* "Νέο πρόγραμμα ή έστω κάποια παράταση του υφιστάμενου εκτιμώ πως θα έχει μάλλον απαγορευτικό πολιτικό κόστος τόσο για τη δική μας πλευρά όσο και (ίσως περισσότερο) για εκείνη των άλλων κρατών-μελών της Ευρωζώνης"
* "Χρειαζόμαστε αξιόπιστες συμμαχίες που θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά απέναντι στον ρεβιζιονισμό της Τουρκίας σε σχέση με τις διεθνείς συνθήκες"
* "Υπάρχει ο κίνδυνος το αναθεωρητικό εγχείρημα (σ.σ.: για το Σύνταγμα) να ξεκινήσει με τις καλύτερες των προθέσεων και να καταλήξει σε αποτελέσματα χειρότερα από τα σημερινά επίπεδα συνταγματικών εγγυήσεων"
“Υπεραρκετό" για να κριθεί θετικά η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. χαρακτηρίζει το χρονικό περιθώριο έως τις εκλογές ο Κώστας Χρυσόγονος, επισημαίνοντας ότι “το κρίσιμο σημείο είναι ο Αύγουστος του 2018, όταν λήγει το τρέχον πρόγραμμα”. Παράλληλα, ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ εξηγεί ότι τυχόν επέκταση της «μεταβλητής γεωμετρίας» της Ε.Ε. θα ενέτεινε την “έλλειψη επαρκούς ευρωπαϊκής συλλογικής ταυτότητας” και θα μεγάλωνε την επιρροή των των ισχυρότερων χωρών. Επίσης, προειδοποιεί για τον κίνδυνο μιας απόπειρας δημιουργίας τετελεσμένων γεγονότων στο Αιγαίο από την πλευρά της Τουρκίας και για το ενδεχόμενο η συνταγματική αναθεώρηση “να ξεκινήσει με τις καλύτερες των προθέσεων και να καταλήξει σε αποτελέσματα χειρότερα από τα σημερινά”.
* Δηλώσατε πρόσφατα ότι «η διαπραγματευτική ισχύς της Αθήνας δεν αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου», αλλά παράλληλα έχετε μιλήσει με πολύ οξύ τρόπο και για τις απαιτήσεις του ΔΝΤ. Τελικά, ποιο από τα δύο πρέπει να είναι η πρώτη προτεραιότητα για την ομάδα διαπραγμάτευσης;
Η πρώτη προτεραιότητα πρέπει να είναι η προστασία της ελληνικής κοινωνίας και κυρίως των οικονομικά ασθενέστερων, οι οποίοι έχουν υποφέρει περισσότερο τα τελευταία επτά χρόνια. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η μη επίτευξη συμφωνίας κινδυνεύει να οδηγήσει κάποια στιγμή το Ελληνικό Δημόσιο σε κατάσταση παύσης πληρωμών αν θεωρήσουμε ως δεδομένο ότι δεν υπάρχουν εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης των δανειακών αναγκών του εκτός από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Και η παύση πληρωμών, με όσα δραματικά θα την ακολουθούσαν, θα έπληττε τελικά με τον πιο βάναυσο τρόπο ακριβώς τους άνεργους, τους συνταξιούχους και τους χαμηλόμισθους. Άρα, η πιο αποτελεσματική άμυνα απέναντι στις επαχθείς και εκβιαστικές απαιτήσεις των δανειστών είναι να ανακτήσουμε τη φερεγγυότητα του Ελληνικού Δημοσίου και να καλύπτουμε τις δανειακές μας ανάγκες από τις αγορές, ως φυσιολογικό κράτος. Μόνο έτσι θα ανακτήσουμε την εθνική μας κυριαρχία.
* Είπατε ότι η διενέργεια εκλογών θα ήταν ομολογία αποτυχίας της κυβέρνησης. Τα επόμενα δύο χρόνια είναι αρκετό χρονικό περιθώριο να υπάρξει μια ιστορία επιτυχίας;
Είναι υπεραρκετό. Το κρίσιμο χρονικό σημείο είναι ο Αύγουστος του 2018, όταν λήγει το τρέχον πρόγραμμα διακρατικού δανεισμού. Νέο πρόγραμμα, ή έστω κάποια παράταση του υφιστάμενου, εκτιμώ πως θα έχει μάλλον απαγορευτικό πολιτικό κόστος τόσο για τη δική μας πλευρά όσο και (ίσως περισσότερο) για εκείνη των άλλων κρατών - μελών της Ευρωζώνης. Άρα πρέπει μέσα στους επόμενους 17 μήνες να έχουν συντρέξει όλες οι αναγκαίες και ικανές προϋποθέσεις τερματισμού της μνημονιακής εξάρτησης, δηλαδή να έχει μπει η ελληνική οικονομία σε ισχυρή διατηρήσιμη τροχιά ανάπτυξης, να έχουν ενταχθεί τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, να έχουν αρθεί οι περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων και να βρίσκονται στο στάδιο της έναρξης εφαρμογής τους τα μεσοπρόθεσμα μέτρα ελάφρυνσης του δημόσιου χρέους που περιγράφονται στην απόφαση του Eurogroup του Μαΐου του 2016. Ο στόχος είναι φιλόδοξος, αλλά όχι ανέφικτος. Από την έκβαση θα κριθεί όχι μόνο η επιτυχία της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και το μέλλον της χώρας συνολικά.
* Η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων ή των πολλαπλών επιλογών μπορεί να αποτελέσει μια βάση να ξεπεραστεί η αδυναμία λήψης των κρίσιμων αποφάσεων που έχει ανάγκη η Ε.Ε.;
Αυτή η Ευρώπη υφίσταται ως έναν βαθμό και σήμερα, αφού ούτε στην Ευρωζώνη δεν μετέχουν όλα τα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η τυχόν επέκταση της «μεταβλητής γεωμετρίας» και σε άλλα ζητήματα θα εντείνει τις στρεβλώσεις της ευρωπαϊκής θεσμικής αρχιτεκτονικής. Οι ενισχυμένες συνεργασίες δεν στηρίζονται επαρκώς σε υπερεθνικές δομές, αλλά προσλαμβάνουν κυρίως διακυβερνητικό χαρακτήρα, με αποτέλεσμα τα ισχυρότερα κράτη - μέλη να αποκτούν στην πράξη μια επιρροή ακόμη πιο μεγάλη από όση θα τους αναλογούσε με βάση τον πληθυσμό τους.
Έτσι, π.χ., η Ευρωζώνη δεν διαθέτει δικά της όργανα, διαφορετικά και πιο ισχυρά από την άποψη των αρμοδιοτήτων τους από εκείνα της Ένωσης (Κομισιόν, Ευρωκοινοβούλιο, ΔΕΕ κ.λπ.) Συνεπώς, άτυπος «ηγεμόνας» της Ευρωζώνης καθίσταται το Eurogroup, δηλαδή πρακτικά ο υπουργός Οικονομικών της οικονομικά ισχυρότερης μεγάλης χώρας, πράγμα το οποίο ούτε δημοκρατικό είναι ούτε βιώσιμο μακροπρόθεσμα.
Η μεταβλητή γεωμετρία ανακυκλώνει και μάλλον επιδεινώνει το αρχικό πρόβλημα που υποτίθεται ότι θα αντιμετώπιζε, δηλαδή την έλλειψη επαρκούς ευρωπαϊκής συλλογικής ταυτότητας (μιας αίσθησης του «εμείς» σε ευρωπαϊκό επίπεδο) και επαρκούς αποθέματος αλληλεγγύης μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών. Άρα, το βασικό δίλημμα παραμένει: Ή θα πρέπει υπάρξει μια πιο στιβαρή Ένωση, με πολύ ισχυρότερες αρμοδιότητες για το Ευρωκοινοβούλιο και την Επιτροπή (και παράλληλη εισαγωγή περισσότερων στοιχείων εξάρτησής της από το Κοινοβούλιο), αξιόπιστη εγγύηση των εξωτερικών συνόρων της Ένωσης, κοινή εξωτερική πολιτική, δημοσιονομικές μεταβιβάσεις από τους ισχυρότερους προς τους ασθενέστερους κ.ο.κ., ή διαφορετικά η ενοποιητική διαδικασία θα αντιστραφεί και ίσως καταλήξει σε μια απλή ζώνη ελεύθερων συναλλαγών.
* Πιστεύετε ότι η αυξημένη επιθετικότητα της Τουρκίας, τουλάχιστον σε επίπεδο άσκησης ρητορικής, μπορεί να οδηγήσει σε μείζον επεισόδιο με τη χώρα μας, όπως η μη τήρηση της συμφωνίας για το προσφυγικό;
Η μη τήρηση της συμφωνίας για το προσφυγικό είναι το λιγότερο. Το πιο επικίνδυνο θα ήταν μια απόπειρα δημιουργίας τετελεσμένων γεγονότων στο Αιγαίο, κατά το πρότυπο της Κύπρου το 1974. Η ρητορική της τουρκικής κυβέρνησης μας προϊδεάζει για κάτι τέτοιο. Και η δυσάρεστη αλήθεια είναι ότι η χώρα αυτή έχει επταπλάσιο πληθυσμό και τετραπλάσιο οικονομικό μέγεθος από εμάς. Άρα, χρειαζόμαστε αξιόπιστες συμμαχίες που θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά απέναντι στον ρεβιζιονισμό της Τουρκίας σε σχέση με τις διεθνείς συνθήκες οι οποίες καθορίζουν τα σύνορά μας. Τέτοια αξιόπιστη συμμαχία προφανώς δεν είναι το ΝΑΤΟ, ενώ και η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν παρέχει επαρκή εγγύηση των συνόρων στο παρόν στάδιο εξέλιξής της.
* Έχει ανοίξει ο διάλογος για συνταγματική αναθεώρηση. Ποιες, κατά τη γνώμη σας, θα πρέπει να είναι οι βασικές στοχεύσεις της;
Η αναθεώρηση θα ήταν χρήσιμη αν μπορούσε να κινηθεί σε δημοκρατική κατεύθυνση, π.χ. με τη θεσμοθέτηση ανώτατου ορίου βουλευτικής θητείας, την απαγόρευση υπουργοποίησης εξωκοινοβουλευτικών προσώπων (που άρα στερούνται του τεκμηρίου νομιμοποίησης), την κατάργηση της ποινικής ασυδοσίας των πολιτικών, τη σαφέστερη κατοχύρωση της εσωκομματικής δημοκρατίας και της διαφάνειας στις ροές του πολιτικού χρήματος, την ενίσχυση της δικαστικής ανεξαρτησίας.
Οφείλω πάντως να επισημάνω ότι το κείμενο των νέων συνταγματικών διατάξεων το καθορίζει ελεύθερα η αναθεωρητική Βουλή που προκύπτει από τις εκλογές, μετά τη διαπίστωση της ανάγκης αναθεώρησης του Συντάγματος από την προηγούμενη Βουλή. Συνεπώς, υπάρχει ο κίνδυνος το αναθεωρητικό εγχείρημα να ξεκινήσει με τις καλύτερες των προθέσεων και να καταλήξει σε αποτελέσματα χειρότερα από τα σημερινά επίπεδα συνταγματικών εγγυήσεων.
