Πολλές φορές μας εξηγήθηκαν αναλυτικά οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στην κατάχρηση των αντιβιοτικών, αλλά, όπως φαίνεται, ποτέ δεν πήραμε σοβαρά τις προειδοποιήσεις. Σήμερα βρισκόμαστε στο χείλος του γκρεμού, με την επιστημονική κοινότητα να μιλάει για ένα «τρομοκρατικό μέλλον» που ξημερώνει, στο οποίο «η χειρουργική επέμβαση, ο τοκετός, η πνευμονία και οι δερματικές λοιμώξεις θα μπορούσαν και πάλι να απειλήσουν τη ζωή των ασθενών».
Ανάμεσα στις πρώτες θέσεις φιγουράρει και πάλι η χώρα μας σε σχέση με την ισχυρή αντοχή που έχουν αναπτύξει τα τελευταίας γενιάς αντιβιοτικά, κυρίως σε ενδονοσοκομειακά μικρόβια, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσίασε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων στις Βρυξέλλες. Οι ειδικοί στην Ευρώπη κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου υπογραμμίζοντας ότι η κατάχρηση των καινούργιων αντιβιοτικών οδηγεί στην αχρήστευσή τους, αφού τα καθιστά ανίκανα να αντιμετωπίσουν τις λοιμώξεις.
1.000 θάνατοι τον χρόνο στην Ελλάδα
Στη συνταγογράφηση αντιβιοτικών η χώρα μας καταλαμβάνει την πρώτη θέση κατανάλωσης διεθνώς. Τη στιγμή που ο μέσος όρος συνταγογράφησης αντιβιοτικών στις χώρες του ΟΟΣΑ είναι 20,6 ανά 1.000 άτομα, στην Ελλάδα ο αριθμός αυτός είναι 36,1 ανά 1.000 ασθενείς. Ακολουθεί η Γαλλία στη δεύτερη θέση, με αναλογία 29,9 συνταγές, και τελευταίοι στην κατανάλωση αντιβιοτικών είναι οι Ολλανδοί, καθώς μόλις 10 στους 1.000 λαμβάνουν αντιβιοτικά.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, περίπου 1.000 άνθρωποι χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους στην Ελλάδα λόγω ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων από πολυανθεκτικά μικρόβια. Όπως προκύπτει από τα δεδομένα της Ελληνικής Ομάδας Μελέτης Σήψης, περισσότεροι από 100.000 ασθενείς ετησίως νοσούν στη χώρα μας από σοβαρή σήψη, εκ των οποίων το 30% εκδηλώνει σηπτικό σοκ με πρώτη και βασική αιτία τα πολυανθεκτικά μικρόβια.
Οι επιστήμονες τονίζουν ότι, εάν δεν ληφθούν μέτρα σε παγκόσμια κλίμακα ώστε να περιοριστεί η αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών, σε μερικά χρόνια η κατάσταση θα είναι εφιαλτική. Πιο συγκεκριμένα το 2050 οι θάνατοι από λοιμώξεις σχετιζόμενες με πολυανθεκτικά μικρόβια αναμένεται να ξεπεράσουν τα 10 εκατομμύρια. «Έως το 2050 τα σούπερ μικρόβια θα σκοτώνουν έναν άνθρωπο κάθε τρία δευτερόλεπτα» εξηγούν και προσθέτουν ότι το κόστος για την αντιμετώπιση των λοιμώξεων θα ξεπεράσει τα 100 τρισ. Δολάρια.
Χωρίς ιατρική συνταγή
Υψηλά είναι τα ποσοστά των ανθρώπων στη χώρα μας που λαμβάνουν αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή, αλλά κατευθείαν από το φαρμακείο, ενώ δεν είναι λίγοι κι εκείνοι που σε μόνιμη βάση διατηρούν αντιβιοτικά στο σπίτι τους για να είναι εύκαιρα σε περίπτωση που θεωρήσουν ότι θα τα χρειαστούν.
Υπενθυμίζεται ότι σε σχετικά πρόσφατη δημοσκόπηση που διενεργήθηκε από την Kapa Research για λογαριασμό του ΚΕΕΛΠΝΟ αποδείχθηκε ότι ένας στους δυο ενηλίκους άνω των 18 ετών είχε πάρει κάποιο αντιβιοτικό μέσα στο 2015. Οι κυριότερες αιτίες λήψης αντιβιοτικού είναι σταθερά οι λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού, κυρίως ο πυρετός, ο πονόλαιμος, η ιγμορίτιδα και η παρουσία ακροαστικών. Το ποσοστό των παιδιών κάτω των 18 που πήρε αντιβιοτικά το 2015, όπως δηλώνεται από την οικογένειά τους, είναι 72,4% (3 στα 4 παιδιά).
Ένας στους τέσσερις που πήρε αντιβιοτικό τo 2014 το πήρε χωρίς ιατρική συνταγή, είτε αγοράζοντάς το είτε έχοντάς το στο σπίτι από πριν. Το 35% των συμμετεχόντων στην ίδια έρευνα έχει στο σπίτι ανά πάσα στιγμή αντιβιοτικό για ώρα ανάγκης.
Σημειώνεται ότι η τελευταία θλιβερή πρωτιά της χώρας μας στην ανεξέλεγκτη χρήση αντιβιοτικών ώθησε τον Ιατρικό Σύλλογο Αθηνών να προσφύγει στον εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών για το ζήτημα της χορήγησης αντιβιοτικών χωρίς ιατρική συνταγή.
Οι ευθύνες των φαρμακοποιών
Οι φαρμακοποιοί θα μπορούσαν να έχουν καταλυτικό ρόλο στην προσπάθεια ελέγχου της υπερκατανάλωσης των αντιβιοτικών, όμως τα ποσοστά χορήγησης χωρίς ιατρική συνταγή δείχνουν ότι η Δημόσια Υγεία στερείται ενός καθοριστικού συμμάχου.
«Από την πλευρά των φαρμακοποιών το κίνητρο για αυτήν την κακή πρακτική είναι τα χρήματα» εξηγεί μιλώντας στην κυριακάτικη «Αυγή» η φαρμακοποιός Ελένη Σαββοπούλου. «Όταν ο ασθενής έρχεται στο φαρμακείο και αγοράζει την αντιβίωση χωρίς συνταγή γιατρού, αυτό σημαίνει ότι ο φαρμακοποιός έχει μεγαλύτερο κέρδος, δεν παίρνει μόνο τα λίγα χρήματα που προβλέπονται από τη συμμετοχή».
Μεταφέροντας τη δική της εμπειρία τόσο σε ιδιωτικά όσο και σε κοινωνικά φαρμακεία, σημειώνει ότι «από την πλευρά του ασθενούς τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Για να πάει κάποιος στον γιατρό, θα πρέπει να του δώσει ένα πενηντάευρο για να τον εξετάσει και του γράψει μια αντιβίωση. Αν θέλει να απευθυνθεί στον δημόσιο τομέα, θα πρέπει να κλείσει ένα ραντεβού σε κάποιο νοσοκομείο ή στο ΙΚΑ, όπου οι λίστες αναμονής μπορεί να είναι μεγάλες και να μην εξυπηρετηθεί γρήγορα. Ο φαρμακοποιός είναι ο πρώτος στον οποίο απευθύνεται και βρίσκεται ανάμεσα στην τσέπη του ασθενούς και σε εκείνο που είναι το σωστό να γίνει».
Η κ. Σαββοπούλου μπορεί να κατανοεί τις αιτίες που ωθούν σε αυτήν την επικίνδυνη πρακτική, όμως υπογραμμίζει σε όλους τους τόνους ότι “δεν είναι σωστό να συμβαίνει: ο φαρμακοποιός δεν μπορεί να κάνει διάγνωση, δεν μπορούμε να ξέρουμε τι έχει ο ασθενής και τι χρειάζεται για να ανακουφιστεί και μπορεί ακόμη να έχει κάποια αλλεργία που να μην την ξέρει ούτε ο ίδιος”.
“Πάνω από όλα είναι θέμα παιδείας” σημειώνει και συνεχίζει: «Εδώ το έχουμε σχετικά εύκολο, δεν αφήνουμε τον οργανισμό να αντιμετωπίσει μια ασθένεια από μόνος του, κατευθείαν παίρνουμε αντιβίωση».
Κίνδυνος και από τα ζώα εκτροφής
Κι ενώ συχνά ακούμε ότι δεν πρέπει να καταναλώνουμε πολλά αντιβιοτικά, ίσως δεν γνωρίζουμε ότι το ίδιο ισχύει και για τα ζώα. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι περισσότερα τα αντιβιοτικά που χορηγούνται στα ζώα των κτηνοτροφικών μονάδων απ’ ό,τι στους ανθρώπους. Μάλιστα η χορήγηση αντι-μικροβιακών φαρμάκων στα ζώα εκτροφής γίνεται όχι μόνον όταν είναι άρρωστα, αλλά και όταν είναι υγιή, ως προληπτικό μέτρο. Ανορθόδοξη χρήση φαρμάκων γίνεται ακόμα και στις ζωοτροφές και στις ιχθυοκαλλιέργειες, με αποτέλεσμα να αυξάνεται περαιτέρω η ανθεκτικότητα των μικροβίων στα αντιβιοτικά.
