Με το “Σώπα” του Άσιζ Νεζίν και το “Αντισταθείτε” του Μιχάλη Κατσαρού άνοιξαν τη συζήτηση για την εξέγερση του Πολυτεχνείου ’73 οι μαθητές του Μουσικού Γυμνασίου της Παλλήνης και συνέχισαν με χορωδιακά τραγούδια του Θεοδωράκη και του Λοΐζου. Και το γεγονός δεν είναι μεμονωμένο, με τέτοιους τρόπους λίγο-πολύ γίνονται σε όλα τα σχολεία οι αντίστοιχες γιορτές αυτές τις μέρες
Δεν υπάρχει δυστυχώς άλλη γιορτή στο σχολικό εορτολόγιο με τέτοιο αμφισβητησιακό και κριτικό περιεχόμενο, γι’ αυτό και προκαλεί την ενεργή επί της ουσίας συμμετοχή των μαθητών. Πόσο ουσιαστικότερες θα ήταν, αλήθεια, οι γιορτές μνήμης των μεγάλων στιγμών της ιστορικής μας πορείας και αυτογνωσίας αν πραγματώνονταν με τέτοιους τρόπους αντί να εκφυλίζονται σε ηχηρούς μεγαλόστομους πανηγυρικούς και φασιστικής έμπνευσης παρελάσεις;
Γιατί μόνο μέσα από αντίστοιχου είδους δημιουργικές διαδικασίες η μνήμη καθίσταται ενεργή. Οι συμμετέχοντες -μαθητές και δάσκαλοι συνοδοιπόροι στη διαδικασία της μάθησης- αντιλαμβάνονται τη θέση τους στον κόσμο, αποκτούν αίσθηση του εαυτού τους ως μέρους μιας συλλογικής πολιτιστικής ταυτότητας ενεργών πολιτών, με χθες, σήμερα και αύριο, σε τοπικό, εθνικό και διεθνικό επίπεδο. Σε αντίθεση με την κυρίαρχη, λόγω νεοφιλελευθερισμού, ατομοκεντρική ανταγωνιστική αντιμετώπιση του Άλλου και τη λόγω Διαδικτύου ασώματη επικοινωνία, οδηγούνται στη συν-κίνηση με τον Άλλο, τον διαφορετικό, μα ισότιμο Άλλον. Συν-κίνηση κατανόησης του υπάρχοντος και ταυτόχρονα αμφισβήτησής του μέσα από συλλογικές δράσεις, διαλόγου επιχειρημάτων και ιδεολογικών αντιπαραθέσεων. Διαλόγου ανοιχτού και δημοκρατικά συγκρουσιακού μεταξύ υπεύθυνων ενεργών πολιτών, που δεν κρύβουν το πρόσωπό τους πίσω από κουκούλες και άλογες κραυγές. Το εκπαιδευτικό σύστημα, με τέτοιους δυναμικούς τρόπους και λόγους, μετατρέπεται σε χώρο δημιουργικής συλλογικής δράσης, σε “σχολείο φαντασίας”, όπως αναλύει ο Νίκος Σιδέρης σε άρθρο που ακολουθεί, δηλαδή σε χώρο πραγματικής δημοκρατικής παιδείας, στην οποία οι νέοι συμπολίτες μας -τα…παιδιά!- αντιμετωπίζονται ως πολίτες του σήμερα και όχι του αύριο, όπως αναλυτικά αναπτύσσει ο Συνήγορος του Παιδιού Γιώργος Μόσχος στο αφιέρωμα που ακολουθεί με την ευκαιρία των 28 χρόνων από τη Σύμβαση του ΟΗΕ για τα Δικαιώματα του Παιδιού.
Από αυτή την ιδεολογική θέση/όραμα η ανανεωτική ριζοσπαστική Αριστερά επεξεργάστηκε τις θέσεις της για την Παιδεία και είναι απογοητευτικό η πολιτική ηγεσία του υπουργείου -του δικού μας χώρου πολιτική ηγεσία-, παρά τα όσα θετικά έχει θεσπίσει στην κατεύθυνση μιας εμβληματικής συνολικής εκπαιδευτικής μεταρρυθμιστικής προσπάθειας επαναθεμελίωσης της Παιδείας ως δημόσιου αγαθού, να φαίνεται με ορισμένες πράξεις ή παραλείψεις της ότι διολισθαίνει σε μικροπολιτικούς υπολογισμούς συσχετισμών με την παραδοσιακή γραφειοκρατία του υπουργείου και τους συνήθεις παραγοντίσκους, που με το αζημίωτο προσφέρουν την “τεχνογνωσία” τους στον εκάστοτε υπουργό. Μακάρι να αποδειχθεί ότι αυτό δεν ισχύει, αλλά, π.χ., ο τρόπος αντιμετώπισης της κρίσης στο Ινστιτούτο Νεολαίας και Διά Βίου Μάθησης (ΙΝΕΒΙΜ) και η σιωπή που ακολούθησε τις καταγγελίες του διευθύνοντος συμβούλου και την παύση στη συνέχεια όλου του συμβουλίου αφήνει το θέμα αδικαιολόγητα ανοιχτό. Επίσης, χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι προτάσεις για το νέο Λύκειο και τον τρόπο εισαγωγής στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση. Προτάσεις που πολύ απέχουν από τις θέσεις του χώρου για έναν ενιαίο τύπο Λυκείου Θεωρίας και Πράξης, ως αυτόνομης εκπαιδευτικής μονάδας και όχι σκαλί εισόδου σε ΑΕΙ και ΤΕΙ, με αντικατάσταση του εξεταστικοκεντρικού βαθμοθηρικού συστήματος από μεθόδους διαρκούς ελέχγου της γνώσης. Κάποια βήματα προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται βέβαια, αλλά διστακτικά και σε έναν βαθμό αυτοαναιρούμενα, με αποτέλεσμα να απογοητεύουν τους αριστερούς εκπαιδευτικούς, που άδολα προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για ένα ανοιχτό σχολείο. Ακόμη πιο απογοητευτικό, σύντροφοί εκπαιδευτικοί -όλων των βαθμίδων- σε μεγάλο βαθμό να εξαντλούν τον λόγο και τα επιχειρήματα τους όχι υπερασπιζόμενοι και εμπλουτίζοντας τις θέσεις μας, αλλά προβάλλοντας στενό κλαδικά αιτήματα περί διδακτικού ωραρίου, αμοιβών στα μεταπτυχιακά, υποδομών για τα σχολικά γεύματα κ.λπ., βρίσκοντας τελικά προσχήματα απραξίας και αποχής από τα συλλογικά όργανα του κλάδου τους. Ή, θεωρώντας πως οι δημόσιες κριτικές υπεράσπισης των θέσεών μας μπορεί να βλάψουν την κυβέρνηση της Αριστεράς ή να δώσουν επιχειρήματα στην αντιπολίτευση, σιωπούν και ιδιωτεύουν. Ή, ακόμη χειρότερα, κάποιοι λίγοι, εγκολπωμένοι τις υπουργικές προτάσεις ή παραλείψεις ως προτάγματα δημοκρατίας, να επιχειρηματολογούν ότι… «η δική μας Αριστερά δεν ήρθε για να γίνει δυνάστης και να επιβάλλει απαγορεύσεις σε παρελάσεις, σε εκκλησιασμούς, σε διδασκαλία Θρησκευτικών…»!
Τίποτε πιο λανθασμένο και επικίνδυνο από τέτοιες λογικές στον διαρκή πόλεμο θέσεων που διεξάγουμε για την εδραίωση ενός ανοιχτού αριστερού αποτυπώματος και στον προνομιακό για μας χώρο της Παιδείας και της νεολαίας. Έναν πόλεμο που μόνο αν σκεφτόμαστε το ανέφικτο, θα βρίσκουμε μέσα στη συλλογική δράση το μέτρο όσων πρέπει να αλλάξουμε, χωρίς να θεωρούμε κάποια θέματα ως δευτερεύοντα και μικρά απέναντι στον βασικό μας στόχο της πορείας για κοινωνικό μετασχηματισμό με δημοκρατία και ελευθερία. Άλλωστε, μέσα από μικρές και μεγαλύτερες ρήξεις προχωρούν οι κοινωνίες, λαμβάνοντας προφανώς υπ’ όψιν τους συσχετισμούς κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων, καθώς και τις παραδοσιακές κυρίαρχες αντιλήψεις, όχι για να υποταχθούμε σ’ αυτές, αλλά για να τις ανατρέψουμε μέσα από δημοκρατικό διάλογο στους κοινωνικούς και πολιτισμικούς αρμούς της κοινωνίας.
Αν κάτι ουσιαστικό διδάσκει η μνήμη εκείνης της εξέγερσης του Νοέμβρη ’73, είναι ακριβώς αυτό: Να μάχεσαι για το αδύνατο, για να μη βρεθείς μπροστά στο αδιανόητο, έχοντας πλήρη συνείδηση ότι «αν δεν μπορείς άλλο να παλέψεις, θα πεθάνεις» (Μπ. Μπρεχτ)
Τα Πολυτεχνεία τού σήμερα είναι προφανώς πολύ πιο σύνθετα και απαιτούν διαρκή και οξυμένη κριτική ικανότητα απέναντι και σε εκείνα που αγαπάμε και θητεύουμε και, ακόμη δυσκολότερα, στις βεβαιότητές μας. Ιδιαίτερα για όσους και όσες επιλέξαμε την ένταξη μας στον χώρο της ανανεωτικής ριζοσπαστικής Αριστεράς που σήμερα το πολιτικό υποκείμενο που θέλει να την εκφράζει βρίσκεται στη διακυβέρνηση της χώρας. Βέβαια, το εξεγερσιακό πνεύμα τού τότε δύσκολα ανταμώνεται με τη φαινομενικά κατακαθισμένη κοινωνική πραγματικότητα του σήμερα. Κι όμως, σε κάθε γωνία της χώρας δημιουργούνται καθημερινά εστίες μιας ευρύτερης πολιτιστικής και όχι στενά πολιτικής αφύπνισης, αναζητήσεων, κριτικών στάσεων νέων συμπολιτών, κοινωνικής αλληλεγγύης, εθελοντικής προσφοράς και αποδοχής του Άλλου, ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, θρησκευτικών πεποιθήσεων, ιδιαίτερων σεξουαλικών προτιμήσεων. Από μας εξαρτάται να ξαναβρούμε τους δρόμους ενοποίησης και έκφρασής στην κεντρική πολιτική σκηνή όλων αυτών των ευαισθησιών, αρκεί βέβαια να ξαναλειτουργήσουμε ως συλλογικός διανοούμενος, ανοιχτός στην κοινωνική πραγματικότητα, με κατανόηση των αντιφάσεων, των απογοητεύσεων και των ελπίδων που τη συνέχουν. Το στοίχημα παραμένει ανοικτό.
Άλκης Ρήγος
