Ο τίτλος του δίτομου έργου του Ευ. Αβέρωφ για το Κυπριακό “Ιστορία των χαμένων ευκαιριών” παραμένει... αυτοεκπληρούμενη προφητεία κάθε φορά που στον ορίζοντα διαφαίνεται μία διαπραγμάτευση που μπορεί να οδηγήσει σε λύση για να ναυαγήσει μερικές εβδομάδες ή μήνες αργότερα.
Ωστόσο, την ώρα που στον άξονα Αθήνας – Λευκωσίας - Βρυξελλών αλλά και... Ουάσιγκτον αναζητείται η “επόμενη μέρα” για το Κυπριακό, αλλά και για τις γεωπολιτικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, η δεκαήμερη διαπραγμάτευση στο Κραν Μοντανά της Ελβετίας, που ναυάγησε προχθές, αποτελεί ταυτοχρόνως και ένα “πάθημα”, που μένει να φανεί κατά πόσον θα γίνει μάθημα.
Πάθημα, αυτονοήτως: διότι κατέληξε σε “ναυάγιο”. Μάθημα κυρίως για τον ΟΗΕ, αφού τόσο ελληνοκυπριακές διπλωματικές πηγές όσο και ελληνικές εκτιμούσαν, πριν καν εκδώσουν εισιτήριο για την Ελβετία, ότι η προετοιμασία για τη διαπραγμάτευση ήταν ελλιπής, πως οι συνθήκες για επί της ουσίας συζήτηση δεν ήταν ώριμες και πως η διάσκεψη στο ελβετικό θέρετρο ήταν “εκβιασμένη” και, ως εκ τούτου, καταδικασμένη να καταλήξει σε αποτυχία.
Το παρασκήνιο της κρίσιμης νύχτας
Οι ίδιες πηγές, εξάλλου, διατράνωναν την ως άνω εκτίμησή τους και κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων -ειδικά τις τρεις τελευταίες ημέρες. Κι αυτό διότι από την πρώτη στιγμή φαινόταν ότι ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μ. Τσαβούσογλου -και κατ’ επέκταση η Άγκυρα...- δεν είχαν καμία πρόθεση υποχωρήσεων ως προς τα ακανθώδη θέματα της ασφάλειας και των εγγυήσεων. Μάλιστα, ελληνικές διπλωματικές πηγές έλεγαν έως το πρωί της περασμένης Πέμπτης -δηλαδή σχεδόν 20 ώρες πριν από το ναυάγιο- πως “εδώ και εννέα ημέρες οι Τούρκοι έχουν δεχθεί να συζητήσουν για ασφάλεια - εγγυήσεις μόλις πέντε ώρες”.
Κάπως έτσι, αλλά και με τη δεύτερη επίσκεψη του γ.γ. του ΟΗΕ Αντ. Γκουτέρες στο Κραν Μοντανά, φτάσαμε στις 10 το βράδυ της Πέμπτης, στο περίφημο μαραθώνιο δείπνο που είχε στο μενού την ασφάλεια και τις εγγυήσεις, ενώ στον λογαριασμό έγραφε “ναυάγιο”.
Η ελληνική και η ελληνοκυπριακή πλευρά, αφού είχαν συζητηθεί όλα τα θέματα, ήταν έτοιμες να συζητήσουν ακόμη και τη “σπουδή” της Τουρκίας για συνάντηση των πρωθυπουργών στη Νέα Υόρκη την ερχόμενη εβδομάδα -υπό την προϋπόθεση ότι θα σημειωνόταν πρόοδος. Τότε οι Ν. Αναστασιάδης - Ν. Κοτζιάς αξίωσαν από την Τουρκία να καταθέσει “επιτέλους” γραπτώς τις προτάσεις της, κάτι που η τουρκική διπλωματική αποστολή απέφευγε επί ημέρες, διότι ως γνωστόν... “τα γραπτά μένουν”.
Στις 2 τα ξημερώματα της Παρασκευής, στο διάλειμμα, ο Ν. Αναστασιάδης επικοινώνησε με τον πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα και αμέσως μετά οι εξελίξεις ήταν ραγδαίες: η τουρκική πλευρά αρνήθηκε να υποβάλει γραπτές προτάσεις και τότε ο γ.γ. του ΟΗΕ Αντ. Γκουτέρες προθυμοποιήθηκε να συντάξει ο ίδιος το κείμενο, καθώς είχε συνολική εικόνα όλων των κατατεθεισών προτάσεων. Τότε ο κ. Γκουτέρες μίλησε για “κατάργηση εγγυήσεων - παρεμβατικών δικαιωμάτων” και ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Κοτζιάς πρόσθεσε τη λέξη “immediately” (μτφ. “αμέσως”), με την οποία φέρεται να συμφώνησε ο γ.γ. του ΟΗΕ.
Τότε ο Μ. Τσαβούσογλου παρενέβη, κατηγόρησε τον Αντ. Γκουτέρες ότι “αυτά που λέει δεν έχουν καμία σχέση με την τουρκική πρόταση” και επανέφερε στο τραπέζι την τουρκική αξίωση για διατήρηση στρατού - παρεμβατικών δικαιωμάτων για 15 χρόνια “και μπορεί για 13, αν είστε καλά παιδιά”, όπως φέρεται ειπών προκλητικώ τω τρόπω. Τότε ήταν που ο Αντ. Γκουτέρες, έπειτα από μία στιγμιαία όξυνση των πνευμάτων στο δείπνο, “σφύριξε τη λήξη” διαπιστώνοντας ότι το αδιέξοδο ήταν ανυπέρβλητο.
Είχε προλάβει ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών να προσθέσει πως, ό,τι κι αν γίνει, “η Τουρκία δεν θα επιστρέψει ποτέ ολόκληρη τη Μόρφου”, κάτι που λειτούργησε σαν “κερασάκι στην τούρτα” του αδιεξόδου.
Περιπλέκουν οι γεωτρήσεις
Βεβαίως, στο ερώτημα γιατί η Διάσκεψη στο Κραν Μοντανά ήταν “εκβιασμένη” και ο ειδικός διαμεσολαβητής του ΟΗΕ Έσπεν Μπαρθ Έιντε έδειχνε τόση “σπουδή”, εικάζεται ότι αυτή συνδέεται με την εκκίνηση της διαδικασίας γεωτρήσεων στα “οικόπεδα” της κυπριακής ΑΟΖ. Η Λευκωσία επιμένει στη στρατηγική της και μεθαύριο ξεκινούν εκ νέου τα γεωτρύπανα, στην αρχή από τον γαλλικό κολοσσό Total και, στη συνέχεια, από την αμερικανική Exxon Mobil.
Σημειωτέον, όμως, ότι η Τουρκία έχει απειλήσει πολλάκις ότι “θα προχωρήσει σε βήματα” αφήνοντας ανοιχτό ακόμη και το ενδεχόμενο “θερμού επεισοδίου” στην κυπριακή ΑΟΖ. Πάντως η εμπλοκή τεράστιων ενεργειακών εταιρειών και το έντονο ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για την ευόδωση των γεωτρήσεων (μόλις προχθές ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Μ. Πενς τηλεφώνησε στον Ν. Αναστασιάδη και στον Μ. Ακιντζί πιέζοντας για λύση του Κυπριακού) δείχνουν ότι, βάσει λογικής, δύσκολα ο Τ. Ερντογάν θα προέβαινε σε ένα τόσο απονενοημένο διάβημα. Από την άλλη πλευρά, όμως, ο Τούρκος Πρόεδρος έχει αποδείξει αρκετές φορές ότι εκεί που τελειώνει η διπλωματική, οικονομική και πολιτική λογική ξεκινούν οι ανερμάτιστες πρωτοβουλίες του...
Το χρονοδιάγραμμα της επόμενης μέρας
-Δευτέρα, 10 Ιουλίου: Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Ρεξ Τίλερσον, επισκέπτεται την Άγκυρα, στον απόηχο του ναυαγίου των συζητήσεων στο Κραν Μοντανά, αλλά και με φόντο τους τουρκικούς “λεονταρισμούς” κατά των εξορύξεων στην κυπριακή ΑΟΖ. Υπενθυμίζεται ότι ο κ. Τίλερσον, πριν αναλάβει επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, ήταν ο επικεφαλής της εταιρείας Exxon Mobil, η οποία έχει αγοράσει δικαιώματα εξόρυξης στην κυπριακή Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη.
-Τρίτη, 11 Ιουλίου: Ξεκινά η ισχύς της κυπριακής “οδηγίας προς ναυτιλλομένους” (NAVTEX 240/17) με την οποία η Λευκωσία δεσμεύει τη θαλάσσια περιοχή στην οποία θα ξεκινήσει η γεώτρηση της TOTAL για την εξεύρεση φυσικού αερίου, από τις 10 Ιουλίου μέχρι και τις 15 Οκτωβρίου.
-Τετάρτη, 12 Ιουλίου - Παρασκευή 14 Ιουλίου: Το τεράστιο γεωτρύπανο West Capella της γαλλικής εταιρείας Total, που έχει ήδη καταπλεύσει στην περιοχή, αναμένεται να ξεκινήσει τη γεώτρηση στο νοτιοδυτικό τμήμα του “οικοπέδου 11”, μόλις 8 χιλιόμετρα μακριά από το όριο με την αιγυπτιακή ΑΟΖ. Η γεώτρηση θα διαρκέσει τουλάχιστον ώς τα τέλη Αυγούστου ώστε το γεωτρύπανο να έχει φτάσει σε βάθος 4.250 μέτρων κάτω από τον βυθό, εκεί που εκτιμάται ότι βρίσκεται η κορυφή του δυτικού τμήματος του κοιτάσματος “Ονισήφορος”. Άλλωστε, όλα είναι έτοιμα για τη γεώτρηση, αφού η Κύπρος έχει εκδώσει τις σχετικές “οδηγίες προς ναυτιλλομένους”, βάσει ναυτικού πρωτοκόλλου.
-Τετάρτη, 19 Ιουλίου: Ο ειδικός διαμεσολαβητής του γ.γ. του ΟΗΕ, Έσπεν Μπαρθ Έιντε, αναμένεται να κλείσει τον κύκλο του σε αυτή τη θέση, παρουσιάζοντας στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών τα αποτελέσματα των διαπραγματεύσεων στο Κραν Μοντανά. Αμέσως μετά, όπως έχει ήδη διαμηνύσει στους συνομιλητές του, ο Νορβηγός διπλωμάτης θα “αποδεσμευθεί” από τα καθήκοντά του προκειμένου να εκκινήσει την προεκλογική εκστρατεία για τις εκλογές στη Νορβηγία που θα διεξαχθούν τον Σεπτέμβριο, αφού εκτός από μία βουλευτική έδρα, φέρεται να διεκδικεί ακόμη και τη θέση του υπουργού Εξωτερικών της πατρίδας του.
