Στιγματισμός των οροθετικών κρατουμένων, στοιχειώδης πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, σοβαρή υποστελέχωση, κακές συνθήκες κράτησης αλλά και αντιμετώπισης από πλευράς προσωπικού φύλαξης συνθέτουν την εικόνα σε πέντε καταστήματα κράτησης στη χώρα μας. Το Κέντρο Ζωής έσπασε το «άβατο» των σωφρονιστηρίων και διοργάνωσε Ημερίδα με θέμα «Χώροι Κράτησης - HIV: Πρόληψη, Θεραπεία, Στήριξη» με στόχο την ενημέρωση για την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των οροθετικών κρατουμένων.
Η μελέτη πραγματοποιήθηκε από την κοινωνική και νομική υπηρεσία του Κέντρου Ζωής, από τον Μάρτιο έως τον Δεκέμβριο του 2016 στο Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, το Παράρτημα των Γυναικείων Φυλακών Κορυδαλλού, τη Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής, το Σωφρονιστικό Κατάστημα Κράτησης Διαβατών και την Αστυνομική Διεύθυνση Αλλοδαπών Θεσσαλονίκης.
Πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας
Οι κρατούμενοι του Κορυδαλλού παραπονέθηκαν για την ποιότητα των υπηρεσιών υγείας αναφέροντας σημαντικές καθυστερήσεις, ακόμη και σε περιπτώσεις ανάγκης. Αρκετοί ανέφεραν ότι λαμβάνουν την αγωγή τους μέσα από τα κάγκελα της πτέρυγας, ενώ μίλησαν και για υποτιμητική συμπεριφορά εκ μέρους του προσωπικού φύλαξης.
Στα Διαβατά υπάρχει σύγχρονη δομή αναρρωτηρίου, η οποία όμως δεν είχε τεθεί ακόμη σε λειτουργία. Δεν υπήρχε μόνιμο προσωπικό και ως εκ τούτου η φυλακή συνεργαζόταν με δύο παθολόγους, εξωτερικούς ιατρούς, οι οποίοι επισκέπτονταν το κατάστημα για ένα τρίωρο, τρεις φορές την εβδομάδα. Μάλιστα, όπως υπογραμμίζεται στη μελέτη, δύο φύλακες έχουν επωμιστεί χρέη νοσηλευτικού προσωπικού και άλλοι δύο είχαν διοριστεί ως νοσηλευτές.
Στη Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής υπήρχε μια μόνιμη γιατρός για όλους τους κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων και των οροθετικών, με καθημερινό ωράριο που έληγε στις 15.00. Το ιατρείο δεν είναι άρτια εξοπλισμένο και η πλειονότητα των οροθετικών κρατουμένων διαμαρτύρεται για το γεγονός ότι δεν έχει πρόσβαση σε ιατρικές υπηρεσίες μέσα στο Σαββατοκύριακο, ακόμη και για επείγοντα περιστατικά, παράπονα που δεν επιβεβαιώνονται όμως από το προσωπικό του ιατρείου.
Κράτηση σε ειδικούς χώρους
Σύμφωνα με την έρευνα, όλοι ανεξαιρέτως οι κρατούμενοι του Κορυδαλλού παραμένουν σε ειδικό χώρο κράτησης κατά την εισαγωγή τους, προκειμένου να διαπιστωθεί η κατάσταση της υγείας τους και να αποφευχθεί το ενδεχόμενο μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών. Κρατούμενοι παραπονέθηκαν ότι το χρονικό διάστημα που παραμένουν σε απομόνωση είναι πολύ μεγάλο, καθώς οι περισσότεροι έκαναν λόγο για παραμονή τους εκεί για περίπου έναν μήνα σε πολύ κακές συνθήκες κράτησης.
Πρόσβαση σε προγράμματα υποκατάστασης και απεξάρτησης
Τα στοιχεία της μελέτης έδειξαν ότι το 99% των οροθετικών κρατουμένων υποφέρουν από βαριά και χρόνια εξάρτηση από ψυχοτρόπες ουσίες. Ωστόσο στη Διεύθυνση Αλλοδαπών Αττικής και Θεσσαλονίκης δεν λειτουργούν προγράμματα απεξάρτησης ή υποκατάστασης, παρότι όλοι ανεξαιρέτως οι διοικητικά οροθετικοί κρατούμενοι αντιμετωπίζουν προβλήματα εξάρτησης από ουσίες. Τέλος, μεγάλο έλλειμμα παρατηρήθηκε και στην περίπτωση του Κορυδαλλού, όπου δεν υπήρχε μόνιμος ψυχίατρος.
Κράτηση σε ειδικούς χώρους
Οι μελετητές τονίζουν ότι οι οροθετικοί, από τη στιγμή που παρακολουθούν την υγεία τους και λαμβάνουν την απαιτούμενη φαρμακευτική αγωγή, δεν χρήζουν ως ασθενείς κάποιας ιδιαίτερης νοσηλείας, άρα δεν είναι απαραίτητο να κρατούνται σε συγκεκριμένο χώρο.
Η πρακτική αυτή δεν ανταποκρίνεται στα επιστημονικά δεδομένα και δεν λαμβάνει υπόψιν ότι διά της τοποθέτησης ενός οροθετικού κρατούμενου σε συγκεκριμένο κατάστημα ή σε τμήμα του καταστήματος καταπατάται η ιδιωτική του ζωή, αίρεται το ιατρικό του απόρρητο και παραβιάζεται ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο του. Συνεπάγεται κοινωνικό στίγμα εις βάρος του οροθετικού πληθυσμού, δημιουργώντας την πεποίθηση ότι ο οροθετικός άνθρωπος είναι επικίνδυνος σε άλλον χώρο πλην του νοσοκομείου, και δη τοποθετημένος σε ειδικό χώρο, χωριστά από τους λοιπούς ασθενείς.
Προτάσεις
Τούτων δοθέντων το Κέντρο Ζωής προτείνει την εισαγωγή θεραπευτικών προγραμμάτων απεξάρτησης και προγραμμάτων υποκατάστασης, βελτίωση των υποδομών, διαμόρφωση των χώρων προαυλισμού και δημιουργία χώρων αναψυχής και άθλησης. Επίσης τήρηση διαιτολογίου που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των οροθετικών και έκδοση της Υπουργικής Απόφασης για τις λεπτομέρειες περί τακτικής ενημέρωσης του προσωπικού και των κρατουμένων σε θέματα πρόληψης.
Τέλος, συστηματική αξιολόγηση από αρμόδια όργανα των εφαρμοζόμενων μέτρων και πρακτικών, καθώς και συνεργασία των φορέων, κρατικών και μη, σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο.
