ΤΗΣ ΧΡΥΣΑΣ ΒΑΪΝΑΝΙΔΗ
Ακόμα ένα παιδί χάθηκε. "Με κατέστρεψαν. Καταστρέψτε τους". Με αυτά το λόγια ο 15χρονος μαθητής από την Αργυρούπολη αποχαιρέτησε την οικογένειά του - με ένα σημείωμα που έγραψε λίγο πριν βάλει τέλος στη ζωή του τα ξημερώματα της Κυριακής. Τον βρήκαν οι γονείς του απαγχονισμένο στο μπαλκόνι του σπιτιού τους. Ακόμα ένα θύμα bullying από συμμαθητές του στο σχολείο φέρεται να ήταν ο 15χρονος σύμφωνα τις πληροφορίες που δόθηκαν στη δημοσιότητα από τις αστυνομικές αρχές. Στο σημείωμα που άφησε κατονομάζει μάλιστα συγκεκριμένους συμμαθητές του, λέγοντας ότι αποφάσισε να δώσει τέλος στη ζωή του γιατί "δεν άντεχε άλλο".
"Γελοιοποιήστε το ψευτονταηλίκι"
Ας μη θρηνήσουμε κι άλλα παιδιά που πέφτουν θύματα bullying. Ας μη μένουν άγνωστες οι βασικές πτυχές και αιτίες του φαινομένου. Η Πολιτεία, σε συνεργασία με τη σχολική κοινότητα, εκπαιδευτικούς, γονείς και ψυχολόγους θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους όχι μόνο για να καταπολεμηθούν τα συμπτώματα του σχολικού εκφοβισμού και της θυματοποίησης, αλλά και για να αναλάβουν την υλοποίηση προγραμμάτων, δράσεων και πρωτοβουλιών για την κατανόηση των αιτιών με επίκεντρο τον θύτη και την ψυχολογία του.
Όπως εξηγεί ο ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και συγγραφέας Νίκος Σιδέρης στο βιβλίο του με τίτλο "Bullying -κι όμως νικιέται" (εκδόσεις Μεταίχμιο), η ελληνική απόδοση "εκφοβισμός" δεν αποτυπώνει με ακρίβεια την έννοια του bullying στην πραγματική διάστασή του, διότι το φαινόμενο είναι ευρύτερο και δεν περιλαμβάνει μόνο τον εκφοβισμό. Δίνοντας έμφαση στην ψυχολογία του θύτη, υπογραμμίζει το πόσο σημαντικό είναι να αποδομηθεί και να αντιμετωπιστεί το "ψευτονταηλίκι" - που δεν άλλο από την επίδειξη δύναμης ασκώντας βία στον πιο αδύναμο, με βασικά χαρακτηριστικά "τη θρασυδειλία, τη γελοιότητα και το κόμπλεξ". Ο όρος "εκφοβισμός" εξηγεί, τοποθετεί τον δράστη σε θέση ισχύος και πρωτοβουλίας. Γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι σημαντικό να δοθεί μια μάχη ώστε η λέξη "ψευτονταηλίκι" να επικαθορίσει την αναπαράσταση του φαινομένου στο φαντασιακό των ίδιων των παιδιών. Ο Ν. Σιδέρης επισημαίνει ότι ένα παιδί που απολαμβάνει την άσκηση ασύμμετρης βίας δεν θα πτοηθεί αν του πουν οι γονείς του ή εκπαιδευτικοί ότι η συμπεριφορά του δεν είναι σωστή, διότι είναι κάτι που το γνωρίζει. Αντίθετα, αν καταρριφθεί ο μύθος του επιτιθέμενου και περάσουν στο παιδί την υποψία ότι η στάση του είναι γελοία, καλλιεργείται το έδαφος ώστε να εξουδετερωθεί η "νοσηρή", όπως τη χαρακτηρίζει, "σαγήνη" που αντλεί το παιδί από την άσκηση της βίας. Με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε ενδεχομένως να αντιμετωπιστεί και ο "μεγάλος προστάτης του ψευτονταηλικιού" που δεν είναι άλλος από τη σιωπή -που επιβάλλεται τόσο στα θύματα του bullying όσο και στους μάρτυρες του φαινομένου να μη μιλούν για τα περιστατικά κακοποίησης- με τη λογική ότι η "διάσταση του γελοίου μπορεί να χαλαρώσει την πίεση της απειλής 'καρφί'".
"Το σχολείο δεν πρέπει να εφησυχάζει"
Περιστατικά όπως αυτό της αυτοχειρίας του μαθητή στην Αργυρούπολη δείχνουν κατ' αρχάς πώς λειτουργούν ως συγκοινωνούντα δοχεία σχολικό και εξωσχολικό περιβάλλον, σχολιάζει στην "Α" ο αντιπρόεδρος Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής Παύλος Χαραμής. "Δείχνουν ακόμα πόσο δυσκολεύονται οι νέοι μας, ιδίως εκείνοι που αισθάνονται υπερβολικά 'σίγουροι' για τον εαυτό τους, να κατανοήσουν ότι αυτό που οι ίδιοι θεωρούν απλώς αστείο και 'πλάκα' για κάποιον άλλο μπορεί να είναι ένα καθημερινό δράμα που αδυνατεί να διαχειριστεί χωρίς κατάλληλη βοήθεια και στήριξη. Δείχνουν και κάτι ακόμα: πόσο συχνό είναι το φαινόμενο να διαφεύγουν της προσοχής μας, ως γονέων ή ως εκπαιδευτικών, σημαντικά στοιχεία που ο έγκαιρος εντοπισμός τους θα μπορούσε να αλλάξει την αρνητική ροή των πραγμάτων. Άραγε μπορεί να κάνει κάτι το σχολείο για όλα αυτά;". Σύμφωνα με τον Π. Χαραμή, το σχολείο θα πρέπει να υιοθετήσει "και στο σχολικό πρόγραμμα, αλλά και στην ίδια τη σχολική ζωή, έναν τρόπο συμβίωσης και διαπαιδαγώγησης που θα βασίζεται στον σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων", σημειώνοντας ότι οι δράσεις σαν τη Θεματική Εβδομάδα μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά για ένα σχολείο συνεργασίας και αλληλεγγύης, καθώς και "να αναπτύξει μια πιο άμεση και σταθερή συνεργασία με τους γονείς των παιδιών, ώστε να διασφαλιστούν καλύτερη πρόληψη και έγκαιρη παρέμβαση".
"Να προσληφθεί υποστηρικτικό προσωπικό"
Ως ένα από τα σημαντικότερα θέματα που απασχολεί τους εκπαιδευτικούς σήμερα χαρακτηρίζει το bullying στα σχολεία ο πρόεδρος της ΟΛΜΕ Νίκος Παπαχρήστος. Μιλώντας στην "Α", επισημαίνει ότι το πρόβλημα υπήρχε και παλιότερα, ωστόσο σήμερα, όπως τονίζει, έχει αναβαθμιστεί ποιοτικά με τη χρήση της τεχνολογίας (χρήση κινητών τηλεφώνων, καμερών, Διαδικτύου κ.ά.). "Οι καθηγητές είναι ανίσχυροι και δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτή τη νέα απειλή, διότι τα θύματα σπανίως απευθύνονται σε αυτούς, αλλά δεν υπάρχει και το απαιτούμενο υποστηρικτικό προσωπικό (ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι, ειδικοί παιδαγωγοί, κοινωνικοί λειτουργοί κ.ά.)" προσθέτει ο Ν. Παπαχρήστος, υπογραμμίζοντας ότι "η πάγια θέση της ΟΛΜΕ είναι η πρόσληψη ειδικού εκπαιδευτικού προσωπικού στα σχολεία, ώστε να αντιμετωπιστεί και αυτό το φαινόμενο, και η συνεχής επιμόρφωση των καθηγητών. Επιπροσθέτως, χρειάζεται οι γονείς να αλλάξουν νοοτροπία, να προσεγγίσουν περισσότερο τα παιδιά τους και να συνεργάζονται με τους εκπαιδευτικούς. Επίσης, είναι απαραίτητο να εκπονούνται ειδικά προγράμματα στα σχολεία που θα απευθύνονται τους μαθητές και στους γονείς. Η χώρα μας είναι πολύ πίσω στον τομέα της πρόληψης και απαιτείται άμεσα υιοθέτηση καινοτόμων πολιτικών".
