Σε ικανοποιητικά επίπεδα κινείται η εθελοντική αιμοδοσία στη χώρα μας, ωστόσο πρόβλημα εντοπίζει το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας (ΕΚΕΑ) στο γεγονός ότι υψηλό παραμένει το ποσοστό από αιμοδότες «αντικατάστασης», δηλαδή συγγενείς και φίλους ασθενών που θα χειρουργηθούν και οι οποίοι καλούνται να προσφέρουν αίμα.
Με σύνθημα «Δώσε αίμα. Δώσε τώρα. Δίνε συχνά”, το ΕΚΕΑ διοργάνωσε ανοιχτή καμπάνια σε διάφορα σημεία της Αθήνας στο πλαίσιο εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας του Εθελοντή Αιμοδότη και ο Κωνσταντίνος Σταμούλης, επιστημονικός διευθυντής του ΕΚΕΑ, μίλησε στην «Αυγή» για τις προκλήσεις της αιμοδοσίας σήμερα.
Συγγενείς αιμοδότες
«Σε ολόκληρη την Ευρώπη», επισήμανε, “το ποσοστό των αιμοδοτών από το συγγενικό περιβάλλον είναι σχεδόν μηδαμινό, ενώ στην Ελλάδα διαχρονικά αγγίζει το 50-52%. Σε αυτή την περίπτωση, οι αιμοδότες δίνουν αίμα επειδή τους το έχει ανάγκη κάποιος συγγενής. Αυτό δεν συνιστά εθελοντική, μη αμειβόμενη αιμοδοσία, αλλά ‘εκβιαζόμενη’, καθώς κάποιος βρίσκεται υπό συναισθηματική φόρτιση» και γίνεται αιμοδότης προκειμένου να συμβάλει στη σωτηρία κάποιου αγαπημένου προσώπου. Κάτι τέτοιο, όπως σημειώνει ο κ. Σταμούλης, θα μπορούσε να σημαίνει ότι ο συγκεκριμένος αιμοδότης «ίσως αποκρύψει και πληροφορίες για προβλήματα που αντιμετωπίζει στην υγεία του».
Έρευνες έχουν δείξει ότι ενώ το 75% του πληθυσμού μπορεί κάποια στιγμή της ζωής του να χρειαστεί μετάγγιση αίματος, μόνο ένα μικρό ποσοστό, περίπου 1,5%, είναι αιμοδότες.
Κίνημα εθελοντών
Θετικό είναι εντούτοις το γεγονός ότι, σύμφωνα με στοιχεία του ΕΚΕΑ, το κλίμα έχει αρχίσει να αλλάζει από το 2012. Έτσι, το 2015 οι συστηματικοί αιμοδότες έφτασαν το 58% του συνόλου των αιμοδοτών και οι αιμοδότες από συγγενικό περιβάλλον υποχώρησαν στο 36%. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το 2016, και σε απόλυτους αριθμούς, ήταν 55% και 38%.
«Ήδη έχουμε καταφέρει αυτή τη μεταστροφή που φαίνεται ότι συντηρείται και έχουμε κάνει άνοιγμα σε συλλόγους και ευρύτερα στην κοινωνία προκειμένου να βελτιώσουμε όχι τόσο τα απόλυτα νούμερα (581.119 μονάδες αίματος το 2016), αλλά τα ποιοτικά χαρακτηριστικά, δηλαδή τη συστηματική αιμοδοσία δύο φορές τον χρόνο, σταθερά» τονίζει ο επιστημονικός διευθυντής του ΕΚΕΑ και προσθέτει: «Χρόνια τώρα υιοθετούσαμε το σύνθημα ‘Δίνω αίμα γιατί μπορώ’, όχι για να καλύψω τις ανάγκες του μπαμπά, της μαμάς, ή των φίλων, αλλά επειδή μπορώ. Αυτό οφείλουμε να κάνουμε ως σύγχρονη και πολιτισμένη κοινωνία». Άλλωστε, όπως τονίζει το ΕΚΕΑ, «πέντε λεπτά είναι αρκετά για να σώσεις μια ζωή».
Στην Ελλάδα το 2018
Τη διοργάνωση του εορτασμού έχει φέτος το Βιετνάμ, ενώ το 2018 τη σκυτάλη της διοργάνωσης εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας του Εθελοντή Αιμοδότη θα πάρει η Ελλάδα σύμφωνα με απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η 14η Ιουνίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τον Ερυθρό Σταυρό και την Ερυθρά Ημισέληνο ως η Παγκόσμια Ημέρα του Εθελοντή Αιμοδότη, καθώς συμπίπτει με τα γενέθλια του Καρλ Λαντστάινερ, του Αυστριακού γιατρού που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής το 1930 για τη συστηματοποίηση των ομάδων αίματος κατά ΑΒΟ.
Όλα για το αίμα
Ο μέσος ενήλικας, εξηγεί το ΕΚΕΑ, «διαθέτει μεταξύ τεσσάρων και πέντε λίτρων αίματος (σχεδόν δέκα μονάδες). Μία μονάδα αίματος (σαν αυτή που δίνεις σε μια απλή αιμοδοσία) ζυγίζει περίπου 450 ml, ποσότητα η οποία δεν γίνεται αισθητή (όταν τη δίνεις), αφού αναπληρώνεται γρήγορα από τον οργανισμό του υγιούς αιμοδότη».
Το αίμα αποτελείται από «τέσσερα συστατικά -ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια, πλάσμα και αιμοπετάλια-, καθένα από τα οποία επιτελεί διαφορετική λειτουργία. Το προσφερόμενο αίμα διαχωρίζεται σε διάφορα προϊόντα βασιζόμενα σε αυτές τις διαφορετικές λειτουργίες, που σημαίνει ότι κάθε ασθενής θα πάρει μόνο το συγκεκριμένο συστατικό το οποίο χρειάζεται».
Τέλος, το ΕΚΕΑ σημειώνει ότι «δεν υπάρχει γνωστό υποκατάστατο του αίματος και δεν μπορεί να παραχθεί λόγω της μεγάλης πολυπλοκότητάς του. Παρά το γεγονός ότι ο όγκος αίματος που μπορεί να χαθεί σε ένα ατύχημα δύναται προσωρινά να υποκατασταθεί από άλλες συνθετικές ουσίες, αυτές δεν περιέχουν τα απαραίτητα συστατικά που είναι ικανά να διατηρήσουν στη ζωή τον άρρωστο. Το αίμα του αιμοδότη μπορεί (και συχνά το κάνει) να κάνει τη διαφορά μεταξύ θανάτου και ζωής».
Διακρίσεις και περιορισμοί
Αναχρονιστικές διατάξεις της δεκαετίας του ’80 βρίσκονται σε ισχύ μέχρι τις μέρες μας και επιβάλλουν διακρίσεις και περιορισμούς στην αιμοδοσία με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, γυναίκες που έχουν συνάψει επαφές με άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες αλλά και τρανς άτομα έχουν όλοι/ες τοποθετηθεί στην ίδια κατηγορία και έχουν χαρακτηριστεί ως «ομάδα υψηλού κινδύνου». Οι διατάξεις επιβλήθηκαν τότε που ο ιός HIV ξεκινούσε την επέλασή του, ήταν κάτι άγνωστο και σκόρπιζε πανικό. Εθνικά συστήματα αιμοδοσίας διεθνώς αποφάσισαν να αποκλείσουν όλες τις παραπάνω κατηγορίες, καθώς βάσει του σεξουαλικού προσανατολισμού τους θεωρήθηκαν ευεπίφοροι στη διάδοση του ιού.
Τέσσερις δεκαετίες μετά, πολλές χώρες έχουν άρει πλέον αυτό τον αποκλεισμό που συντηρεί και αναπαράγει κοινωνικές διακρίσεις, στερεότυπα και φοβικές συμπεριφορές, αλλά η χώρα μας δεν είναι ανάμεσά τους. Έτσι, μέχρι σήμερα, άτομα που έχουν συνάψει έστω μία ομοφυλοφιλική σχέση από το 1977 δεν έχουν δικαίωμα να προσφέρουν αίμα.
Πλήθος οργανώσεων, φοιτητών και συλλογικοτήτων συγκροτούν σήμερα ένα προοδευτικό κίνημα που ζητά την κατάργηση αυτών των διατάξεων, ενώ ερώτηση στη Βουλή κατέθεσαν για το ίδιο θέμα και 24 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ προς τους αρμόδιους υπουργούς.
«Θεωρούμε επιτακτική την ανάγκη κατάργησης του συγκεκριμένου κριτηρίου και στην Ελλάδα» υπογραμμίζουν σε κείμενό τους 12 συλλογικότητες, επισημαίνοντας ότι η υιοθέτηση μιας πολιτικής που θα στοχεύει στη διασφάλιση της ποιότητας του μεταγγιζόμενου αίματος καθίσταται στις μέρες μας εφικτή μέσα από: «1) σύγχρονες μεθόδους ελέγχου και 2) επιλογή αιμοδοτών με τη χρήση εστιασμένων ερωτήσεων, που θα επικεντρώνονται στην ασφάλεια των ατομικών σεξουαλικών πρακτικών ανεξαρτήτως φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού των συντρόφων».
