Περνάει το σύνταγμα δοκιμασία, εξαιτίας της κατάργησης του ασύλου ή εξαιτίας της κατήχησης στη θρησκευτική εκπαίδευση; Την πρώτη την αποφάσισε ο κοινός νομοθέτης, τη δεύτερη περίπου την επέβαλε το Συμβούλιο της Επικρατείας, με δυο πρόσφατες αποφάσεις του.
Το ερώτημα εκλήθησαν να απαντήσουν σε μια εξαιρετικά επίκαιρη και ενδιαφέρουσα εκδήλωση του ομίλου «Αριστόβουλος Μάνεσης» κορυφαίοι συνταγματολόγοι, καθηγητές Νομικής, αλλά και μέλη του ΣτΕ -από αυτά που μειοψήφησαν στις επίμαχες αποφάσεις.
Ο «οικοδεσπότης» Γιώργος Σωτηρέλης άνοιξε την εκδήλωση με δυο ρητορικά ερωτήματα: «Τι θα έλεγε άραγε ο δάσκαλός μας, ο Αριστόβουλος Μάνεσης, αν έβλεπε μια κυβέρνηση να διατείνεται ότι μπορεί να καταργήσει με νόμο έναν θεσμό, όπως το άσυλο, το οποίο θεσπίστηκε συνταγματικά ως εχέγγυο της ακαδημαϊκής ελευθερίας; Τι θα έλεγε, εάν έβλεπε ένα ανώτατο διοικητικό δικαστήριο να αποφαίνεται ότι το μάθημα των Θρησκευτικών πρέπει να είναι κατήχηση»; Είναι προφανές ότι ο Μάνεσης θα έφριττε. Και όλοι, νομικοί και κοινοί θνητοί, καλούμαστε να καταλάβουμε τι έχει πάει τόσο στραβά, γιατί κάνουμε ακόμη τις συζητήσεις του προηγούμενου αιώνα.
Το σύνταγμα και η πανεπιστημιακή εξουσία
Σύμφωνα με τον αναπληρωτή καθηγητή του ΕΚΠΑ -και μαθητή του Μάνεση- Φίλιππο Βασιλόγιαννη, ο νόμος για το άσυλο, τον οποίο πολύ πρόσφατα ψήφισε η Βουλή, αγνοεί την πανεπιστημιακή εξουσία και είναι ουσιαστικά αντισυνταγματικός, διότι δεν προβλέπει σαφώς ότι η αστυνομία πρέπει να ρωτά τις πανεπιστημιακές αρχές πριν μπει στους χώρους των ΑΕΙ.
«Η συνταγματική έννοια του πανεπιστημιακού ασύλου είναι ότι οι αρχές του πανεπιστημίου πρέπει να ασκούν την πανεπιστημιακή αστυνομική εξουσία», τόνισε και θύμισε αυτά που έλεγε και ο Μάνεσης το μακρινό 1976 -μόλις ένα χρόνο μετά την ψήφιση του συντάγματος του 1975-, ότι, «σύμφωνα με την παλιά ευρωπαϊκή ακαδημαϊκή παράδοση, η τήρηση της τάξης και της ασφάλειας στα ΑΕΙ είναι θέμα του ιδρύματος». Το σύνταγμα, υπογράμμισε ο Φ. Βασιλόγιαννης, θεσπίζει την πλήρη αυτοδιοίκηση των ΑΕΙ και την κατοχύρωση ακαδημαϊκής ελευθερίας - κι όχι απλώς της ελευθερίας της έκφρασης. Συνεπώς οι πανεπιστημιακοί χώροι δεν είναι όπως οι άλλοι δημόσιοι χώροι, για να μπορεί να μπαίνει η αστυνομία χωρίς την άδεια της Συγκλήτου. Και τι γίνεται εφόσον οι πανεπιστημιακές αρχές καταχρηστικά δεν ασκούν την εξουσία τους; Ο μόνος που μπορεί να τις αντικαταστήσει σ’ αυτή την περίπτωση, σύμφωνα με τον Βασιλόγιαννη, είναι ο υπουργός Παιδείας, ο οποίος εποπτεύει τα ΑΕΙ.
Ο αν. καθηγητής της Φιλοσοφίας του Δικαίου υποστήριξε ότι ο νόμος «πάσχει από ιδεολογική ακαμψία και φανατισμό», επισημαίνοντας ότι «όλα τα σοβαρά πανεπιστήμια του κόσμου ασκούν πανεπιστημιακή αστυνομική εξουσία - δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα». Και επισήμανε ότι «το μείζον αγαθό είναι αυτό της πανεπιστημιακής ειρήνης». Συνεπώς, οι πανεπιστημιακές αρχές είναι αυτές που πρέπει πάντοτε να σταθμίζουν τι κάνει περισσότερο κακό στην πανεπιστημιακή ειρήνη. Μια κατάληψη ή μια αστυνομική επέμβαση;
Τα Θρησκευτικά και το συμπεριληπτικό σχολείο
Για τα συνταγματικά όρια της θρησκευτικής εκπαίδευσης μίλησε ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας Κώστας Τσιτσελίκης, αρχίζοντας την ομιλία του με την πικρή διαπίστωση ότι «κάτι πάει στραβά που συζητάμε εδώ και τόσα χρόνια αυτό το θέμα». Το ελάχιστο συνταγματικό όριο, κατά τον Κ. Τσιτσελίκη, είναι ότι «τουλάχιστον όποιος δεν θέλει να παρακολουθήσει το ομολογιακό μάθημα των Θρησκευτικών, μπορεί να απαλλαγεί». Ωστόσο, με τις αποφάσεις του περί ομολογιακού μαθήματος, το ΣτΕ, υποτιμάει τη συνταγματική υποχρέωση του κράτους, που δεν είναι μόνο η διαμόρφωση της θρησκευτικής συνείδησης αλλά και η διαμόρφωση ελεύθερων πολιτών.
Ο Τσιτσελίκης υποστήριξε ότι τα σχολικά βιβλία των Θρησκευτικών των τελευταίων ετών είχαν προσθέσει μόλις ένα 10% πληροφόρησης στο 90% της ορθόδοξης διδαχής. Αναφερόμενος λοιπόν στις επίμαχες αποφάσεις του ΣτΕ, ότι αυτά προκαλούν σύγχυση στους μαθητές, με τον κίνδυνο να χάσουν την ορθόδοξη πίστη τους, αναρωτήθηκε εάν ένα μίνιμουμ γνώσεων για το Ισλάμ ή τον Ινδουισμό μπορεί να κλονίσει έναν Χριστιανό Ορθόδοξο.
Όσοι συμμετείχαν στη συζήτηση τάχθηκαν σαφώς υπέρ ενός μαθήματος Θρησκειολογίας -με πρώτο και καλύτερο τον Νίκο Φίλη, πρώην υπουργό Παιδείας, ο οποίος άλλωστε το προσπάθησε, χωρίς μάλιστα να υπάρξουν επί δύο χρόνια μείζονες αντιδράσεις τόσο από τους θεολόγους όσο και από τους γονείς.
Η απαλλαγή είναι καταστροφική
Κυρίαρχη ήταν η άποψη, στην αίθουσα, ότι η όλη λογική του ΣτΕ στερεί από τα παιδιά που δεν είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι το δικαίωμα στη διαμόρφωση θρησκευτικής συνείδησης. Μάλιστα, ο αντιπρόεδρος του ΣτΕ Μιχάλης Πικραμένος -που μειοψήφησε στις επίμαχες αποφάσεις- υποστήριξε ότι «στο πλαίσιο του σχολείου επιβάλλεται η παροχή γνώσεων και πληροφοριών - για να ξέρεις και τι πιστεύει ο άλλος» κι ότι, κατά την άποψή του, το μόνο σωστό είναι η θρησκειολογική εκπαίδευση, ενώ «η απαλλαγή (σ.σ.: από το μάθημα των Θρησκευτικών) είναι καταστροφική». Ο Πικραμένος υποστήριξε ότι οι γονείς μεταφέρουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις στα παιδιά, «αλλά το συνεκτικό στοιχείο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας είναι το δημόσιο σχολείο». Γι' αυτό «η κατηχητική ομολογιακή αντίληψη, που αφήνει εκτός τους μη Χριστιανούς Ορθόδοξους, διασπά την ενότητα του σχολείου». Κατά την άποψή του, «δεν νοείται απαλλαγή από τη γνώση του θρησκευτικού φαινομένου και της ιστορίας των θρησκειών», καθώς υποχρέωση του σχολείου είναι «η διαμόρφωση προσωπικοτήτων οι οποίες να είναι αυτόνομες, καλά πληροφορημένες και με γνώση του κόσμου γύρω τους».
Σύμφωνα με τον Θεόδωρο Αραβάνη, σύμβουλο του ΣτΕ -επίσης μειοψηφήσαντα-, υπάρχει και μια άλλη εξαιρετικά σημαντική διάσταση στο πρόβλημα με τα Θρησκευτικά στο σχολείο. Δεν λαμβάνονται υπόψη τα δικαιώματα και η άποψη των παιδιών, τα οποία δεν αντιμετωπίζονται, όπως είπε, ως όντα αλλά ως «σκεύη», τα οποία οι γονείς και το σχολείο θα γεμίσουν γνώσεις. «Στη διαμάχη για τα Θρησκευτικά διασταύρωσαν τα ξίφη τους μητροπολίτες, γονείς, το κράτος, αλλά οι μαθητές ήταν απόντες», τόνισε ο Αραμάνης και πρόσθεσε: «Τα παιδιά πρέπει επί 18 χρόνια να μαθαίνουν στο σπίτι και το σχολείο τη χριστιανική διδασκαλία, ώστε να αποφασίσουν 'ελεύθερα' στα 18 τους τι θέλουν να πιστεύουν»! Η δική του άποψη είναι ότι το παιδί πρέπει να ερωτάται για θέματα εκπαίδευσης που το αφορούν -οπωσδήποτε στο Λύκειο, ίσως και στο Γυμνάσιο.
