Κάποιοι βλέπουν, μέσω του προϋπολογισμού του 2014, ένα φως στην άκρη του τούνελ, «έχοντας διανύσει τα 4/5 της διαδρομής μέχρι την ανάκαμψη». Είναι οι ίδιοι που έβλεπαν το ίδιο «φως» και πέρυσι και πρόπερσι, αδυνατώντας να αντιληφθούν αν αυτό το «φως» είναι από το τρένο που έρχεται καταπάνω μας με ιλλιγιώδη ταχύτητα ή αν είναι η έξοδος από την ύφεση. Επομένως, το πραγματικό ερώτημα είναι: χωρίς καταστροφολογίες και χωρίς αντιπολιτευτικές υπερβολές, έχει βάση η αισιοδοξία της κυβέρνησης; Η απάντηση είναι αρνητική και ας δούμε το γιατί.
Πρώτον, οι μηχανισμοί που θα δημιουργήσουν τις συνθήκες ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας δεν είναι πειστικοί. Σύμφωνα με τον προϋπολογισμό, η ελληνική οικονομία θα ανακτήσει τη δυναμική της μέσω ιδιωτικών επενδύσεων και μέσω εξαγωγών. Κάτι τέτοιο δεν φαίνεται να βασίζεται σε ρεαλιστικά δεδομένα.
Το μη βιώσιμο δημόσιο χρέος αποτελεί παράγοντα υψηλού ρίσκου για τους επενδυτές, αφού αυξάνει τον κίνδυνο χρεωκοπίας σε μία χώρα, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι ο βασικός ανασταλτικός παράγοντας για τις επενδύσεις. Παράλληλα, διατηρεί το κόστος δανεισμού για τις επιχειρήσεις εξαιρετικά υψηλό. Το συρρικνούμενο μέγεθος της εσωτερικής αγοράς αποτελεί ακόμη έναν ανασταλτικό παράγοντα για τις επενδύσεις. Και φυσικά, η μείωση της πιστωτικής επέκτασης των τραπεζών και η απομόχλευση δημιουργούν συνθήκες πιστωτικής ασφυξίας. Το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Επενδύσεων δεν αρκούν από μόνα τους για να φέρουν επενδύσεις, ειδικότερα όταν το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων βρίσκεται σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα.
Η πιστωτική ασφυξία επηρεάζει αρνητικά και τις εξαγωγές. Η αύξηση των εξαγωγών αποτελεί έναν «αγώνα αντοχής» και όχι έναν «αγώνα ταχύτητας», δηλαδή για να διατηρηθεί η αύξηση των εξαγωγών χρειάζεται διαρκής ρευστότητα, κάτι που όμως δεν διασφαλίζεται από το τραπεζικό σύστημα. Και φυσικά, η εσωτερική υποτίμηση δεν μπορεί να επιταχύνει τις εξαγωγές, αφού η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνεται, ενώ πάντα θα υπάρχουν χώρες με μικρότερο εργασιακό κόστος από την Ελλάδα (όσο κι αν προσπαθούμε να τις φτάσουμε). Ήδη οι πρώτες εκτιμήσεις για ύφεση το 2014 έχουν κατατεθεί από τον ΟΟΣΑ (-0,4%) και από το Γερμανικό Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων (-1,4%).
Δεύτερον, το πρωτογενές πλεόνασμα που περιφέρει η κυβέρνηση ως «τρόπαιο» επιτυχίας είναι το αποτέλεσμα της εξαθλίωσης της κοινωνίας. Είναι το βασικό μέγεθος που μετράει πόσα νοσοκομεία και σχολεία κλείνουν, πόσοι εργαζόμενοι απολύονται, πόσο διαλύεται το κοινωνικό κράτος και πόσα φορολογικά βάρη πνίγουν μισθωτούς, συνταξιούχους, ελεύθερους επαγγελματίες και μικροεπιχειρηματίες. Το 2013 η κυβέρνηση πήρε μέτρα 11,9 δισ. για να εμφανίσει πρωτογενές πλεόνασμα, δημιουργώντας τις συνθήκες για ένα αυξημένο δημοσιονομικό κενό για το 2014, που θα καλυφθεί με νέα μέτρα, σε συμπληρωματικό προϋπολογισμό.
Τρίτον, η απαισιοδοξία για το 2014 βασίζεται όμως και σε κάτι άλλο, πιο βαθύ από τα μακροοικονομικά στοιχεία. Συμπληρώνοντας περίπου 4 χρόνια εντός Μνημονίου, έχει ήδη επέλθει ένας βαθύς μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας. Η παραγωγική διάλυση σε συνδυασμό με την ανεργία έχουν εκτιναχτεί. Το αργούν παραγωγικό και εργατικό δυναμικό έχουν την τάση να απαξιώνονται όσο παραμένουν σε αργία, φαλκιδεύοντας και τις μελλοντικές προοπτικές ανάκαμψης. Η μετανάστευση των νέων επιστημόνων διώχνει από τον τόπο τα πιο δυναμικά στρώματα που θα μπορούσαν να τον βγάλουν από το τέλμα, ενταγμένα σε ένα διαφορετικό πλαίσιο πολιτικής. Το διαρκές ξεπούλημα δημοσίων επιχειρήσεων αποστερεί αναπτυξιακά εργαλεία. Και το πιο σημαντικό είναι ότι αυτή η βαθιά κρίση απογυμνώνει τα ενεργά τμήματα της κοινωνίας από τις αξίες της συμμετοχής, της συλλογικότητας και της δημόσιας προσφοράς, δηλαδή από αξίες-θεμέλια για ένα κοινωνικό ήθος που είναι τόσο απαραίτητο για την παραγωγική και κοινωνική ανοικοδόμηση.
Η εφαρμογή της κυβερνητικής πολιτικής έχει τελικό προορισμό της τη συλλογική κατάθλιψη και όχι την επιτυχία. Και όσο αργεί η κατάρρευση της κυβέρνησης, τόσο πιο δύσκολη θα είναι η ανάβαση από τα μνημονιακά βάθη. Ο χρόνος πλέον είναι αντίπαλός μας και όχι σύμμαχος.
* Ο Γαβριήλ Σακελλαρίδης είναι οικονομολόγος
