΗΕ, Αντ. Γκουτέρες στον Πρόεδρο Ερντογάν για την “εποικοδομητική στάση” του. Εντάξει, φταίει η Τουρκία. Φταίει, όμως, μόνο η Τουρκία;
Η Τουρκία φέρει ακέραια την ευθύνη για την αποτυχία των διαπραγματεύσεων στην Ελβετία, κυρίως λόγω του του ότι επέμεινε, ως μη όφειλε, στην παρωχημένη θέση περί της ανάγκης συνέχισης του ρόλου της ως εγγυήτριας δύναμης και κυρίως της διατήρησης των παρεμβατικών δικαιωμάτων της. Η Άγκυρα μπορούσε να είχε επιδείξει μία εποικοδομητικότερη στάση, εφόσον, μάλιστα, η Λευκωσία φέρεται να έκανε «γενναίες» προτάσεις σε ζητήματα άμεσου τουρκοκυπριακού ενδιαφέροντος. Κάτι τέτοιο θα διευκόλυνε τις συνομιλίες μεταξύ των δύο κοινοτήτων. Αντιθέτως, ο Ακιντζί παρακολουθούσε, περίπου καθηλωμένος, τον Τσαβούσογλου να διαπραγματεύεται και εκ μέρους του και μάλιστα με τέτοιο μαξιμαλισμό που τορπίλισε τις διαβουλεύσεις.
* Ο τουρκικός μαξιμαλισμός συνδέεται με εσωτερικούς λόγους;
Η Τουρκία από την επομένη του οριακού αποτελέσματος του δημοψηφίσματος έχει εισέλθει σε μία οιονεί προεκλογική περίοδο (πιθανόν οι εκλογές να γίνουν συντομότερα από το 2019) με τον Ερντογάν να αναζητεί συμμάχους κυρίως στο στρατόπεδο των εθνικιστών. Ενώ, λοιπόν, φλερτάρει με αυτούς και επιχειρεί να εμφανίσει την Τουρκία ως δήθεν περιφερειακή υπερδύναμη, την οποία όλοι είναι υποχρεωμένοι να σέβονται, στο κρίσιμο μέτωπο της Μέσης Ανατολής αναδιπλώνεται. Οι μονίμως υψηλοί τόνοι δίνουν τον τόνο της εξωτερικής πολιτικής, με επακόλουθο να προκύπτει αντικειμενική δυσκολία για συμβιβασμούς και δη έναντι κρατών που κρίνονται ως υποδέεστερα. Επιπρόσθετα, δεδομένης της σημασίας της Κύπρου σε μία στρατηγικής σημασίας περιοχή, όπως η ανατολική Μεσόγειος, για τα τουρκικά συμφέροντα, η Άγκυρα δεν θέλει να απεμπολήσει τα ερείσματα που, έστω και παράνομα, διατηρεί αυτή τη στιγμή.
* Αποδείχθηκε εκ των υστέρων ότι οι συζητήσεις δεν ήταν τόσο ώριμες, ώστε να σπεύσουν όλες οι πλευρές στο Κραν Μοντανά. Ποιοι βιάζονταν;
Αυτός που συνυπέγραψε το ναυάγιο του Κραν Μοντανά είναι ο ειδικός απεσταλμένος του γ.γ. του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Άιντε. Συγκάλεσε μία διάσκεψη χωρίς οι συνθήκες να είναι ώριμες και οι διαβουλεύσεις να έχουν προοδεύσει στον κατάλληλο βαθμό. Κατέστη, άλλωστε, σαφές πως τα εμπλεκόμενα μέρη απείχαν σημαντικά μίας έστω ενδιάμεσης συμφωνίας, όχι μόνο σε επίπεδο εγγυητριών δυνάμεων αλλά και των δύο κοινοτήτων. Στην καλή εκδοχή, ο Άιντε θέλησε να προλάβει τα εκλογικά ορόσημα σε Κύπρο και Τουρκία.
* Δύσκολα θα βρει κάποιος παραδείγματα πετυχημένων ομοσπονδιών ανά τον κόσμο. Θα μπορούσε να ανοίξει η συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον το μοντέλο της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας είναι παρωχημένο ή μπαίνουμε σε επικίνδυνα μονοπάτια;
Στην παρούσα φάση το κυριότερο πρόβλημα μη λύσης του Κυπριακού δεν αφορά στο μοντέλο και το καθεστώς του ενιαίου κράτους, αλλά στην ξεπερασμένη αντίληψη πως αυτό το κράτος και κράτος - μέλος της Ε.Ε., θα πρέπει να έχει πάτρωνες και δυνάμεις που κατά το δοκούν θα μπορούν να παρεμβαίνουν προς υποστήριξη των κοινοτήτων που θα συμβιώνουν, υποτίθεται αρμονικά. Άρα, αυτή η συζήτηση προσώρας είναι αδόκιμη, ωστόσο, αν στο μέλλον φτάσουμε κοντά σε λύση, γνώμονας μας θα πρέπει να είναι η λειτουργικότητα, η αποτελεσματικότητα, μα πάνω απ’ όλα η βιωσιμότητα του νέου κράτους.
* Έχει λεχθεί ότι όσο πρωταγωνιστούν στις διαπραγματεύσεις οι γενιές πολιτικών που έχουν ζήσει τα τραύματα της εισβολής και της κατοχής, δύσκολα θα βρεθεί λύση. Ευσταθεί αυτή η άποψη;
Υπάρχουν δυο όψεις στο νόμισμα: η μία που λέει ότι η νέα γενιά δεν βαρύνεται με τις ιστορικές μνήμες ενός πολύ κακού παρελθόντος και για τα δύο μέρη (όχι πάντως αναλογικά) αλλά επίσης κι εκείνη που υποστηρίζει πως οι νέοι άνθρωποι δεν έχουν συμβιώσει με την άλλη κοινότητα, συνεπώς, δεν έχουν και ιδιαίτερη ζέση για να το κάνουν. Από την άλλη, οι παλαιότεροι μπορεί να είναι επιβαρυμένοι με πολλαπλά τραύματα, με αποκορύφωμα την εισβολή του 1974, αλλά ενδέχεται να έχουν και μία νοσταλγία για τα χρόνια που έζησαν μαζί, έστω κι αν τα περισσότερα εξ αυτών δεν ήταν χωρίς προβλήματα. Άρα, δεν είναι θέμα ηλικιακό, είναι θέμα βούλησης και αποφασιστικότητας αν θα κλείσει ο κύκλος της παράνομης κατοχής της Κύπρου ή θα ανοίξει ένας άλλος, που θα επικυρώνει τα δεδομένα που δημιούργησε η εισβολή το 1974, με μία de jure διχοτόμηση.
* Η γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ είναι ήδη σε εξέλιξη και ακολουθούν οι εξορύξεις. Αν αυτές αρχίσουν να αποδίδουν οικονομικά, αυτό θα μπορούσε να αποτελεί ένα παραπάνω κίνητρο για τους Τουρκοκυπρίους ως προς την επίλυση του Κυπριακού;
Η λογική λέει ναι. Οι Τουρκοκύπριοι έτσι κι αλλιώς υπολείπονται της ελληνοκυπριακής κοινότητας και, μάλιστα, παρά τα οικονομικά προβλήματα της Κύπρου και την είσοδο στο Μνημόνιο τα προηγούμενα χρόνια, η ψαλίδα αυτή άνοιξε από το 2004 και μετά. Όμως, το ερώτημα εδώ είναι αν οι Τουρκοκύπριοι έχουν ισχυρή δική τους φωνή, ανεξάρτητη από της Τουρκίας ή αν χρησιμοποιούνται ως εργαλείο από πλευράς Άγκυρας ώστε η τελευταία να αποκτήσει πρόσβαση στους υδρογονάνθρακες της Κύπρου.
* Πόσο μπορεί να επηρεάσει τους συσχετισμούς στην ευρύτερη περιοχή η διαρκής βελτίωση των σχέσεων Ισραήλ - Τουρκίας και οι συζητήσεις που ξεκινούν για κατασκευή αγωγού που θα συνδέει τις δύο χώρες;
Είναι γεγονός ότι εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια έχουν φουντώσει οι συζητήσεις μεταξύ τουρκικών εταιρειών και όσων εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα του Ισραήλ, για την τροφοδοσία της διψασμένης τουρκικής αγοράς με ισραηλινό φυσικό αέριο. Η Τουρκία βρίσκεται ακόμη στο περιθώριο των ενεργειακών διεργασιών της ανατολικής Μεσογείου, ενώ με την απομάκρυνση της προοπτικής λύσης του Κυπριακού και δεδομένων των πολύ αρνητικών σχέσεων με την Αίγυπτο, φαίνεται ότι δύσκολα θα βρεθεί κοινός παρονομαστής με τις δύο αυτές χώρες το προσεχές διάστημα. Άρα, η επιλογή του Ισραήλ αποτελεί μονόδρομο. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ο Ερντογάν θα εμφανιζόταν να «ανταποδίδει» στους Ελληνοκυπρίους την «περιφρόνησή» τους έναντι της Τουρκίας και των Τουρκοκυπρίων, καθώς και να προβαίνει σε κίνηση ματ ανατροπής των υφιστάμενων συσχετισμών, ακυρώνοντας στην πράξη την τριγωνική συμμαχία Αθήνας-Λευκωσίας - Τελ Αβίβ. Αυτό, νομίζω, θα ήταν το αφήγημα σε μία προσπάθεια ανύψωσης του εθνικού φρονήματος. Σημειώνω, πάντως, τις εύλογες ενστάσεις / επιφυλάξεις της ισραηλινής κυβέρνησης έναντι αυτού του ενδεχομένου, με την έκβαση να μην κρίνεται μόνο από οικονομικούς υπολογισμούς.
